Dario Argento’s Suspiria: Angst in Technicolor

SUSPIRIA

Veertig jaar na zijn Italiaanse release wordt Dario Argento’s horrormeesterwerk Suspiria gevierd met een 4K restauratie plus Blu-ray release én Luca Guadagnino’s eigenzinnige remake. Ook in zijn autobiografie ‘Peur’ (angst) kijkt de mythische Italiaanse filmmaker uitvoerig terug op de dolle Technicolor heksenketel die hem eeuwige roem bezorgde.

SUSPIRIA

“U gaat nu Suspiria zien, een film in totale Dario Argento stijl. Boordevol emoties, schrik en angst. Ik hoop dat u er klaar voor bent.” Op deze speels uitdagende wijze leidt de Italiaanse horrormeester zijn gerestaureerde klassieker uit 1977 in. Om in een bonusdocumentaire te preciseren: “Angst zorgt voor een lichaamstemperatuur van 37 graden. Met Suspiria wou ik 40 graden bereiken.”

Wat naadloos aansluit bij Argento’s bekentenis in ‘Peur’: “Ik heb maar één zekerheid. Zolang er daarbuiten nog iemand is die ik angst kan aanjagen, mag ik mezelf als een gelukkig man beschouwen.” De autobiografie sluit af met de verstrengeling van leven en film: “In het leven blijven veel dingen die ons overkomen onverstaanbaar en dat is niet meer dan normaal. Het toeval vormt dan ook de sleutel tot mijn films: onverklaarbare gebeurtenissen bepalen het lot van mensen. Thriller, horror, giallo, film noir… zijn enkel woorden die we gebruiken om onze dromen te beschrijven.”

INFERNO

Leven op film

Met films als Profondo Rosso, Inferno, Tenebrae, Opera, Trauma en vooral Suspiria joeg Dario Argento (°1940) al verschillende generaties cinefielen de stuipen op het lijf. Zijn reputatie blijft, ondanks het rampzalige Dracula 3D (2012), groeien waardoor reikhalzend wordt uitgekeken naar zijn Hoffmann adaptatie The Sandman. Hopelijk een nieuwe parel in een barok oeuvre dat op niet te imiteren wijze angst, grafisch geweld en visuele schoonheid verstrengelt.

In zijn hoogdagen, die lopen van debuut The Bird with the Crystal Plumage (1970) tot Phenomena (1985), had de man achter Sergio Leone’s Once Upon a Time in the West het statuut van een rockster en underground held. Dat evolueerde in een wisselvallige verdere carrière met meesterwerken (Opera, Stendhal’s Syndrome), flops (Giallo, La terza madre) en comebacks (‘Masters of Horror’ afleveringen Jenifer en Pelts) tot outsider en solitaire artiest.

PROFONDO ROSSO

Niet toevallig koos Argento ervoor om zijn autobiografie zelf te schrijven. ‘Peur’ is een aangrijpend persoonlijk werk dat, ook wanneer we de passages over dochter Asia en ex-partner Daria Nicolodi met een korrel zout nemen, inzicht biedt in de trauma’s, twijfels en obsessies van de maestro. “Mijn passie voor film was agressief en exclusief” schrijft Argento en dat illustreert hij met de filmische ervaringen die zijn jeugd tekenden. Met dank aan een vader die film ademende en een moeder die als fotografe actrices vereeuwigde.

“Sommigen zeggen dat close-ups van excessief rond de ogen geschminkte actrices de onmiskenbare signatuur zijn van mijn werk,” aldus Argento, “zij hebben ongetwijfeld gelijk maar het zat reeds verankerd in mijn blik als kind.” De filmmaker koppelt anekdotes (het spook van Hamlet dat hem angst liet ontdekken) aan de schets van zijn gemoedsgesteldheid (de gang in het ouderlijk appartement die terreur zaaide in zijn geest) om aan te geven dat hij in de greep zat van metafysische angst: “Ik droomde niet van monsters of handen die naar me grepen. Ik had gewoon schrik. Het was een vorm van perfecte terreur, van pure angst zonder aanwijsbare reden.”

SUSPIRIA

Argento geeft ons een inkijk in zijn getormenteerde psyche en legt zijn persoonlijke demonen bloot: zelfmoordneigingen, drugsverslaving, relatieproblemen. Maar ook zijn worsteling met censuur, liefde voor donkere personages (“heksen boeien me meer dan prinsessen”) en drang om dromen te vertalen in beelden met de boeken uit zijn vaders bibliotheek als inspiratiebron. Argento’s levendige verbeelding leidde hem naar fantasy en cinema bood hem de kans om kinderlijke angsten om te zetten in kijkplezier. Literaire mysteries reikten hem “een sleutel aan van een kamer in mijn hoofd waarvan ik het bestaan niet had vermoed” en film liet hem toe een wereld van gruwel en geweld te creëren, “een wereld waar ik me perfect mezelf voel.”

Moeder van alle angsten

Geïnspireerd door het Duitse expressionisme, Hitchcock én Antonioni ontpopt kunstkenner Dario Argento zich tot een flamboyant filmmaker gefascineerd door zowel het macabere als sadisme en met belangstelling voor moordverhalen waar het geheugen en de blik een cruciale rol spelen. Aanvankelijk draait Argento onderzoeksmysteries (zijn ‘spaghetti thriller’ drieluik The Bird with the Crystal Plumage, The Cat o’ Nine Tails en Four Patches of Grey Velvet) die enkel door hun extremisme afwijken van het in realisme gedrenkte giallo genre.

SUSPIRIA

Met Suspiria slaat hij de weg in van de barokke, in het occulte gedrenkte cinema. Cinema die zijn kunstmatigheid uitvergroot, dankzij Technicolor bloedrood kleurt en uitpuilt van de gewelddadige nachtmerriebeelden. Sprookjesachtige verhalen die verankerd zijn in het horrorgenre maar explosies van gore serveren zonder verzachtende metaforen. De beelden en geluiden van Argento’s universum weerspiegelen enkel de getormenteerde geest van personages op zoek naar een ‘verhaal’, figuren die leven in een parallelle werkelijkheid waar mens, dier en monster gelijkwaardig zijn.

Suspiria is een briljante auditieve en visuele trip die het bovennatuurlijke introduceert in een ‘killer on the loose‘ annex ‘vreemdeling in een vreemd land’ stramien. De Amerikaanse studente Suzy Bannon (Jessica Harper) ontdekt dat de bizarre moorden in de Duitse academie waar ze inschreef verbonden zijn met de heksenkolonie die er ooit huisde. Argento ‘onthult’ het mysterie al in de openingssong en wil vooral een in Italiaanse opera en grand guignol gedrenkte spiraal van angst, nachtmerries en geweld op gang brengen.

SUSPIRIA

Gedreven door het bevreemdende ritme van de soundtrack van Goblin, de dolle bewegingen van de camera, het expressionistisch spel van de acteurs en de intensiteit van de kleuren en belichting. Suspiria is radicaal in de manier waarop het horror voorstelt en eist dat de kijker zich openstelt voor dingen die hem plezier bezorgen en angst aanjagen. Argento brengt via sfeer, beweging, kleur en gebaren betekenis over en dwingt ons om anders kijken en luisteren naar Suspiria. Door metaforen te mijden en actie te weren uit beweging creëert hij een puur zintuiglijke relatie tussen kijker en scherm.

“Ik heb Suspiria altijd als een sprookje beschouwd,” benadrukt Argento, “en bij sprookjes moet je niet subtiel te werk gaan maar expressief.” Argento zocht en vond in de V.S. een beperkte voorraad van 40 ASA Technicolor film waarmee hij een felle, levendige koortsdroom in knalrode en gifgroene kleuren schilderde. Resultaat is een op geweld, verlangen, macht en angst focussend intens vrouwgedreven avontuur (een lezing als lesbische liefdesverhaal en feministisch pamflet is relevanter dan de beschuldiging van misogynie) met verleidende en bestraffende heksen. “Ik begon te filmen in turbulente tijden vol rebellie en repressie,” zegt Argento, “mijn films weerspiegelen die ambivalentie van de samenleving, de botsing van terreur en vrijheid. Ik was actief in de sociale beweging en mocht ik geen filmmaker geworden zijn dan was ik zeker in de gevangenis beland.”

SUSPIRIA

Met Suspiria illustreert Argento zijn “Ik geloof in totale cinema” statement door te kiezen voor rond angst gecentreerde zintuiglijke en poëtische cinema. “Als criticus vroeg ik Pasoloni naar zijn stelling dat je films kan opdelen in proza en poëtische films, in films waar je het camerawerk niet of wel opmerkt,” stelt Argento, “hij zei ‘ik maak prozacinema want mijn camerawerk is onzichtbaar.’ Zelf draai ik poëtische films: mijn camera is alomtegenwoordig.” Het is deze ruwe, poëtische kracht die Suspiria zo beklemmend, bevreemdend en beangstigend maakt.

“De openingsscène maakte me, met zijn aanhoudend drumgeluid, doodsbang,” stelt academicus Patricia MacCormack, “ik begreep niet waarom maar ik zat totaal verstijfd en gehypnotiseerd te kijken naar beelden die ik niet wou zien. Angst en aantrekkingskracht bleven elkaar afwisselen in dit sprookje dat me tegelijk verleidde en deed lijden. De prikkelende, masochistische ervaring zinderde nog lang na. Ik zag na Suspiria veel horrorfilms die gewelddadiger en explicieter waren maar geen van hen verontrustte me zo diep.”

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 689, november 2018)

SUSPIRIA; regie Dario Argento, I 1977, 101′; met Jessica Harper, Stafania Casini, Barbara Magnoli, Alida Valli, Udo Kier, FILM: **** / EXTRA’S: **** (documentaires, interview, commentaar, introductie); dis. Cultfilms (4K restored 40th Anniversary edition);

Dario Argento, Peur, Autobiographie, Rouge profond, Aix-en-Provence, 2018, 358 pag., 25€.

SUSPIRIA