Film Fest Gent 2022: Toveren met licht en veerkracht
Na twee door de pandemie getekende edities schakelt Film Fest Gent opnieuw naar ‘normaal’. Dat betekent, van 11 tot 22 oktober, zorgeloos films kiezen uit een ruim en divers aanbod én genieten van ontmoetingen met filmmakers en -fans. Alhoewel, ‘zorgeloos’, de toestand van de wereld en het klimaat werd er niet beter op. Dat blijft zich weerspiegelen in de festivalprogrammatie. Met een accent op urgente cinema, aandacht voor actuele thema’s en nu ook een pakket films onder de noemer ‘Veerkracht’. Maar de festival barometer wijst tegelijk richting kijkplezier. Dankzij filmtovenaars met licht en beweging.
Nog tot na het 49ste Internationaal Film Fest Gent loopt in MSK Gent (dat in 2023 zijn 225 jaar viert) een expo rond Albert Baertsoen, “le peintre de Gand.” De schilderijen die er getoond worden ogen als stukjes verstilde tijd, freeze frame beelden van een veelal verlaten stad gehuld in uniek licht en een melancholische sfeer.
De hedendaagse Gentse filmtovenaar met licht en beweging, Girl regisseur Lukas Dhondt trapt ‘zijn’ filmfestival op gang met Oscarkandidaat Close, een fragiele coming of age film die opent met een licht- en kleurenbad van bloemvelden. Om daarna te focussen op jongeren in een (be)dreigende omgeving.
Gent en de wereld
‘Gentenaars’ Baertsoen en Dhondt weerspiegelen een ander tijdsgewricht en werken met een ander medium maar delen de passie om puur visueel, via licht en compositie, emoties te creëren. Niet toevallig blijven de lichtjes van het melancholische fin de siècle werk ‘Gent bij avond’ door onze geest spoken en grijpt Close ons meteen bij de keel via een onderdompeling in de warme intimiteit van een gedoemde vriendschap. Dergelijke kijkervaringen (“er gebeurt niets zonder licht” benadrukt een projectionist in Empire of light van Sam Mendes) zoeken we jaar na jaar tijdens wat ooit een gebeuren was en nu een Internationaal Film Fest. In Gent, maar een Gent met blik op de wereld.
Met bijna 120 films verspreid over verschillende secties en parcours, aangevuld met een pak evenementen (Kidsproof events, dag van het filmberoep, diverse talks, boekpresentatie, WSA events,…) is het programma van deze festivaleditie opnieuw rijk gevuld. Dat betekent kiezen en altijd een beetje verliezen maar vooral de kans om heel veel mee te pikken. Voor een compleet overzicht is er de traditionele festivalgids, we richten hier heel selectief de volgspot op enkele films en topics.
Je vous salue, Jean-Luc
“Ik praat als filmmaker niet met jou, ik toon je beelden en geluiden,” zei Jean-Luc Godard tijdens een televisiedebat n.a.v. Je vous salue, Marie, “wanneer je een film leest kan je hem niet zien, wanneer je je vrouw leest kan je haar niet zien.” Monsieur le cinéma is niet meer. Definitief. De ‘cineast-schrijver’ voerde gepast de regie van zijn ultieme verdwijning. Eerder verdween hij bijna door “de kwakzalverachtige zelfmoordpoging waarmee ik in de nasleep van mei ’68 aandacht vroeg” (dixit Godard), het bijna fatale motorongeval van 1971 en zijn slechts sporadisch – enkel om te filmen (een laatste keer met Le livre d’image in 2018) – onderbroken kluizenaarsbestaan in Zwitserland.
Maar Godard bleef koppig peilen naar het geheugen van de film en de grenzen van techniek. Met zijn beeld-, geluid- en mise-en-scène experimenten. Met “Cinema is de waarheid 24 maal per seconde” als leidraad. En, het wordt vaak vergeten, met humor als vast ingrediënt. Het komische heeft in de cinema van Godard immers altijd een rol gespeeld. Inspiratie vormden de fysieke fratsen van Buster Keaton, Jerry Lewis en Jacques Tati. De humor van het eenzame kind, de onaangepaste volwassene. Lachwekkende situaties bestaan bij Godard altijd uit momenten waarop het personage blijk geeft van bepaalde codes niet te kennen. Of te flirten met illusie.
“Wat is cinema?” oppert Jean-Paul Belmondo in Charlotte et son Jules, “Een groot hoofd dat grimassen maakt in een kleine zaal. Je moet idioot zijn om er van te houden. Maar cinema is dan ook een illusoire kunst.” De regisseur van o.m. A bout de souffle, Vivre sa vie, Pierrot le fou, Le Mépris, Prénom Carmen, Éloge de l’amour en Adieu au langage krijgt van Film Fest Gent een gepast ‘Adieu’ met de vertoning van de documentaires À vendredi, Robinson (Mitra Farahani) en Godard seul le cinéma (Cyril Leuthy) aangevuld met een talk geanimeerd door Patrick Duynslaegher en Anke Brouwers.
War Pony
“Ik ben het tegengestelde van vooruitgang, ik ben het verleden dat jou inhaalt” zegt inheemse Amerikaan Thomas Rainwater tegen de witte patriarch John Dutton in Taylor Sheridans Yellowstone (op identieke locaties draaiden Scott McGehee & David Siegel hun rond de last van het verleden draaiende psychodrama Montana Story). Sterke televisie maar voor een ècht ander point of view is er Camera d’Or War Pony waar twee jonge leden van de Lakota-gemeenschap gevolgd worden. “Toen ze meespeelde in Andrea Arnolds American Honey geraakte (co-cineaste) Riley Keough bevriend met Bill Reddy, Franklin Sioux Bob en mij,” vertelde Gina Gammell ons in Deauville (War Pony won er de Juryprijs èn de Revelatieprijs), “zo ontstond het idee voor War Pony, een film over opgroeien met de Amerikaanse droom in Pine Ridge Reservation.” Een plek waar het leven in het teken staat van kansarmoede, racisme en misbruik.
De scenaristen-regisseurs “waren jarenlang bezig met het ontwikkelen van de personages en de scènes. Er is geen sprake van improvisatie, alles is uitgeschreven. Maar we hebben het constant met de jonge acteurs doorgenomen zodat de dialogen ook hun stem zou.weergeven.” Resultaat is een film die heel authentiek aanvoelt en de band tussen mens, dier en natuur benadrukt. Met magisch-realistische accenten. “Eigenlijk is het quasi onmogelijk om films als War Pony gefinancierd te krijgen,” stelt Gammell, “elke week probeerden we nieuwe financiers aan te spreken om het budget rond te krijgen en het project bleef die constante strijd. Dat heeft natuurlijk te maken met het niet bepaald commerciële onderwerp van de film maar eigenlijk is het als Amerikaanse onafhankelijke filmmaker altijd moeilijk wanneer je geen beroemde acteurs in je film hebt. Toen de opnamen begonnen konden we eigenlijk niet geloven dat we ècht aan het draaien waren.”
Zuid-Koreaanse cinema
Na de kritische triomf van Parasite en het populaire succes van Squid Game is de Zuid-Koreaanse cinema hot. Geen toeval dat na het Korean Film Festival in Brussel ook FFG er zowel een Focus als een Classics luik aan wijdt. Blikvangers in het hedendaagse luik zijn Im Sang-soo (Heaven: To the land of happiness), Hong Sang-soo (The Novelist’s Film, Walk Up) en July Jung (Next Sohee). Dat de Zuid-Koreaanse cinema muzikaal veelal naar het Westen lonkt en een hoog macho gehalte heeft blijkt uit (overigens briljante) klassiekers als Joint Security Area (Park Chan-wook), The Host (Bong Joon-ho) en The Chaser (Na Hong-jin). Al is er ook de medische thriller Madonna van cineaste Shin Su-won.
Maar vooral ook onze favoriet Burning. Rasfilmer Lee Chang-dong (Oasis, Secret Sunshine, Poetry) puurt uit een mysterieus kortverhaal van de Japanse bestsellerauteur Haruki Murakami (‘Schuurtjes in brand steken’, 1983) een melancholische kroniek van een amoureuze driehoeksrelatie die in het teken staat van een bizarre verdwijning. Deze enigmatische, visueel betoverende en emotioneel zinderende brok pure cinema transformeert een intrigerende thriller in een existentiële trip tussen realiteit en illusie en kruipt langzaam onder je huid. Om je niet meer los te laten. Te herontdekken op groot scherm.
Generations on Tour
Bij het belichten van dit event heeft Film Fest Gent het over “generaties dichter bij elkaar brengen” en “de dwarsdoorsnede zijn tussen de leefwereld van jongeren en ouderen.” De keuze voor dit ‘film + gesprek’ gebeuren viel op Call Jane van Phyllis Nagy. De scenariste van het zinderende melodramatische vrouwenportret Carol (Todd Haynes) tekent hier voor een vrij braaf klassiek portret van een vrouw die als ervaringsdeskundige tijdens de jaren zestig en zeventig Amerikaanse vrouwen hielp bij toen illegale abortussen (de titel verwijst naar flyers die in het straatbeeld opdoken met het nummer van een telefonische hulplijn).
De vertolking van Elizabeth Banks en Sigourney Weaver is vlakjes en ook cinematografisch scheert Call Jane geen hoge toppen maar het onderwerp won aan urgentie in het licht van recente ontwikkelingen in de V.S. en het tijdsbeeld (met een militante die haar rol als huisvrouw niet meer speelt) is best boeiend. Terwijl door hedendaagse ogen gekeken het enthousiasme bij de toenmalige uiteindelijke overwinning (die de clandestiene operatie plots overbodig maakte) terecht maar voorbarig was. Stof voor discussie genoeg dus. Andere tijden, engagement vs conformisme, politieke vs popcorn cinema, vrouwenrechten,…
Focus op cinema
Blikvanger bij de documentaires die focussen op cinema is Body Parts waarin Kristy Guevara-Flanagan met o.m. de invloed van de manier waarop Hollywood seks decennialang in beeld bracht, de rol van censuur, de male gaze, ongewenste intimiteiten op de set, het ingebakken seksisme in genrefilms en de impact van #MeToo wel iets te veel hooi op haar vork neemt maar wel voldoende interessante analyses aandraagt. Verder is het uitkijken naar Lynch/Oz (Alexandre O. Philippe peilt naar de invloed van The Wizard of Oz op het werk van David Lynch), The Real Charlie Chaplin (Peter Middelton & James Spinney), Exposing Muybridge (Marc Shaffer) en Jane Campion, la femme cinéma (Julie Bertuccelli).
Ivo Van Hove is naast een geniale theatermaker ook een fascinerende figuur. Getuige Twee Mannen, de documentaire van Suzanne Raes die Van Hove’s jarenlange samenwerking met zijn partner Jan Versweyveld fileert aan de hand van hun Toneelgroep Amsterdam productie Age of Rage (die juni 2021 in première ging), een rond het thema wraak draaiende montagevoorstelling van acht klassieke tragedies die we voor onze ogen vorm zien krijgen. Het moeizame zoekproces, de creatieve spanningen en de kwetsuren die acteurs oplopen in de voorbereiding van dit veeleisend stuk worden niet uit de weg gegaan. Al blijft het creatieve proces moeilijk vatbaar en een tikkeltje mysterieus. Ook de ruim 40 jaar die scenograaf Jan Versweyveld en regisseur Ivo Van Hove als koppel en als artistiek team op hun teller hebben staan komt aan bod. Twee mannen is een fascinerende onderdompeling in een intrigerende microkosmos.
Films, films, films
Tengo Sueños Eléctricos, het in poëtisch realisme gedrenkte vader en dochter portret van Valentina Maurel, kon ons alvast bekoren tijdens de programmatie presentatie. Net als het migratie coming of age verhaal Un petit frère (Léonor Serraille). We hopen dat ook films die we aankruisten op ons ‘to watch‘ lijstje zoals Saint Omer (Alice Diop), Pacification (Albert Serra), Klondike (Maryna Er Gorbach), Corsage (Marie Kreutzer), Drii Winter (Michael Koch), The Banshees of Inisherin (Martin McDonagh), March on Rome (Mark Cousins), Master Gardener (Paul Schrader), R.M.N. (Cristian Mungiu), Rimini (Ulrich Seidl), Rodéo (Lola Quivoron), Casa Susanna (Sébastien Lifshitz) en de langverwachte nieuwe animatie kortfilm Der lange Kerl van Raoul Servais dat zullen doen. De filmmarathon mag alvast beginnen. Onder Godards motto “om te zien moet je kijken.”
IVO DE KOCK
49ste INTERNATIONAAL FILM FEST GENT. Van 11 tot 22 oktober 2022. In Kinepolis, Sphinx, Studio Skoop, Vooruit Theaterzaal, KASKcinema. Verder ook Film Fest Café, MiRY, Yalo Conference Room, Mzc De Bijloke. Info www.filmfestival.be
ALBERT BAERTSOEN. Van 3 september tot 27 november 2022. In Museum voor Schone Kunsten Gent, Fernand Scribedreef 1, Gent. Info www.mskgent.be