Melina Matsoukas’ Queen & Slim: Black Bonnie and Clyde on the run.
Van onderstroom evolueerde ‘Black Lives Matter’ in het Trump tijdperk tot een centraal thema van de Amerikaanse cinema. In haar door Lena Waithe geschreven debuut Queen & Slim vertelt Melina Matsoukas het tragische verhaal van een Afro-Amerikaans koppel dat op de vlucht slaat na een fataal afgelopen confrontatie met een blanke racistische politieman.
“Thank you for this journey, no matter how it ends” zegt de jonge zwarte advocate Angela (tindernaam ‘Queen’) tegen winkelbediende Ernest (‘Slim’) wanneer hun vlucht door Amerika al lang gedoemd lijkt. Toeval bracht hen samen: na een zware dag (met de executie van een zwarte client) heeft de advocate nood aan een ontspannende date. Slim blijkt niet meteen de perfecte match en de wegen lijken te gaan scheiden. Tot het noodlot toeslaat. Na een kleine overtreding wordt hun auto (nummerplaat TRUSTGOD) aan de kant gezet door een wantrouwige blanke agent. Zijn machogedrag en racisme doet het gebeuren escaleren. Een worsteling volgt en de agent wordt dodelijk getroffen. Het duo panikeert en gaat er met zijn pistool en hun auto vandoor. Maar er zijn beelden en de twee worden opgejaagd. Dwars door de States, van Cleveland, Ohio naar de Florida Keys.
Politiegeweld en het doden van Afro-Amerikaanse burgers tijdens politiecontroles neemt tijdens de Trump jaren epidemische vormen aan. Beelden van tragische incidenten overspoelen het Internet. Geen toeval dat in Queen & Slim een sleutelrol is weggelegd voor beeldopnamen. De agent schiet Angela in het been wanneer ze zijn intimiderende en racistische interpellatie van Ernest tracht vast te leggen met haar smartphone en de opname van zijn body cam zorgen ervoor dat het tweetal niet ongemerkt ‘on the road’ kan gaan. Omdat ze vrezen voor een onrechtvaardige behandeling trekken ze Zuidwaarts, richting Angela’s oom Earl, een pooier en Irakveteraan die een en ander goed te maken heeft (hij doodde zijn zus, Angela stond hem bij in de rechtbank).
Maar zich een andere ‘look’ aanmeten in New Orleans, blijkt niet te lukken. Hoe funky en sexy die ook is. Zelfs in het kleinste gehucht van Alabama en Georgia, in de groezeligste soul bar van Louisiana, blijken de ‘zwarte Bonnie en Clyde’ mythische proporties te hebben aangenomen. Voor Afro-Amerikanen zijn ze immers “de helden die we nodig hadden” en dat maakt de outlaws nog gevaarlijker in de ogen van overheid en ordehandhavers. Waardoor hun Cuba-droom enkel kan uiteenspatten op een tarmac in Florida. Waardoor ze eindigen als een soort Afro-Amerikaanse Romeo en Julia. “Can I be your legacy?” (Queen) “You already are” (Slim).
Het laatste shot van Queen & Slim toont hoe het legendarisch geworden tweetal verder leeft via graffiti muurschilderingen in zwarte wijken. Een poëtisch, gestileerd beeld dat het sprookjesachtige karakter van Melina Matsoukas’ filmdebuut onderstreept. Zoals de meeste fabels ontbreekt het de film niet aan symboliek, metaforen en levenslessen. Slim wordt door Queen aangespoord om een paard te bereiden (“want niets jaagt een blanke meer angst aan dan een zwarte op een paard, hij moet dan naar hem opkijken”), het aantal kruisbeelden is niet te tellen, de ideale man is voor Queen iemand die “mijn littekens wil zien en koesteren”, Afro-Amerikanen worstelen met de noodzaak om altijd perfect te zijn (“waarom kunnen we niet gewoon normaal zijn?”), … Terwijl een stapel bankbiljetten uiteindelijk heel nadrukkelijk het verschil maakt.
Maar het sprookje verwijst natuurlijk vooral naar een pijnlijke realiteit: de Amerikaanse politie doodt jaarlijks meer dan 1000 burgers en bij de Afro-Amerikaanse slachtoffers spelen vaak racistische motieven en vooroordelen. Dat zet Queen & Slim extra in de verf door een zwarte politieagent op te voeren die neerbuigend behandeld wordt door zijn blanke collega en (daarom?) onze outlaws laat ontkomen. Een minder geïnspireerde keuze van de filmmakers die niet enkel de deur openzet voor stereotypering maar ook het repressieve karakter van het Amerikaanse politieapparaat (waar ook hispanics en blanken het slachtoffer van zijn) buiten beeld houdt. En daarbij ook de giftige machocultuur en de heersende geweld- en machtslogica. Een andere uitschuiver is het stuntelig door elkaar monteren van een vrijscène en een uit de hand lopende protestactie van pro Queen & Slim betogers waardoor de referentie naar Black Lives Matter ondermijnd wordt.
Gelukkig schetst Melina Matsoukas, dochter van een Afro-Cubaanse moeder en een Grieks-Joodse vader, wel een authentiek beeld van multicultureel Amerika en ogen haar locatieopnamen heel realistisch. Terwijl een geïnspireerde soundtrack voor energie en ritme zorgt. De grote verdienste van de cineaste (die naam maakte met video’s voor Beyoncé) is dat ze heel erg duidelijk maakt hoe in een giftige sfeer enkele seconden een heel leven overhoop kunnen halen. Opmerkelijk is het ontbreken van bitterheid en woede in Queen & Slim. De personages blijven trots en vrolijk. “Op die manier verwerken we trauma’s,” vertelde Matsoukas aan The Atlantic, “we blijven manieren vinden om te vieren en tradities aan te houden, om te lachen, eten en zingen. That’s just the way that we survive.”
In hetzelfde interview benadrukt Matsoukas dat ze “empathie en begrip voor onze cultuur wil creëren” en “zwarte liefde en eenheid tonen” met personages “die niemand in de zwarte gemeenschap ziet als monsters.” Samen met het verlangen om een normaal leven te leiden, gewoon te bestaan, is het de menselijkheid van deze ‘gewone’ helden die indruk maakt. Queen & Slim is verre van een perfecte film maar het is wel authentieke cinema. Gemaakt vanuit het hart.
IVO DE KOCK
QUEEN & SLIM van Melina Matsoukas; USA – 2019 – 132′; met Daniel Kalyuya, Jodie Turner-Smith, Bookeme Woodbine, Chloë Sevigny, Indya Moore; scenario Lena Waithe naar James Frey; fotografie Tat Radcliffe, montage Pete Beaudreau; FILM: *** / EXTRA’S: 0; distributie WWEntertainment.
