Reisbestemming The Rock. Een dagje Eastwood én Escape from Alcatraz.
“Groeien er chrysanten op dit eiland?” vraagt Alcatraz directeur wanneer ze na de ontsnapping van drie gevangenen uit de zwaarbewaakte gevangenis een bloem vinden op het strand. Een boodschap weet hij want het antwoord is negatief. Maar toch is zijn conclusie “Ze zijn verdronken”. Zijn falen wordt toegedekt maar de legende leeft verder. Met dank aan Escape from Alcatraz en de toeristische attractie dicht bij en toch ver weg van San Francisco en de Golden Gate Bridge.
Toeristen worden vaak in het ootje genomen. Toen we diep in het moerasgebied van Louisiana heel alleen zaten te wachten op een bus Parijzenaars voor een bayou trip vertrouwden de lokale gidsen ons in een bar met hoog Southern Comfort gehalte toe dat ze die opgedirkte Frenchies weer wat gingen wijsmaken. Dat werden in het decor van Konchalovki’s Shy People verhalen van in the swamp achtergelaten gekke neven die het niet op vreemdelingen begrepen hadden. De toeristen trapten opmerkelijk graag in die filmval.
Nu moeten we toegeven dat we zelf tijdens cinefiele pelgrimages wel eens bedrogen zijn uitgekomen. Bij het bordje met ‘Ford’s point’ in Monument Valley, in Carvers’ Café met uitzicht op Mount Rushmore (North by Northwest) of San Simeons Hearst Castle (Mank) valt net als tijdens een tocht langs Vertigo locaties op dat de ‘beelden’ wel herkenbaar zijn en ‘matchen’ met ons filmgeheugen maar dat er van magie en leven geen spoor is.
Uitzondering op de regel: Alcatraz Island, aka The Rock, het in de baai van San Franciso gelegen eiland dat van 1934 tot 1964 dienstdeed als zwaar beveiligde federale gevangenis en nu fungeert als toeristische trekpleister. Birdman of Alcatraz (1962), Point Blank (1967), Murder in the First (1995), The Rock (1996) en X-Men: The Last Stand (2006) werden er gedraaid maar onze favoriet blijft Escape from Alcatraz (1979), Clint Eastwoods tweede (na The Enforcer) bezoek aan het eiland.
Regisseur Don Siegel (Invasion of the Body Snatchers, Dirty Harry) was een levende paradox. Een onafhankelijke huurling, een Hollywood cineast die via actiecinema vervreemding en chaos blootlegt. In waargebeurde Frank Morris ontsnappingsverhaal gebaseerde Escape from Alcatraz schetst hij hoe een systeem een individu doet verdwijnen. De ontmenselijking van gevangenen, voor wie de dood de enige ontsnapping lijkt, wordt benadrukt door een documentaire beschrijving van het dagelijkse gevangenisleven en een sterk gevoel van machteloosheid. Siegels uitgepuurde en rond handelingen draaiende mise-en-scène, Eastwood minimalistische acteren en de sombere, monochrome beelden van Bruce Surtees leveren een a-typische gevangenisfilm op. Meer Bresson dan Hollywood.
Bij ons bezoek aan The Rock ging meteen een mythe op de schop. ‘Birdman’ Robert Stroud mocht in Alcatraz helemaal geen vogel houden. Maar Siegels sombere sfeer bleek authentiek. De roestplekken op de muren van de Yard, de donkere gangen en blokken, de kleine claustrofobe cellen, de rudimentaire douches dompelen je onder in het deprimerende, duistere universum van Escape from Alcatraz.
“Denk er de kilheid en het constante lawaai bij,” zegt Leon (Whitey) Thompson (1923-2005) wanneer hij met zijn ‘retired bank robber’ t-shirt in de refter zijn autobiografie Last Train to Alcatraz signeert, “het isolement door de locatie en het systeem. In vier jaar kreeg ik geen enkel bezoek. De vrije wereld leek letterlijk een verre droom.” The Rock voelt akelig aan maar we willen morgen wèèr aan Pier 33 de ferryboot nemen. Ook Thompson bleef terugkeren: “Ik haat Alcatraz, maar door te getuigen belet ik dat het een gevangenis van de geest wordt.” Tussen haakjes: “Frank Morris was no friend of mine!”
IVO DE KOCK
Film: Escape from Alcatraz, USA 1979, 112’. Regie Don Siegel. Met Clint Eastwood. Blu-ray Universal
Locatie: Alcatraz Island, San Francisco, Californië, USA. Info: www.nps.gov/alca
Boek: Leon (Whitey) Thompson, Last train to Alcatraz, Railroad Flat, 1988, Winter Book Publisher, 390 pag.
