Bij leven werd grootmeester Akira Kurosawa in eigen land nooit de populairste filmregisseur. Internationaal was (en blijft) hij echter de bekendste Japanse cineast. Een ‘sensei’ in de ogen van filmmakers en -liefhebbers en iemand die Japanse cinema in het Westen op de kaart zette. Van 16 september tot 19 november vertoont CINEMATEK uitzonderlijk zijn volledige oeuvre, aangevuld met door Kurosawa geïnspireerde films en remakes.

Nadat eerder al Berlinale winnaar Mohammad Rasoulof (‘There Is No Evil’) samen met zijn collega Mostafa Alheamad (‘Poosteh’) gearresteerd werd en in de beruchte Tehereaanse Evingevangenis belandde, is nu ook de vermaarde cineast Jafar Panahi (‘Taxi’) opgepakt. De filmwereld in het algemeen en de grootste filmfestivals (Berlijn, Cannes, Venetië) in het bijzonder protesteren tegen deze “brutale en gecoördineerde aanval onder valse voorwendsels” van de Iraanse theocratische machthebbers. Het lot van de filmmakers is onduidelijk.

Omstreden figuren die na hun dood in de vergetelheid belanden worden zelden museumwaardig geacht. CINEMATEK Brussel verrast aangenaam door een Expo te wijden aan Günter Peter Straschek, de Oostenrijkse cineast, criticus en historicus die niet enkel politiek actief was in de protestbeweging van 1968 maar ook uitgroeide tot een expert op het vlak van ‘filmemigratie uit nazi-Duitsland’.

Cinema en (wan)hoop. Voor het extreme leed in Oekraïne zijn er amper woorden maar de beelden waarin Oekraïense filmmakers als Sergei Loznitsa, Valentyn Vasyanovych en Iryna Tsilyk oorlog, trauma en heling verstrengelen nemen ons mee op helletochten die voelen als mokerslagen. Film als weksignaal. Als strijd tegen leegte.

Als jonge snaak vroeg Peter Bogdanovich aan John Ford wanneer hij voor het eerst besefte met iets belangrijks bezig te zijn. “Nooit” was het antwoord. “De leugenaar!” zei Bogdanovich toen hij zelf geïnterviewd werd, “Ikzelf heb altijd geweten dat het belangrijk was. Alleen niet hoe belangrijk.” De Amerikaanse cineast en cinefiel nam zichzelf én film ernstig. Ijdelheid en arrogantie? Zeker. Maar na zijn overlijden groeit het besef dat Bogdanovich ook de belichaming was van een tijdperk waar cinema er nog ècht toe deed.

Honderd jaar Pier Paolo Pasolini viert de Brusselse Cinematek met een filmretrospectief én een tentoonstelling. De Franse kunstenaar Chantal Vey volgde in omgekeerde richting de route die de schrijver-cineast eind jaren vijftig in zijn Fiatje aflegde langs de Italiaanse kust. Met haar expo Contro-corrente zet ze ons op weg. “Net als Pasolini hou ik van doorgangsplaatsen en Brussel is het kruispunt van Europa.”

Met een volledige filmretrospectieve én de expo ‘Contra-corrente’ van de Franse kunstenaar Chantal Vey viert CINEMATEK van 4 maart tot 18 april de Pier Paolo Pasolini Centennial. Op 5 maart lag de geboorte van de even controversiële als invloedrijke Italiaanse schandaalschopper 100 jaar achter ons en dat is de perfecte aanleiding om zijn poëzie, passie en politieke kunst te herdenken. Om Pasolini’s leven en levendige kunst te vieren.

De Oekraïense cineast Sergei Loznitsa schreef geschiedenis met de documentaire ‘Maidan’ en fileerde het Russische regime via historische documentaires (‘The Event’, ‘State Funeral’) en allegorische kafkaëske sprookjes (‘In the Fog’, ‘A Gentle Creature’). Zijn bekroonde, in het Donetsbekken spelende, ‘Donbass’ wordt hernomen als steunbetuiging aan de bevolking van Oekraïne. Een snoeiharde mix van zwarte komedie en absurde tragedie die door de huidige oorlog een pijnlijke extra dimensie krijgt. Loznitsa zelf nam ontslag uit de European Film Academy omwille van “de beschamende reactie op de Russische invasie, (…) de angst een oorlog ook een oorlog te noemen, barbarij te veroordelen en luid protest te laten horen.”

De ‘Expo Ledoux’, een overzichtstentoonstelling n.a.v. de honderdste geboortedag van de pionier en architect van het Belgisch filmarchief georganiseerd door de Brusselse CINEMATEK, sluit het via de vertoning van Jacques Ledouxs favoriete ‘flamboyante’ films al gepast geïllustreerde eerbetoon af met de publicatie van de bundeling getuigenissen. ‘Jacques Ledoux’ wordt aangevuld met het avondprogramma waarmee programmator Xavier Garcia Bardón dit weekend in beeld en woord de kracht en actualiteit van een unieke en nog altijd actuele filmpassie belicht. De geest van de legendarische conservator, die volgens Martin Scorsese een van de indrukwekkendste filmcollecties op aarde uitbouwde, blijft ook na die honderdste verjaardag verder leven.

De Blu-ray release van de sublieme, hallucinante Britse zwart-wit thriller ‘Time Without Pity’ herinnert er ons aan dat de Amerikaanse filmmaker Joseph Losey van de jaren vijftig tot zeventig gold als een toonaangevend cineast. Verdreven uit Hollywood tijdens de communistenjacht en vereerd in Europa bleek de maker van ‘The Servant’, ‘The Go-Between’ en ‘Mr. Klein’ een auteur die keer op keer bewees dat emotie en reflectie perfect kunnen samengaan in cinema. Losey mag dan in de vergetelheid gesukkeld zijn, dankzij een onmodieuze narratieve aanpak doorstond zijn werk probleemloos de tand des tijds.