Dat in jaaroverzichten en bij bestseller lijsten zelden of nooit filmboeken opduiken mag niet verbazen. Er worden in Vlaanderen en Nederland immers amper boeken over film uitgegeven. Ook al promoten boekhandels netjes ‘verfilmde boeken’ en blijkt meta cinema in tijden van ‘The Matrix Resurrections’ en ‘Spider-Man: No Way Home’ wèl populair. Maar Nederlandstalige boeken over film, cinema of beeldcultuur? Die zijn al jaren een zeldzaamheid. Daarom was het opmerkelijk dat er in 2021 verschillende filmboeken verschenen. Een wonderjaar? En opent het perspectieven? Of is het gewoon toeval?

Teleurstelling. Verbijstering. Onbegrip. Verontwaardiging. Woede. Vertwijfeling. Dat de Belgische filmsector aangeslagen reageert op de beslissing van het overlegcomité om de bioscopen te sluiten van 26 december tot 28 januari is een understatement. Niemand die het kan vatten dat met mondmasker en op afstand van elkaar in één richting naar een scherm kijken beschouwd wordt als onveilige cultuurbeleving en motor van de pandemie. Toch is het terug naar af voor de cinema’s en de sector. Dat levert een déjà-vugevoel op. Een jaar geleden keken we terug op het corona-filmjaar 2020 met een vraag: hoe essentieel is cinema? Deze vraag blijft relevant bij dit weinig feestelijk slot van 2021. Helaas is het antwoord van de overheid “totaal niet”. En toch blijft cultuur in het algemeen en film in het bijzonder belangrijk, nee: essentieel, voor de samenleving en onze geestelijke gezondheid. Ook daarom blikken we terug op Filmjaar 2021.

In het viscerale gotische sprookje ‘El Espinazo del diablo’, verstrengelt de Mexicaanse filmmaker Guillermo del Toro (‘Pan’s Labyrint’, ‘The Shape of Water’) de collectieve trauma’s van een land getekend door een burgeroorlog met de spoken waar een jonge wees mee worstelt. Del Toro’s derde film is een genremix die Spaanse horror, klassiek psychologisch drama en aan Buñuel herinnerend surrealisme omtovert in een alchemistisch sprookje. Geen geestverhaal maar een verhaal met een geest, heruitgegeven in een magnifieke Blu-ray editie.

“De boodschap van Anne Franks dagboek is in de verdrukking geraakt,” benadrukte de Israëlische filmmaker Ari Folman (‘Waltz with Bashir’) toen hij tijdens Film Fest Gent zijn animatiefilm ‘Where is Anne Frank’ voorstelde, “terwijl die boodschap net actueler dan ooit is.” Het is geen toeval dat de vluchtelingcrisis een thema is in dit verhaal waar zowel Anne Franks imaginaire vriendin als haar dagboek centraal staan.