Robert Eggers: “The Lighthouse is somber en morbide tot Willem Dafoe een scheet laat”

Op 2 maart begon filmmaker Robert Eggers in Noord-Ierland aan zijn Viking wraakepos The Northman. Twee weken later legde producent Disney de opnamen stil: Covid-19. Een nieuwe tegenslag voor de Amerikaanse onafhankelijke regisseur die wel lof kreeg voor zijn debuut The Witch en prijzen won met The Lighthouse maar beide films slechts beperkt verdeeld zag worden. Zo haalden in België geen van zijn eerste twee films de zalen. Maar in Deauville toonde Eggers zich tevreden. “Ik heb de film kunnen maken die ik wou.”

13 september 2019. Vrijdag de 13de. De winnaar van de Fipresci prijs in Cannes wordt vertoond in de grote festivalzaal van het Deauville American Filmfestival. The Lighthouse is de tweede film van Robert Eggers (°1983) en na het cultsucces van The Witch zijn de verwachtingen hooggespannen. Maar terwijl de Amerikaanse onafhankelijke filmmaker vriendelijk ontvangen wordt wanneer hij zijn film inleidt (en de zaal charmeert met zijn liefde voor Frankrijk en Franse cinema), zijn de reacties achteraf minder warm. Er is applaus maar ook heel wat boegeroep, wat doorgaans in de Normandische badstad enkel experimentele films zoals Gerry van Gus Van Sant te beurt valt.

Verdeelde reacties

Een dag later zal de festivaljury The Lighthouse bekronen met haar Jury Prize. Een statement want in dit festival ziet de jury de film samen met het publiek. De meningen zijn dus verdeeld, zoveel is duidelijk. Een maand later wordt de film veel beter ontvangen tijdens Film Fest Gent maar het ‘extreme, moeilijke film’ label is blijven kleven en de Belgische distributeur durft de bioscooprelease niet aan. Het was wachten op de Blu-ray en dvd release. En streaming. Zover zijn we nu, net wanneer de zalen openen en een nieuw elan zoeken.

“Hollywood producenten willen enkel franchise projecten financieren, gelukkig zijn kleinere bedrijven zoals A24 bereid risico’s te nemen en uitdagende ideeën mogelijk te maken,” zei Eggers in Deauville, “daarom krijgen cineasten als David Robert Mitchell, Ari Aster, Jordan Peele en ikzelf de kans om films te maken die de platgetreden paden verlaten.” Wij kregen de kans om hem die vrijdag de dertiende enkele vragen te stellen tijdens een persconferentie.

Dit moet zowat de meest extreme ‘bad roommates‘ film zijn. Hoe kwam je op het idee voor deze hallucinante clash in een afgelegen vuurtoren?

Robert Eggers: “In het derde jaar dat ik bezig was met het zoeken van financiering voor mijn langspeelfilm (n.v.d.a. Eggers heeft wel enkele kortfilms op zijn naam staan) debuut The Witch vertelde mijn broer Max me tijdens een lunch dat hij een spookverhaal aan het schrijven was dat zich afspeelt in een vuurtoren. Het idee sprak me enorm aan en ik had meteen een zwart-witfilm voor ogen met een vierkant aspect ratio, twee vuurtorenbewakers, mist, wind, rokende tabakspijpen, zeemeeuwen, de geur van de zee en allerlei geluiden.

Maar dat was niet wat Max aan het schrijven was. Ik vroeg hem of ik een variant van zijn idee mocht ontwikkelen. Max was geïntrigeerd door de sfeer die ik voor ogen had en liet me doen. Ook al omdat hij er niet helemaal uitgeraakte. Tijdens mijn research stootte ik op het waargebeurde verhaal van twee vuurtorenbewakers uit Wales die in de negentiende eeuw vast kwamen te zitten tijdens een storm en bij wie de stoppen doorsloegen. Daar zat voor mij een interessante situatie in met de botsing van twee in isolement levende individuen, een zoektocht naar identiteit, dramatisch controleverlies en een waanzinnige apotheose. Ook het beeld van de zeemeermin op het strand ontstond toen.

Na The Witch vroeg ik Max om samen aan het scenario van The Lighthouse te werken. We hadden het startpunt en een scène in het midden, nu kwam het er op aan om de rest te schrijven. Daarbij wilden we zowel het onderbewuste als dromen en hallucinaties een plaats geven. Omdat we beiden van spookverhalen, sprookjes en mythen houden zit er ook heel wat symboliek in de film. Je kan The Lighthouse zien als het verhaal van twee mannen die gevangen zitten in een gigantische fallus, een symbool van mannelijke dominantie. Maar het is niet de enige verklaring. Ik wou net als bij The Witch gruwel en miserie tonen, maar er ditmaal ook mee lachen. Want The Witch was wel hèèl ernstig. The Lighthouse is ook somber en morbide tot Willem Dafoe een scheet laat. Zo is het leven, absurd en niet altijd hoogstaand. En juist daarom best grappig.”

Visie en guts

Films maken is een avontuur. The Lighthouse vormde waarschijnlijk geen uitzondering.

“Niets was gemakkelijk. Alles was uitdagend. Het monteren van de film verliep vlot en de kleurcorrectie was eenvoudig maar al de rest was extreem nachtmerrieachtig. De locatie was een beproeving, het weer deed ons veel tijd verliezen en het isolement begon ook de crew parten te spelen. Bovendien had niemand enige ervaring met het beeldformaat en met filmen in zwart-wit. Elke constructie die je ziet in de film bouwden we zelf, met inbegrip van de vuurtoren, en dat bleek met de ijskoude temperaturen niet evident. Het was ook een hele uitdaging om tijdelijke constructies op te zetten die het gewicht van de ploeg en het opnamemateriaal konden dragen. Overigens hebben we ook het licht van de vuurtoren speciaal voor de film laten maken, de exemplaren die we vonden waren immers allemaal te groot of te klein. Dat licht was het duurste van de film en bleek niet gemakkelijk te verzekeren en te transporteren.”

Onlangs sprak ik met de Amerikaanse regisseur Richard Kelly over wat hem overkwam toen hij na het cultsucces van Donnie Darko uitgespuwd werd omdat zijn Southland Tales als te extreem gold. Deauville is niet Cannes maar het viel toch op dat The Lighthouse applaus kreeg maar ook werd uitgejouwd. Was je bij het opzoeken van de grenzen bewust dat je met The Witch je Donnie Darko had gemaakt maar dat The Lighthouse ook je Southland Tales kon worden?

“Ik werkte aan drie projecten en alhoewel The Lighthouse het minst commerciële van de drie was geraakte het toch gefinancierd. Toegegeven, mijn keuzes zijn gedurfd. Genre conventies worden op hun kop gezet, de symboliek is overduidelijk, ik werk met archetypes, zonder een boodschap te willen brengen evoceer ik een apocalyptisch klimaat, ik schrik niet terug voor ambiguïteit en mysterie, flirt wat met het surrealisme. Dit is geen conventionele, mainstream film maar het is wel voor de volle 100% de film die ik wou maken. Soms begrijpen mensen het niet, worden ze kwaad en krijg ik a.h.w. een taart in mijn gezicht. Maar andere keren zijn kijkers wèl mee en krijg ik schouderklopjes. Dat is allemaal oké voor mij. Ondertussen heb ik gemerkt dat de reacties op The Lighthouse verdeeld zijn maar dat ik toch mijn Southland Tales heb kunnen vermijden. Genoeg mensen vinden hem geslaagd. Hopelijk zullen ook voldoende mensen hem kunnen zien.”

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen bij DeWereldMorgen)

THE WITCH: Robert Eggers, USA 2015, 93′; met Anya Taylor-Joy, Katie Dickie, Ralph Ineson; FILM: **** / EXTRA’S: 0; dis. Universal.

THE LIGHTHOUSE: Robert Eggers USA 2019, 109′; met Robert Pattinson, Willem Dafoe, Valeriia Karaman; extra’s: documentaire, verwijderde scènes, commentaar; FILM: ***** / EXTRA’S: ****; dis; Universal