Louis van Dievels De dokter is uw kameraad niet: Alle macht aan de verteller

Journalist en auteur (‘De pruimelaarstraat’) Louis van Dievel vertelt in De dokter is uw kameraad niet verhalen ‘uit het leven van Guust Van Mol’. Een personage, een pseudoniem want dit werk is gebaseerd op de werkelijkheid en iemand die echt bestaat. De schuilnaam verbergt niets want snel wordt duidelijk dat het gaat om Jan Van Duppen, de oudere broer van de begin dit jaar gestorven Geneeskunde voor het Volk arts Dirk Van Duppen. Net als zijn broer jarenlang militant bij Amada, de huidige PvdA. Het resultaat is subjectieve geschiedschrijving die een boeiend tijdsbeeld oplevert.  

Militanten, ze bestaan. Tijdens onze (soms wilde) studentenjaren aan de V.U.B. verbaasden we ons er over hoe piekfijn het ‘uniform’ – blauwe jeansbroek en assorti blauwe trui met rolkraag – bleef van de MLB (jongerenafdeling van het Maoïstische Amada) militanten die dagelijks (en massaal op kip-met-frieten-woensdag) een weekblad of een pamflet aan de man bracht aan de ingang van de betonnen bunker die fungeerde als universitair restaurant. Tot een van hen, een nu vermaard advocaat, ons een blik gunde in de kleerkast van zijn kot op de Pleinlaan campus. Daarin enkel een aantal identieke broek-en-trui sets.

Als filmfan associeer ik dat beeld nu jaren later met sciencefiction (een mix van Westworld en Invasion of the Body snatchers) of de films uit de periode dat het Franse enfant terrible Jean-Luc Godard met het rode boekje zwaaide (La Chinoise, Tout va bien) maar eind seventies was het misschien wel hallucinant maar niet ongewoon. Imago, perceptie en engagement waren al met elkaar verstrengeld lang voor marketing communicatie zijn stempel ging drukken op politiek en activisme, lang voor Alle Macht aan de Arbeiders een Partij van de Arbeid werd en hardliners als Ludo Martens ingeruild werden voor meer aaibare leiders als Peter Mertens.

Journalist Louis van Dievel vertelde in ‘De afspraak’ op VRT dat hij tijdens zijn studentenjaren zelf liever op café zat dan vroeg aan de fabriekspoorten te gaan staan en daar herkennen we ons wel in. Zeker wanneer Willy en Walter in de buurt waren. Of er moest geprotesteerd worden tegen te hoge inschrijvingsgelden. De Amadezen die het pad van Van Dievel kruisten bewogen zich ook in onze universitaire bubbel. Daarom oogt het beeld dat geschetst wordt in De dokter is uw kameraad niet vertrouwd. Ook al lijkt het nu onwezenlijk en haast verzonnen, de gevolgen van marxistisch-leninistisch ‘proletariseren’ waren heel reëel tijdens de jaren zeventig.

Louis van Dievel vertelt het levensverhaal van dokter Jan Van Duppen, de oudste broer van de legendarische onlangs overleden Geneeskunde van het Volk dokter Dirk Van Duppen (even onze huisarts, een fijn man). Ook Jan was lang actief bij Amada en Van Dievel gebruikt zijn schuilnaam (tja, de staatsveiligheid waakte!) Guust van Mol om zijn traject te volgen. Studies geneeskunde, werk in de steenkoolmijn, artsenpraktijk, Amada ingeruild voor de SP.a, parlementaire loopbaan, een vlucht naar Rotterdam,… Om in tegenstelling tot zijn broer uiteindelijk te gaan flirten met de oerconservatieve opvattingen van Theodore Dalrymple.

Aan Phara de Aguirre vertelde Van Dievel dat “Jan Van Duppen leefde voor de partij, de partij was alles, het was een soort sekte” en “zoals bij alle sektes is het moeilijk om er uit te stappen.” De auteur stelt dat “Jan staat voor een generatie en het moeilijkste was om het vertrouwen van hem te winnen.” Maar dat lukte en uit lange gesprekken distilleerde de auteur van ‘De pruimelaarstraat’ en ‘Hof van Assisen’ zijn De dokter is uw kameraad niet. Uit het leven van Guust van Mol. “Ik heb een persoonlijke keuze gemaakt uit het overvloedige materiaal,” schrijft Van Dievel in zijn Voorwoord, “Dit boek is dus een roman, geen biografie. De uitgever heeft daar een handige term voor bedacht: biografictie.”

Een slimmigheid waar we het aanvankelijk moeilijk mee hadden. De schuilnaam en de afgekorte namen van andere personages leken een spielerei, een maskerade die de zelfgenoegzaamheid van de auteur verraadt. Een uitlach-biografie als equivalent van uitlach-televisie. Maar na een tijdje verdampte de spottende toon en ontstaat er toch een fascinerend sfeerbeeld dat de tijdsgeest weerspiegelt. Terwijl het portret soms pijnlijk eerlijk wordt. Zo moet Guust van Mol toegeven dat hij zijn ‘sekte’ fanatiek blijft volgen, ook al zou ze niet meer relevant in zijn leven mogen zijn. Sektarisme is een ziekte die ook de dokter velt. Kameraad of niet.

De dokter is uw kameraad niet is soms wat rommelig (vooral de Rotterdamse periode wordt er chaotisch doorgejaagd) en schuwt niet altijd de gemeenplaatsen maar heeft zijn verdienste als historische roman en sociologische studie. Het boek geeft een inkijk in de geest van de militant en de sfeer binnen een militante partij. “Op de laatste celvergadering werd duidelijk gesteld dat in de partij geen mensen kunnen werken die een aantal fundamentele stellingen willen onderzoeken of in vraag stellen,” schrijft Guust in een (afscheids)tekst, “zij horen niet thuis in de organisatie, alsof die organisatie het doel op zich zou zijn.”

Food for thought. In een slotbeschouwing heeft Guust het over ‘schaamte’ en hoopt hij dat het boek lezers “helpt om zich voor vergelijkbare figuren (n.v.d.a. hij verwijst naar Mao) in hun jeugd en later te behoeden. Behoeden voor de complete miskenning van hun eigenbelang en gezondheid.” En: “Ik heb de oorzaak van mijn problemen bij mijzelf gezocht, én vaak gevonden, omdat je alleen op die manier iets kan bijleren of veranderen. De oorzaak bij de anderen, bij de samenleving leggen, dat is nu nét het marxisme.” Stof voor discussie en dat is ook een verdienste van De dokter is uw kameraad niet. Zolang de rolkraag maar geen comeback maakt.

IVO DE KOCK

Louis van Dievel, De dokter is uw kameraad niet, Uit het leven van Guust Van Mol, Uitgeverij Vrijdag, Antwerpen, 2020, 367 blz.