Drie gerestaureerde films in de betere Belgische filmzalen. Een docu-portret, retrospectief en tentoonstelling in Nederland. Plus een boek in vier talen. Deze filmzomer wordt niet die van de Amerikaanse blockbuster maar wèl van Werner Herzog, Duitslands belangrijkste naoorlogse cineast. De tachtigjarige radicale filmmaker met de unieke popculturele status blijft hyperactief zoeken naar ongeziene beelden en ‘ecstatic truth’, het thema van de Eye expo. “Ik pas feiten zodanig aan dat ze meer lijken op waarheid dan op realiteit.”
okt 31, 2022 // by Ivo De Kock // actueel, boek, Herzog, portret, regisseur // Reacties uitgeschakeld voor Werner Herzogs prettig gestoorde mijmeringen, verhalen en verzinsels
Werner Herzog
Tachtig werd hij op 5 september. Werner Herzog. Legendarisch filmmaker. Dichter. Filosoof. Levenskunstenaar. Operaregisseur. Schrijver. Avonturier. Hypnotiseur. ‘Larger than life’ figuur én verhalenverteller. Zijn verjaardag wordt gevierd met het oorlogsverhaal ‘Het schemeren van de wereld’ en de memoires ‘Ieder voor zich en God tegen allen’. Avonturen gedrenkt in poëzie.
“It’s not a significant bullet”. Met deze kurkdroge uitspraak relativeerde Werner Herzog eind 2005 het feit dat hij tijdens een buiten zijn woning in LA opgenomen BBC-interview getroffen werd door een kogel uit een luchtgeweer (net na zijn “niemand in Duitsland geeft om mijn films”). Op Herzogs aandringen werd het gesprek (binnenshuis) voortgezet. De cineast toonde zijn kogelwonde en verbond meteen zijn leven met zijn werk: “Het is geen betekenisvolle kogel. Het is niet alledaags maar het verbaast me niet dat men op mij schiet. De moraal van het verhaal is dat de dichter zijn ogen nooit mag afwenden. Je moet een onverschrokken blik op je omgeving werpen. Zelfs op de lelijke, decadente dingen”. De legende van de stoïcijnse en enigmatische ‘patron saint of the eccentrics’ was weer een betekenisvolle anekdote rijker.
“Ik hou van al mijn films zoals ik hou van mijn kinderen. Wanneer ze stotteren, scheel kijken of manken hou ik nog meer van hen en tracht ik hen nog meer te beschermen. En aan al mijn films scheelt wel iets”. Werner Herzog is een filmmaker die onvolkomenheden koestert, die met een mengeling van verwondering en bewondering ‘donquichotterige’ outsiders portretteert en voor zowel het grandioze als het banale oog heeft. Zijn filmgedichten weerspiegelen een zoektocht naar de barstjes in “het dunne laagje ijs dat wij beschaving noemen”. Herzog is een van de belangrijkste naoorlogse Duitse cineasten, al bleef het lang wachten op erkenning. Dvd helpt een handje.
“Dat was ‘a real picture’ en géén gephotoshopt beeld” maakte Werner Herzog ons meteen duidelijk toen hij de Grizzly Man-promotiefoto van Herzog-met-beer zag, “mijn vrouw Lena nam de foto en was er niet gerust in dat die gigantische grizzly zo vlak achter mij stond”. Herzog is niet alleen gebiologeerd door de dunne scheidingslijn tussen feit (lees: realiteit) en fictie (lees: constructie), hij beseft als geen ander dat zijn reputatie van fantast de geloofwaardigheid van zijn beelden en verhalen aantast. Op uitnodiging van het Koninklijk Belgisch Filmarchief bezocht de legendarische cineast begin vorig jaar het Brusselse Bozar. Met pers en publiek praatte hij bezield over zijn leven en werk.
“Mijn zoektocht naar waarheid heeft weinig van doen met feiten” zegt film- en documentairemaker Werner Herzog. Zijn droomachtig werk peilt niet alleen naar de obsessies van hypnotische figuren maar onderzoekt ook de grens tussen feiten en fictie. Samen met zijn antihelden onderneemt Herzog een queeste naar wat hij ‘ecstatic truth’ noemt; een poëtische realiteit die waarachtiger is dan de documentaire realiteit van de door den‘professionele verhalenverteller’ uitgespuwde ‘cinéma vérité’.
“Zoals bij de meeste Herzogfilms bleken de opnames van Rescue Dawn een episch avontuur met alle drama’s die je verwacht op het scherm te zien,” getuigt producent Harry Knapp in het persdossier, “werken met Herzog is zoals ijsklimmen in korte broek en zonder veiligheidstouw”. In New Yorker Magazine ging Knapp iets verder: “Er woedde een stille oorlog op de set”. Werner Herzog bleef rustig bij alle tumult rond de ‘companion piece’ van doc Little Dieter Needs to Fly: “Ik ben erin geslaagd om deze (fictie)film uit alle problemen te houden. Op het einde van de rit is dat het enige wat telt: de film die je gaat zien. Over de moeilijkheden moeten we het dan niet meer hebben”.
“In 1997 maakte ik een documentaire over Dieter Dengler, een piloot die boven Laos was neergeschoten en de enige die uit de gevangeniskampen van de Noord-Vietnamezen wist te ontsnappen,” vertelt Werner Herzog in een dvd-interview, “het verhaal van Little Dieter Needs to Fly was zo immens en het personage zo buiten proporties dat ik meteen aan een speelfilm dacht”. Rescue Dawn dus, een drama “over de beproeving van de mens. De film gaat over overleven, optimisme, onafhankelijkheid, trouw en moed”. Na een beperkte bioscoopcarrière is het tweeluik, net zoals een groot deel van Herzogs oeuvre, op dvd te bewonderen.
Toen de licht ontvlambare Abel Ferrara Werner Herzog letterlijk naar de hel wenste omwille van de ‘remake’ van zijn cultfilm Bad Lieutenant, benadrukte de Duitse cineast dat “het om een heel ander verhaal en een volledig verschillende film gaat”. Wat klopt. Het zijn twee variaties op het thema ‘losgeslagen eenzaat in een door God verlaten universum’.
“Mijn zoektocht heeft weinig met feiten te maken” blijft Werner Herzog herhalen. Via films die de grenzen tussen documentaire en fictie doen wegsmelten legde de onverschrokken filmmaker al krankzinnige taferelen in groene jungles vast. In Encounters at the End of the World flirt hij te midden Antarctica’s desoriënterende witte ijsvlakte met zielsgenoten, met ‘professionele dromers’. Het ‘einde van de wereld’ en het ‘einde van de mensheid’ blijken verbonden, maar de onafwendbare rampspoed inspireert Herzog meer tot poëtische humor dan tot gortdroge ernst.
