“Ik ga vooral voor de zwijgzame – of tot zwijgen gebrachte – subjecten van de geschiedenis” zegt de Belgische filmmaker Loredana Bianconi. De maker van ‘Do You Remember Revolution’ en ‘Devenir’, twee documentaires die Avila online aanbiedt, is in Vlaanderen minder bekend. Ook al zijn haar soms poëtische en altijd politieke films ongemeen sterk én urgent. Door vrouwen in een staat van innerlijke opstand of openlijk verzet te portretteren graaft Bianconi zowel in het individuele als de collectieve geschiedenis en snijdt ze thema’s aan als identiteit, arbeid, immigratie, strijd en terreur.
De box ‘Meesters van de griezelfilm’ bundelt 3 boeiende documentaires waarin naast Mario Bava, de postuum gerehabiliteerde uitvinder van de Italiaanse thriller ofte ‘giallo’, ook de bevriende ‘Masters of Horror’ Dario Argento en John Carpenter aan bod komen.
Honderd jaar na de geboorte van de in 2007 gestorven film- en theatermaker Ingmar Bergman focussen documentaires van Margarethe von Trotta en Jane Magnusson op het filmleven van de Zweedse grootmeester. Trips naar de bron van Bergman. Portretten die ‘intieme demonen’, een barokke filmstijl en een meer emotioneel dan intellectueel oeuvre blootleggen.
De Parijse ‘evenementen’ van mei ’68 stonden symbool voor een turbulent tijdsgewricht beheerst door wereldwijd verzet tegen een versleten ‘oude’ orde. Vijftig jaar later wordt de rebellie weggezet als een mislukte utopie en een louter Frans fenomeen. Hoog tijd om via beelden in de geest van toen te duiken. Want ’68 blijft een permanente inspiratiebron.
Dag na dag blijkt dat de wereld waarin we leven vreemder is dan we kunnen verzinnen. Vandaar onze fascinatie voor documentaires; non-fictie films die een element van die wereld en het mens-zijn belichten. Documentaires die informeren, verrassen, prikkelen, amuseren en tot nadenken stemmen met een heel eigen blik op de werkelijkheid.
“Alles stroomt en niets is blijvend” wist Heraclitus. Al heb je vaak de indruk dat alles terug komt. Zo ook de huidige revival van de documentaire die herinnert aan de vorige hoogdagen midden jaren 2000. En meteen dus ook waarschuwt voor een nakende terugval. Maar is er na het Michael Moore effect toen, nu sprake van een Netflix effect? En sluit de hype ook al de crash in zich?
Acteur, producent en racepiloot Steve McQueen is vooral bekend als hoofdrolspeler van Hollywoodhits zoals The Great Escape, The Thomas Crown Affair, Bullitt, Papillon en The Towering Inferno maar niet alles wat ‘The King of Cool’ aanraakte veranderde in goud. Zijn passieproject Le Mans leverde McQueen niet enkel een bijzonder zware draaiperiode op maar ook een gigantische flop. Met John McKenna, regisseur van de sterke documentaire Steve McQueen: The Man & Le Mans peilen we naar “the film that almost destroyed him”.
Het verleden laat ons niet los. Meer nog, het is een monster dat zich niet laat bedwingen door de beelden die ons fragiele geheugen voeden. Hoe ga je om met zo’n onvoltooid verleden wanneer dat in het teken staat van een genocide? Daarover gingen recent drie films met elkaar in dialoog. Drie indrukwekkende reconstructies van massamoorden en verstoorde herinneringen: Joshua Oppenheimers The Act of Killing, Rithy Pahns L’Image manquante en Claude Lanzmanns Le Dernier des injustes. Hallucinante documentaires over respectievelijk de Indonesische genocide in de jaren zestig, de slachtpartijen van de Cambodjaanse Rode Khmers en de Holocaust opgezet door de nazi’s.
Dat transmigranten vaak ook (kleine) kinderen zijn bleek onlangs op tragisch pijnlijke wijze. De Noorse cineast Egil Håskjold Larsen vertelt in zijn debuutdocumentaire ’69 Minutes of 86 Days’, uitgebracht op Wereldvluchtelingendag, het migrantenverhaal vanuit het oogpunt van die kinderen. We volgen de Syrische driejarige Lean samen met haar familie op hun tocht van een vluchtelingenkamp in Kos naar een veilige thuishaven in Zweden. Zo aangrijpend en fascinerend in beeld gebracht dat je empathisch en geboeid blijft kijken. Tot en met minuut 69.
Er zijn zo van die documentaires die je sprakeloos achterlaten. Met stomheid geslagen. Onthutst. Paf. Perplex. Stomverbaasd. Verwonderd. Verbijsterd. Omwille van het verhaal dat ze vertellen. Omwille van de kracht en de authenticiteit waarmee ze dit doen. En omwille van de persoonlijke betrokkenheid van de maker bij het getoonde. Ademloos van de Belgische filmmaker Daniël Lambo is zo’n documentaire. Zo’n document eigenlijk. De cineast groeide op tussen het asbest van Eternit in Kapelle-op-den-Bos. Zijn vader was arbeider en vakbondsman in de fabriek maar weigerde de belangrijkste werkgever van de regio in vraag (lees: verantwoordelijk) te stellen toen bleek dat het geproduceerde asbest voor dodelijke ziektes zorgde. Samen met een andere betrokkene, Eric Jonckheere, trok Daniël op onderzoek uit. Het resultaat is een ijzersterke documentaire: Ademloos. Ondertitel: De wereldwijde asbestindustrie ontmaskerd.
