Christopher Nolans TENET: Achteruitkijken naar morgen

Traditioneel luidt de vraag: Waarover gaat de nieuwste film van Christopher Nolan? En hoe makkelijk/moeilijk is hij te begrijpen? Door de Corona crisis werd de release van TENET niet enkel verschoven, de aandacht ging plots naar iets anders: kan TENET de bioscopen redden? De toekomst zal het uitwijzen, blijft dat het hier en nu gewoon een steengoede film is.

TENƎꓕ lezen we op sommige posters van TENET. Christopher Nolan strooit verder kwistig visuele hints in de openende overval die uitloopt op een martelscène waaruit ‘de protagonist’ ontwaakt met de begroeting “Welcome to the afterlife!”. Een briefing stelt de gebeurtenissen in het labyrintisch operagebouw en op de treinsporen voor als een karaktertest: “Iedereen zou willen dat ie in een brandend gebouw loopt maar of je het doet weet je pas wanneer je de hitte hebt gevoeld. Zoals jij.” Gewapend met een woord, ‘Tenet’ (‘dogma’), dat “de juiste en de foute deuren opent” en een samenhorigheidsgebaar start hij een overlevingstocht.

Met één missie: het redden van de door de Russische wapenhandelaar Andrei Sator op vernietigingskoers gezette wereld. Het gevaar is geen nucleaire holocaust maar “something worse.” Iets ingewikkelder. Tijd blijkt rekbaar en de intenties van partner Neil, contactpersoon Priya (die een man gebruikt als cover) en Sators vernederde vrouw Kat blijven duister. Terwijl het avontuur loopt via een schemerwereld gedreven door middelpuntvliedende krachten. Maar chaos vormt bij Nolan net een interpretatiesleutel.

“We’re living in a twilight world” is het paswoord van deze gedeeltelijk op 70mm IMAX en volledig op pellicule gedraaide actiefilm. Volgens Nolan (in Total Film) “een grootschalige, ambitieuze film die nieuw terrein wil ontginnen voor het spionagegenre.” Net als zijn idool Stanley Kubrick tracht Nolan genrecinema tot het niveau van kunst te verheffen en er bespiegelingen over de condition humaine van te maken. Na een thriller (Insomnia), misdaadfilm (The Dark Knight-trilogie), overvalfilm (Inception), sciencefiction ruimteavontuur (Interstellar) en oorlogsdrama (Dunkirk) neemt TENET ons mee naar het universum van de internationale spionage. De protagonist is een zwarte James Bond (#BlackLivesMatter komt net als#MeToo en klimaatactivisme in beeld), maar wel een emotionele variant van de koele Britse spion.

Nolan introduceert een twijfelende, rondkijkende speurder. Figurant? Protagonist? Regisseur? Wie zal het zeggen. Naast verborgen identiteiten en ambigue relaties doet ook de tijd scheidingslijnen vervagen. Van Memento over Inception tot Interstellar was Nolan reeds obsessief aan de slag met de thema’s tijd en tijdreizen. In TENET koppelt hij er de concepten inversie (“reversing the flow of time”) en entropie (het neigen naar chaos, uiteenvallen van fysische systemen) aan. Het manipuleren en terugspoelen van tijd, de toekomst die ingrijpt in het verleden, tijdspoorten die openen naar parallelle realiteiten,… Dat alles gaat gepaard met een nieuwe kijk op de wereld.

Deze nieuwe gaze, dat origineel perspectief is cruciaal. Nolan peilt naar de suspension of disbelief in film en werkelijkheid, injecteert humor in interpretaties en voert ons mee op een trip door de geest van de protagonist. Die is getuige van een Grieks drama, de in liefde en haat gedrenkte botsing tussen een getraumatiseerde vrouw en haar suïcidale man. “Cinema geeft de mogelijkheid om in iemand anders geest te leven tijdens de duur van een film,” vertelde hij ons n.a.v. Insomnia, “filmmaken is beelden achter elkaar plaatsen en ontdekken welk effect dat op kijkers heeft. Van het moment dat je de beelden aan anderen laat zien ben je bezig met waarneming, manieren van waarneming en een alternatieve manier van bekijken.

Je begint ook na te denken over de perceptie van anderen.” Via film wil Nolan een visueel delirium creëren, de kijker doen dromen met de ogen open: “Van jongs af aan ben ik geïnteresseerd in dromen, wat me fascineert is het idee dat tijdens de slaap je geest in een droom een wereld creëert die je als echt ervaart.” TENET is immersieve cinema die ons onderdompelt in een wereld waarvan Nolan zelf de regels bepaalt en minutieus uitwerkt. Om de grens tussen kijker en beeldscherm zo klein mogelijk te maken. Waardoor we dromen met open ogen.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, september 2020)

GENRE sciencefiction thriller

REGIE Christopher Nolan

SCENARIO  Christopher Nolan

FOTOGRAFIE Hoyte Van Hoytema

MONTEUR Jennifer Lame

MUZIEK Ludwig Göransson

CAST John David Washington (The Protagonist), Robert Pattinson (Neil), Elizabeth Debicki (Kat), Aaron Taylor-Johnson (Ives), Kenneth Branagh (Andrei Sator), Michael Caine (Michael Crosby), Clémence Poésy (Laura), Dimple Kapadia (Priya).

PRODUCTIE USA-UK – 2020 – 150’

DISTRIBUTIE Warner

RELEASE 26 augustus 2020