Wanneer gaan de bioscoopzalen weer open? Wordt filmkijken in filmtheaters nog ooit hetzelfde? Hebben de zalen überhaupt nog wel toekomst? Zal film er anders uitzien na Covid-19? Wat met onze kijkgewoontes? Is bingewatchen in de zetel vanaf nu het nieuwe normaal? Krijgen fysieke dragers de doodsteek of juist een boost? Worden filmketens onze huisleverancier van popcorn? Welke impact zal de beslissing van Hollywoodstudio Warner om nieuwe bioscoopreleases in 2021 tegelijk te streamen hebben? Wie betaalt de rekening van de crisis? Hoe essentieel is cinema eigenlijk? En, tussen haakjes, was 2020 eigenlijk een goed filmjaar? Heel wat vragen. Op maat van deze onzekere corona tijden.

“Wees meervoudig als het heelal!” eiste Fernando Pessoa. Heel consequent toonde de Portugese cultauteur zijn creatieve veelzijdigheid en zijn verschillende artistieke persoonlijkheden. De dichter en schrijver was mysterieus en complex. Een man van veel tegenstellingen en meerdere facetten. Zo was hij onder meer de patroonheilige van de intellectuele detective schrijver. In het jaar van regisseur Christopher Nolans filmpuzzel ‘Tenet’ en net voor Hercule Poirot opduikt in Kenneth Branaghs ‘Death on the Nile’ wordt passend de volgspot gericht op de verhalen waarin Pessoa een ‘ontraadselaar’ opvoert. Een speurder die heel nadrukkelijk zijn grijze hersencellen gebruikt. De detective als denker.

De magie en charme van samen in een donkere zaal naar films kijken op een groot wit doek blijft. Dat bewees Film Fest Gent. Maar zolang de bioscopen gesloten zijn zullen filmliefhebbers het moeten doen met bubbelkijken op kleinere schermen. Gelukkig zorgen zowel fysieke dragers als video on demand platformen voor voldoende interessant filmvoer. Al is het niet altijd evident om het kaf van het koren te scheiden en lijkt het online gebeuren wat op een labyrint. Maar de zevende kunst heeft nog altijd meer in petto dan het popcorn entertainment van de grote streaming spelers. Ten bewijze deze reis rond de wereld in zeven films.

Journalist en auteur (‘De pruimelaarstraat’) Louis van Dievel vertelt in De dokter is uw kameraad niet verhalen ‘uit het leven van Guust Van Mol’. Een personage, een pseudoniem want dit werk is gebaseerd op de werkelijkheid en iemand die echt bestaat. De schuilnaam verbergt niets want snel wordt duidelijk dat het gaat om Jan Van Duppen, de oudere broer van de begin dit jaar gestorven Geneeskunde voor het Volk arts Dirk Van Duppen. Net als zijn broer jarenlang militant bij Amada, de huidige PvdA. Het resultaat is subjectieve geschiedschrijving die een boeiend tijdsbeeld oplevert.  

Star Wars leverde hem eeuwige roem op en na Jurassic Park verzilverde hij zijn goeroe statuut maar de Amerikaanse monster-ontwerper Phil Tippett bleef in zijn hart een dromer die het liefst artisanaal knutselt aan gekke wezens en bizarre werelden. De Franse documentairemakers Gilles Penso en Alexandre Poncet halen hun Mad God liefdevol uit de schaduw.

In haar essay ‘Le Regard féminin’ pleit Iris Brey voor een “revolutie op het scherm”; een ‘female gaze‘ die anders doet kijken naar en via vrouwelijke ervaringen. Een uitnodiging om de filmgeschiedenis te herschrijven, onze verbeelding te verbinden met een andere blik en de verborgen betekenis van beelden te onthullen. Kortom, dekolonisatie van de fantasie.

“De fysieke media bevinden zich in woelig water.” Die vaststelling, en het feit dat ze niet gehoord werden door het Centre National du Cinéma in het post-Corona overleg, zette de Franse DVD en Blu-ray uitgevers aan om zich te groeperen en op 3 juni ‘L’appel des 50’ te lanceren. Hun oproep om “een waardevolle schakel in het leven en de verspreiding van films te beschermen” ging niet onopgemerkt voorbij. Een week later mag een delegatie gaan uitleggen hoe beroerd de sector van de fysieke dragers er aan toe is. Heel beroerd zal de boodschap zijn want dat ‘woelig water’ is eigenlijk een understatement.

“De films van Truffaut moet je bekijken én lezen” zei romancier en scenarist Jean-Marc Roberts, “in de 19de eeuw was François ongetwijfeld schrijver geworden.” Maar hij leefde in de 20ste eeuw en verwierf een cultstatus als filmmaker. Als een jager op beelden en woorden die samen met een filmpersonage afscheid nam: “vrouwen zijn magisch, daarom wou ik tovenaar worden.” Negen van zijn wonderlijke films (her)ontek je bij Eyelet.

Nu festivals afgelast worden en bioscopen gesloten zijn zoeken filmliefhebbers hun heil online. Naast de grote streamingdiensten die vooral commercieel mainstream filmvoer serveren zijn er gelukkig ook enkele meer avontuurlijke kleinere spelers actief. Terwijl een aantal Belgische Video on Demand platformen samen met zelfstandige Belgische distributeurs en producenten het huidige filmaanbod en films uit de festivalprogramma’s van Docville en MOOOV digitaal gaan aanbieden tot de filmhuizen weer opengaan.

2019 was, met It Chapter Two en Joker, het jaar van de nihilistische moordende clown. Het jaar ook waar wereldwijd protestbewegingen woede ventileerden via een clownsmasker. “We are all clowns”, identificatie werd verbondenheid. Terwijl in de cinema ontnuchtering volgde op escapisme, het lijden van de superschurk vrat aan de kracht van de superheld.