“Voor mij is Dziga Vertov als een fontein die onze dorst maar blijft lessen, ook wanneer de bron is drooggelopen” zei filmmaker Chris Marker, net zoals Jean-Luc Godard een hevige fan van de Russische avant-gardist, filmtheoreticus en documentairemaker. Dziga Vertov (1896-1954) is meer dan Eisenstein dé cineast van de Russische Revolutie en behoort tot de belangrijkste pioniers uit de filmgeschiedenis. Zijn meesterwerk Man With A Movie Camera is nu op dvd uit.
“I gotta get outta here” roept de aftakelende en in de New Yorkse Vierde Wereld opgesloten Ratso Rizzo in het schrijnende, tragisch realistische Midnight Cowboy. Tussen droom en werkelijkheid vinden John Schlesinger, Dustin Hoffman en Jon Voight pijn maar vooral menselijkheid. Een klassieker uit 1969, toen Hollywoodfilms nog grenzen overschreden.
Tijdens het jongste Festival van Cannes haalde Spike Lee uit naar Clint Eastwood omdat er in Letters from Iwo Jima “geen zwarte acteur te zien was”. De heisa paste netjes in de promotie van Miracle at St. Anna, Lee’s W.O. II-film die in Italië speelt en rond de zwarte Buffalo Soldiers draait. Bij de wereldpremière in Deauville ontkende Lee dat hij Eastwood van racisme had beschuldigd, “ik wees gewoon beleefd op een feit”. Even later kwam hij in Italië zelf onder vuur te liggen omdat zijn film het antifascistisch verzet verbindt met een nazi-slachtpartij. Opnieuw een welgekomen controverse.
Net als Felix van Groeningen kon de Cambodjaanse filmmaker Rithy Panh zijn Oscar-nominatie in de categorie beste niet-Engelstalige Film niet verzilveren. Maar hij slaagt er wel in veel mensen te beroeren met The Missing Picture, een documentaire die via originele en prikkelende beelden het verhaal vertelt van de slachtoffers van het Rode Khmer-regime.
“Zelfs schrijven over mother!is pijnlijk” verzuchtte een criticus n.a.v. de filmtitel met onderkast m én uitroepteken. De ultieme Darren Aronofsky of baarlijke nonsens? De verwarring was groot en de verdeeldheid nog groter bij de release van dit staaltje droomcinema. Maar mag een film nog wel verontrusten? Kan een oerschreeuw Moeder Aarde redden?
Wordt elke klassieker meteen feestelijk onthaald? Niet echt. Toen The Party in 1968 werd uitgebracht was het een kritische en commerciële flop. Te gek voor het publiek, te afwijkend van de norm voor de critici. Het etiket ‘slapstick komedie’ leverde wel verwijzingen op naar Buster Keaton en Charlie Chaplin maar de exuberante stijl en de sociale commentaar – het feest is een metafoor voor een verscheurde samenleving – bleven onopgemerkt.
“Iedereen zou de ‘slachtpartij van Peterloo’ uit 1819 moeten kennen,” vindt Mike Leigh, “terwijl Britse kinderen er in de lessen geschiedenis niets over te horen krijgen.” De Britse regisseur van Secrets & Lies , Vera Drake en Another Year wil dat euvel verhelpen met zijn politiek epos ‘Peterloo’, een even educatieve als dramatische verfilming van het bloedig onderdrukken van een vreedzame protestactie in Manchester door arrogante en wereldvreemde beleidsvoerders. “Het verhaal is actueler dan ooit” stelt Leigh meer dan terecht.
“This ain’t a dream,” zongen The Ramones, “I don’t want to be buried in a pet cemetery.” Het is de titelsong van Pet Sematary, Mary Lamberts adaptatie van Stephen Kings meest akelige en verontrustende boek. Een werk dat blijft herrijzen want na een documentaire over de cultfilm uit 1989 levert een remake een nieuw bezoek aan het dierenkerkhof.
Het is weinigen gegeven om de tijdsgeest zo goed en onderhoudend te ballen in filmverhalen als Steven Spielberg. Kort na elkaar snijdt hij vrouwenemancipatie en persvrijheid aan in The Post en knipoogt hij naar de heerschappij van pop en geek cultuur in Ready Player One. Fraaie staaltjes van respectievelijk nostalgische en futuristische retrocinema.
PROBLEMSKI HOTEL: Waarheidsgetrouwe fictie met weinig hoop
Uit een werkverblijf in een Belgisch centrum voor asielzoekers puurde de Vlaamse schrijver Dimitri Verhulst een ironische maar realistische roman die documentairemaker Manu Riche vertaalt in een rauwe brok fictie: “Problemski Hotel toont het leven zoals het is: hopeloos absurd”.
