Martin Scorsese’s The Last Waltz: Play it loud!
“The Band has been together on the road for sixteen years. We gave our final concert and we called it ‘The Last Waltz’. Some friends came along and gave us a hand.” Aldus Robbie Robertson in Martin Scorsese’s ‘labor of love‘ The Last Waltz. De ultieme muziekfilm. Waar Scorsese de puntjes op de i zet: “They weren’t just friends.” “No, they were some of the greatest influences on a whole generation,” geeft Robertson toe, “we wanted it to be more than just a concert. We wanted it to be a celebration.“
“New York, New York is de muziek van mijn vader, The Last Waltz dat is mijn muziek!” Zo omschreef Martin Scorsese de twee muzikale filmprojecten die hij in 1977 parallel ontwikkelde. In de documentaire ‘Revisiting The Last Waltz spreekt de cineast i.v.m. de unieke film die hij maakte n.a.v. het afscheidsconcert van The Band over “a labor of love (…), a compulsion, an obsession with the movie (…) sometimes I can’t look at the movie because the music is too moving.“
The Last Waltz is een concertfilm die Scorsese stiekem maakte, achter de rug van de producenten van zijn romantische musical New York, New York (1977). Martin Scorsese houdt zich bewust op de achtergrond, zoals Joni Mitchell van achter een gordijn ongezien Neil Young assisteert bij ‘Helpless’, om de muzikanten alle ruimte te geven. Maar zoals de generiek aangeeft is het ook “a Martin Scorsese Film.”
Het is een uitermate gestileerde film waarin licht, kleur, decors en camera’s voor sfeer zorgen en muziek met gevoelens en mensen is verbonden. Geïnspireerd door de cinema van Michael Powell; muziek die de emoties genereert zoals in The Red Shoes en die verbonden is met camerabewegingen zoals in Black Narcissus. Maar ook de thema’s van Scorsese duiken op in deze documentaire: viriele vriendschappen, duisgtere en gesloten stedelijke omgeving, spiritualiteit, schuldgevoelens, fataliteit, het onmogelijke leven van de artiest (“a goddam impossible way of life” aldus Robbie Robertson), …. The Last Waltz is tegelijk een requiem van een generatie, het einde van een muzikaal tijdperk en een moderne opera waarin de regisseur à la Jean Vigo de inwendige conflicten documenteert die hij in Raging Bull zal ensceneren.
Zowel in de documentaire als in zijn audiocommentaar benadrukt Scorsese dat hij, grondig voorbereid aan de opnames begon: de plaatsing van camera’s was doordacht, storyboards verbonden muziekteksten met beelden en er werd gerepeteerd. “He was going in like Hitchcock” lacht Robbie Robertson. Toch bleek controle onmogelijk: toeval (het licht dat bijna helemaal uitviel tijdens het optreden van Paul Butterfield), fouten (Scorsese vergiste zich in een nummer van Muddy Waters), en de interactie onder de muzikanten zorgden voor creatieve chaos.
Samen met Robertson licht Scorsese toe hoe het project groeide (van een 16mm reportage tot een 35mm film met muzikaal script) en evolueerde (inlassen intro, interviews en studio-opnamen). Ze benadrukken dat muziek en musiceren in The Last Waltz centraal staat, de camera zoekt nooit de blik van het publiek maar altijd die van de Band-leden en hun gasten.
Voor wie meer wil vernemen over de muziek (stromingen, invloeden, techniek, teksten,…) is er een uitermate boeiende tweede commentaartrack met leden van The Band, muziekjournalisten Jay Coks en Greil Marcus, producenten en muzikanten die verder gaan dan het spuien van anekdotes. Maar het belangrijkste blijft “the amazing film and music experience” die The Last Waltz deed uitgroeien tot “dé barometer van de muziekfilm” (dixit Robbie Robertson). We kunnen alleen maar het advies van de filmmakers herhalen: “Play it loud!“
IVO DE KOCK
