Marco Bellocchio’s Buongiorno, Notte: De tragische, terroristische jaren in Italië
“Ik hou enorm van fantastische cinema en surrealisme maar ik probeer altijd een schijnbaar realisme aan te houden omdat absurditeit en paradoxen in een realistische context beter tot uiting komen” zegt Marco Bellocchio. In politieke tragedies zoals Enrico IV, Buongiorno, Notte en Vincere laat hij zware thema’s ademen door fantasie in de werkelijkheid te introduceren.
“Voor mij is dit het verhaal van hoe mensen reageren uit bekrompenheid,” zegt Marco Bellocchio. Waarmee hij verwijst naar de invloed van katholieke opvoeding op hen die zoals hij opgroeiden tijdens de Koude Oorlogsjaren. Want deze op een boek van exbrigatista Anna Laura Braghetti gebaseerde film over de ontvoering en moord op de christen-democratische partijvoorzitter Aldo Moro door de Rode Brigades in 1978 volgt niet het spoor van La meglio gioventù.
De verzetsgroepen zijn niet gek maar kwaad omwille van concrete zaken: werkloosheid, politiegeweld, corruptie en slechte woonomstandigheden. Alleen is het zo dat ze zich sterk laten leiden door een geloof in goed en kwaad. “Wanneer de blindheid zo ver gaat,” zegt Bellocchio, “je zo ver van de realiteit verwijderd bent, is het alsof je een meter boven de grond wandelt en niets meer ziet. Dat is een soort geloof ”. Heel bewust toont hij het ontvoeren en doden van Moro niet maar zet hij vol in op het psychologisch duel tussen de politicus en de radicalen, de gevangene en de gijzelnemers.
Dat creëert een gespannen ideologische sfeer. Waarbij de enige vrouwelijke ontvoerder gaat twijfelen aan de noodzaak om Moro te vermoorden. Ook al leest ze een op een muur gekalkte slogan: “We sterven in de fabrieken, wie kan het wat schelen wanneer Moro sterft?” Hoewel koudbloedig doden voor een idee een brug te ver was voor Bellocchio wou hij vooral de complexiteit belichten. Zoals de politieke invloed van vaders die betrokken waren bij het verzet tegen het fascisme.
“De film is niet alleen een analyse van de toenmalige complexe sociopolitieke situatie,” aldus Bellocchio, “maar ook de evocatie van de manier waarop de brigadisten blind bleven voor de menselijke realiteit”. Hij had een tragedie voor ogen die “de pathologie onder de ideologie van de Rode Brigades blootlegt. Zij belandden bij een totaal gebrek aan menselijkheid door Aldo Moro te doden; niet omdat hij een mens was maar omdat hij voor iets symbool stond. Het is ironisch dat ze dachten te ageren in de naam van menselijkheid terwijl ze net extreem onmenselijk ageerden”.
Bovendien dachten ze alles in een keer te kunnen veranderen. Maar Bellochio bekritiseert ook de politieke klasse die weigerde te onderhandelen uit vrees dat “zelfs de kleinste toegeving zou resulteren in chaos en de vernietiging van de republiek”. Buongiorno, Notte is niet alleen een humane tragedie en een messcherpe politieke analyse, het is ook een magisch-realistische prent die behalve het realistische einde ook een dromerig slot serveert waarin Moro door de straten flaneert als een vrij en levend man. De nachtmerrie voorbij.
IVO DE KOCK
BUONGIORNO, NOTTE; Marco Bellocchio, I 2003; 105’; met Maya Sansa, Luigi Lo Caseto, Giovanni Calcagno; extra’s: documentaire; FILM: *** / EXTRA’S: ***; dis. Contact Film.
