Operatie Supernova: Samen films kijken, samen een bioscoop redden

Filmzalen, plaatsen waar we ons samen onderdompelen in cinema en filmcultuur, blijven van onschatbare waarde. Zeker wanneer ze, zoals de Brusselse onafhankelijke arthouse Cinema Nova, culturele diversiteit en artistieke expressie koesteren. Overleven in het hart van de (hoofd)stad is echter geen sinecure, gezien de beperkte middelen en de druk van de vastgoedmarkt. Gelukkig werd de coöperatieve ‘Supernova’ opgericht met één doel: beletten dat Cinema Nova verdwijnt door zelf de stadsbioscoop te kopen. Daarvoor zoeken de initiatiefnemers mensen die mede-eigenaar willen worden.

“Ik heb geen idee op hoeveel Japanse selfies ik ergens op de achtergrond sta maar het moeten er veel zijn,” vertelde filmmaker Bas Devos (Hellhole, Ghost Tropic, Here) ons tijdens Film Fest Gent, “ik nam een tijdje het appartement van DoP Nicolas Karakatsanis (Rundskop, Cruella, Hellhole, I, Tonya, Skunk) in de nok van de Brusselse Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen over en vanuit mijn raam zag ik al die toeristen fotograferen.” Ook Henri de Gerlache, filmmaker (La belge histoire du Festival de Cannes, Soeurs de combat) en voorzitter van Cinéma Galeries, nestelde zich een tijdje in dit decor voor ‘foto momenten’.

Een hart voor cinema hartje Brussel

Dat filmmakers aangezogen worden door de overdekte winkelgalerijen (de in 1847 ingehuldigde Konings- en Koninginnegalerij zijn de oudste van Europa) is geen wonder. Er werd namelijk filmgeschiedenis geschreven. De gebroeders Auguste en Louis Lumière organiseerden er op 1 maart 1896 hun eerste filmvoorstelling buiten Frankrijk.

Terwijl Cinéma Galeries (Koninginnegalerij 26) een bewogen geschiedenis kende maar uitgroeide tot een soort filmschool voor cinemaliefhebbers en momenteel de oudste cinema van Brussel is. Net bij het buitenkomen van de galerij vinden cinefielen elkaar in nog een filmheiligdom, Cinema Nova (Arenbergstraat 3). En iets verderop, in de Centrumgalerij, kan je afdalen in Cinéma Aventure om o.m. de nieuwste Scorsese (Killers of the Flower Moon) te ontdekken.

Een constante strijd

Straf, wanneer je weet dat de meeste Brusselse wijkzalen ondertussen verdwenen zijn en het historische centrum van Brussel kreunt onder de druk van projectontwikkelaars en de stijgende prijzen van de Brusselse vastgoedmarkt. Maar zonder slag of stoot ging het allemaal niet. En dan hebben we het niet enkel over de bioscoopsluitingen tijdens de pandemie.

Cinéma Galeries – ooit zagen we daar de rode velours gordijnen openschuiven voor Stanley Kubricks Barry Lyndon – heeft al naamswijzigingen (even heette het ‘Cinéma Arenberg’), dreigende sluitingen (bij het aflopen van huurcontracten, toen het in financiële moeilijkheden verkeerde en een zoveelste chocolatier leek te gaan overnemen) en herstart operaties (in 2011 onder impuls van Henri de Gerlache) achter de rug.

De iconische zaal blijft als arthouse bioscoop annex expositieruimte momenteel fragiel. In het fraaie, tussen Art déco en Modernisme zwevende, gebouw wordt in drie zalen een mix van arthouse en commerciële cinema vertoond. Aangevuld met retrospectieven (Park Chan-wook), events (Robot Dreams van Pablo Berger, Richard Kelly die de re-release Donnie Darko presenteerde), avant-premières (Hayao Miyazaki’s The Boy and the Heron) en festivals (Pink Screens).

Een filmzaal in transformatie

Wie in de Arenbergstraat het alternatieve filmtheater Cinema Nova binnenloopt krijgt de indruk een ‘work in progress’ binnen te stappen. Dat is al even zo en weerspiegelt de vitaliteit, de experimentele spirit en de onafhankelijke geest van deze ontmoetingsplaats waar samen kijken naar film nadrukkelijk gelinkt wordt aan diversiteit en vernieuwing. Het pand heeft bovendien al wat transformaties achter de rug. Van drukkerij ging het begin 20^ste eeuw naar café over werkplaatswinkel tot theaterzaal.

Om in 1936 omgebouwd te worden tot een filmzaal: Studio Arenberg. Tot de sluiting in 1987 focuste Arenberg vooral op minder gekende films. Toen het huurcontract niet verlengd werd en de nieuwe eigenaar Kredietbank een kantorencomplex liet vergunnen leek de zaal reddeloos verloren. Tot een groep cinefielen in 1996 ontdekte dat de oude Studio Arenberg nooit gesloopt werd en de eigenaar bereid werd gevonden om het pand te verhuren aan de opgerichte vzw Nova.

Op 23 januari 1997 opent de tijdelijke bioscoop Cinema Nova de deuren om 27 jaar later nog altijd operationeel te zijn. Alleen is het pand ondertussen 4 keer van eigenaar veranderd en is de waarde van het gebouw samen met het prestige van de wijk flink gestegen. Daardoor loert met een in mei 2024 aflopend huurcontract een groot gevaar om de hoek. Met name het bordje ‘The End’. Zover willen de initiatiefnemers van Supernova het niet laten komen. Zij willen eigenaar worden van het gebouw zodat onder het bordje ‘Wordt Verwacht’ mooie toekomstplannen kunnen worden ontwikkeld.

Gezocht: coöperanten

De coöperatieve ‘Supernova Coop’ sloot in juni 2023 een overeenkomst met de huidige eigenaar, de Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen, waarbij de filmzaal door middel van een 68-jarige erfpachtovereenkomst wordt aangekocht om het met een betaalbare prijs (10.000 € per jaar) te verhuren aan vzw Nova die de bioscoop dan kan uitbaten tot 2092. Voorwaarde: de verkoopakte moet voor het einde van het huidige huurcontract (11 mei 2024) afgerond zijn.

Om dit plan te doen slagen dient Supernova Coop een bedrag van 794.000 € te verzamelen voor 31 maart 2024. Dat bedrag dekt naast de 68-jarige erfpachtovereenkomst ook juridische, campagne en renovatiekosten. Nadat een privéoproep reeds 300.000 € opleverde wordt nu een campagne opgestart om via coöperanten nog 494.000 € te verzamelen. Gewerkt wordt met ‘steunaandelen’ aan 50 € en ‘investeringsaandelen’ aan 1.000 €.

Er wordt een promotie campagne opgestart die het coöperatie project toelicht en thema’s zoals solidaire economie, collectief eigendom en coöperaties duidt. Cinema Nova blijft ondertussen operationeel met filmvertoningen, festivals (Pink Screens, Offscreen), debatten, performances, concerten en een tentoonstelling. Ook rondleidingen en publieke infomomenten (30 november, 18 januari, 18 februari) staan op het programma.

De missie #CinémaNova

“Cinema Nova onderscheidt zich van andere Brusselse filmzalen door ruimte te maken voor alternatieve cultuurvormen en door nieuwe en zeldzame films, voornamelijk hedendaagse films zonder Belgische distributie, naar het scherm te brengen.” Zo wordt de missie van deze bioscoop-op-zoek-naar-mede-eigenaars omschreven in het persdossier van Supernova. En zoveel is duidelijk: er is blijvend nood aan zo’n bioscoop. Samen in het donker naar films kijken en nu samen een filmzaal redden? Het kan!

IVO DE KOCK

Cinema Nova, Arenbergstraat 3, 1000 Brussel. Info Supernova: www.supernova.coop / Mail contact@supernova.coop / Facebook: Supernova Coop