Zeven jaar werkte de Japanse animatiefilmer Hayao Miyazaki aan zijn testamentfilm ‘The Boy and the Heron’. Kaku Arakawa’s Hayao Miyazaki and the Heron toont hoe hij continu worstelt met creatieve twijfels en vecht met de dood. Een documentaire die voelt als een intense observatie, een portret gedrenkt in pijn en melancholie.

Documentairemaker Alexis Bloom oogstte al lof in het internationale festivalcircuit maar worstelt nu om ‘The Bibi Files’ in Israël vertoond te krijgen. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu zet immers alle zeilen bij om dit weinig flatterende portret, met politieverhoor en beelden die kaderen in de corruptiezaken die tegen ‘Bibi’ lopen, te bannen.

Leni Riefenstahl een slachtoffer en estheet? Fake news stelt Andres Veiel, de cineaste van Olympia was een prototype van fascisme en mythevorming.

Is Leni Riefenstahl zoals regisseur Quentin Tarantino stelt de grootste filmmaker ooit? Was de favoriete cineaste van Adolf Hitler een onschuldige meeloper van het naziregime zoals ze zelf volhield? Documentairemaker Andres Veiel antwoordt tweemaal ‘neen’ in ‘Riefenstahl’ maar waarschuwt vooral voor de comeback van leugens, propaganda en de fascistische ideologie.

Met zijn hondsbrutale beelden ontmaskerde de zwarte Zuid-Afrikaanse fotograaf Ernest Cole van binnenin het Apartheidsregime. Na ballingschap volgde voor Cole vergetelheid. ‘I Am Not Your Negro’-regisseur Raoul Peck hijst met zijn documentaire ‘Ernest Cole: Lost and Found’ een kunstenaar op het podium die meer was dan een ‘chroniqueur van ellende’.

Nadat ‘Kamay’ op internationale filmfestivals al bedolven werd onder lof en prijzen is deze even pakkende als prachtige documentaire nu ook in de Belgische filmzalen te zien. De Afghaanse, momenteel in Brussel wonende, regisseur Ilyas Yourish draaide in Afghanistan tijdens de laatste jaren voor de val van het regime en de machtsovername door de Taliban. Dat levert naast historische en visueel betoverende beelden ook een mooi portret van de gediscrimineerde Hazara minderheid op.

Nadat de Frans-Senegalese Matti Diop indruk had gemaakt in Cannes met Grand Prix winnaar Atlantique, een magisch-realistische ode aan Afrikanen die het leven lieten tijdens hun vlucht over zee naar Europa, won ze dit jaar in Berlijn de Gouden Beer met Dahomey. Een tussen fictie en documentaire zwevend visueel essay over de restitutie van tijdens de koloniale plundering naar westerse  musea overgebrachte Afrikaanse artefacten. Poëtische cinema die aan het denken zet.

Mathijs Poppe debuteert met een poëtisch essay over een in Libanon levende theatermaker die innig verbonden blijft met zijn thuisland Palestina.

De Zwitserse filmmaker Alexandre O. Philippe blijft haast als enige koppig filmessays maken. Lynch/Oz linkt surrealistische cinema aan Technicolor dromen.

De meest verrassende topper van filmjaar 2023? Doe maar ‘Smoke Sauna Sisterhood’, de documentaire van Anna Hints over de Zuid-Estse rooksaunatraditie. Een poëtische, verbindende onderdompeling in een tijdloos universum van hitte en rook, waar rituelen helpen bij louterende helingsprocessen en het smeden van zusterschappen. Mooie, magische cinema.