Jay Roachs Bombshell: Focus op een toxische nieuwszender.

Trumbo-regisseur Jay Roach focust in Bombshell op het seksuele intimidatie schandaal dat leidde tot het ontslag van Roger Ailes, de machtige adviseur van verschillende conservatieve Amerikaanse presidenten, als CEO van Fox News in 2016. Mede dankzij Charlize Theron, Nicole Kidman en Margot Robbie werd het een portret van zowel misbruik als empowerment.

“We zagen tot onze verbazing hoe de dijk doorbrak,” schrijven Jodi Kantor en Megan Twohey, de New York Times onderzoeksjournalisten die naam maakten met hun in 2017 gestarte verslaggeving over Harvey Weinstein, in ‘Zij zei’, “miljoenen vrouwen over de hele wereld gingen vertellen hoe zij zelf misbruikt en onheus bejegend waren. Enorme aantallen mannen moesten opeens rekenschap afleggen voor hun agressieve gedrag, een ongekend moment van verantwoording. Mede dankzij de journalistiek had zich een paradigmaverschuiving voorgedaan.”

Voor de Weinstein affaire losbarstte waren er nog verhalen opgedoken, met onder meer Donald Trump in de hoofdrol, maar wanneer die al niet in de doofpot verdwenen zorgden financiële regelingen met een geheimhoudingsclausule er wel voor dat alles gewoon verder liep. Kantor en Twohey ontdekten dat “juridische systemen en bedrijfscultuur gediend hebben om slachtoffers de mond te snoeren en veranderingen tegen te houden” en dat daders steevast “de werkplek gebruiken om vrouwen te manipuleren, onder druk te zetten en te terroriseren.”

Een toxische nieuwszender

Die seksistische ‘locker room‘ sfeer heerst anno 2016 bij de conservatieve televisiezender Fox News wanneer de voormalige media adviseur van Richard Nixon, Ronald Reagan en George Bush Roger Ailes niet enkel kijkers wil binden door presentatrices als objecten te gebruiken (en benen duidelijk in beeld te brengen) maar zichzelf een goddelijk statuut toekent. Om zelf de levens en carrières van vrouwen te bepalen via een ‘voor wat hoort wat politiek’ waarmee hij seksuele gunsten afdwingt. Bombshell toont de pogingen van nieuwsanker Megyn Kelly (Charlize Theron) en collega’s als Gretchen Carlson (Nicole Kidman) en Kayla Pospisil (Margot Robbie) om stelling te nemen tegen de giftige werksfeer en het misbruik van Ailes.

Regisseur Jay Roach heeft met Trumbo en Recount, over respectievelijk blacklisting en de controversiële presidentsverkiezingen van 2000, twee politiek geladen films met liberale insteek op zijn naam staan maar hij houdt Bombshell uit politiek vaarwater. Op enkele terloopse uitspraken van Ailes (“News is like a ship. You take your hands off the wheel and it pulls hard to the left”) na. We horen niets over Ailes’ verleden als politiek consultant en de betrokkenheid van zijn grote baas, de Australische media mogul Ruper Murdoch, bij rechtse regeringen en neo-koloniale conflicten blijft buiten beeld. Dat, zo vernemen we van scenarist Charles Randolph in de uitgebreide making of, was een bewuste keuze: “Het gaat om drie vrouwen en drie verhalen van intimidatie. Dit overstijgt de politiek, mijn taak is het om de onderliggende emotionele waarheid te vinden.”

Wanneer Megyn Kelly in het begin van Bombshell toelichting geeft bij haar job en de werking van Fox News – geen overbodige luxe want de film wisselt snel tussen personages en verhalen – blijft de ultraconservatieve politiek van de zender onvermeld. De schaarse verwijzingen zijn lacherig en minimaliserend, alsof de standpunten die worden ingenomen louter gemotiveerd zijn door marketing. “Ask yourself, what would scare my grandmother or piss off my grandfather? And that’s a Fox story” zegt de ervaren Jess Carr tegen de jonge Kayla Pospisil. Dat zowel Ailes als Murdoch besluiten presidentskandidaat Donald Trump te steuen wordt niet belicht. Laat staan dat de impact ervan aan bod komt. Of dat de betrouwbaarheid van de Fox berichtgeving.

De botsing tussen Trump en Kelly tijdens de presidentiële campagne van 2016 wordt ook enkel opgevoerd om de journaliste een heroïsch aureool te geven. Wanneer ze in een gesprek vreest voor de gevolgen (Trump noemde haar unfair) sust Ailes: “People don’t stop watching when there’s a conflict. They stop watching when there isn’t one.” Haar uiteindelijk verzet tegen Ailes lijkt dan ook eerder gericht tegen dit cynisme dan tegen de verstrengeling van conservatisme en misbruik.

Tiran met looprek

Bombshell portretteert Ailes wel als een tiran, iemand die medewerkers in angst laat leven, bewaakt via camera’s en betrekt in zijn paranoia. Hij grossiert in seksistische opmerkingen en seksuele intimidatie. In een bijzonder krachtige scène zien we hoe hij de jonge Kayla intimideert en vernedert. Onder het motto ‘”televisie is een visueel medium” laat hij haar eerst opstaan en ronddraaien om dan met aandrang te vragen haar rok op te trekken. Kayla is gechoqueerd maar licht haar rok een stuk op. Ailes blijft haar pushen tot uiteindelijk haar ondergoed te zien is. Roach focust op Kayla’s gelaatsuitdrukkingen om de gevoelens van onbegrip, schaamte en vernedering te tonen die ze met andere slachtoffers van seksuele intimidatie deelt. Een indrukwekkende scène die nazindert.

Ook de manier waarop de collega’s van ochtendshow anker Carlson, die met haar rechtszaak Ailes ten val bracht, seksistische opmerkingen maken over haar uiterlijk illustreren de werksfeer bij Fox. Getuige ook de uitval van Ailes wanneer Carlson zonder make up op het scherm verschijnt: “Nobody wants to see a middle-aged woman sweat her way through menopause!” Mannelijke collega’s kijken in het beste geval beschaamd de andere kant uit maar schrikken er steevast voor terug om actie te ondernemen. Ze hebben het loon en de job nodig klinkt het, bijna smekend om terug over te gaan tot de orde van de dag. En niets te veranderen. Het maakt duidelijk waarom het misbruik zo lang kon doorgaan.

Maar de tijden zijn veranderd stellen de filmmakers. Wanneer Ailes oppert dat hij niets mis gedaan heeft, dat hij enkel vrouwen aan een carrière hielp, repliceert Murdoch droogjes: “Er is geen publiek meer voor die kant van het verhaal.” Een uitspraak die de mogul profileert als een berekend zakenman die niet ageert uit morele overwegingen. Een ander element dat voor extra complexiteit zorgt is dat Kelly gewrongen zit tussen narcistisch individualisme en vrouwelijke solidariteit. “Het is mijn job niet om jou te beschermen” reageert ze wanneer Kayla vraagt waarom ze nooit vroeger over het misbruik van Ailes sprak. Maar uiteindelijk sluit ze zich aan bij de aanklachten die samen met het bekend raken van regelingen Ailes’ lot bezegelen.

De mannelijke blik

In de making of wordt met het feit dat Bombshell door een man wordt geregisseerd, ten heikel punt aangesneden. “Ik wou een vrouwelijke regisseur,” zegt scenarist Randolph, “ik het schreef het scenario voor MeToo, maar de Time’s Up beweging was begonnen tegen de tijd dat we groen licht van Lionsgate kregen. Er waren niet veel vrouwelijke regisseurs beschikbaar. Charlize Theron zei tegen me ‘Jay is de perfecte keuze’. En ik besefte toen dat ik inging tegen de vrouwelijke hoofdrolspeler die een bepaalde regisseur wou bij wie ze zich op haar gemak voelt. Dus ik dacht: dat slaat nergens op. Ik ging akkoord met haar keuze.”

Ook Roach zag aanvankelijke vooral “een goede reden is voor een vrouwelijke regisseur. Het is een vrouwenonderwerp, er moet sprake zijn van empathie voor alle personages. Ik weet er iets van, maar ik kan me toch niet echt voorstellen hoe het is om zoiets mee te maken. Maar dat Charlize vond dat ik voldoende empathie had overtuigde me. Ook al omdat ik vond dat er iets moest gebeuren rond dit onderwerp.” We kunnen zijn redenering volgen. Er worden te weinig films gemaakt door vrouwelijke filmmakers en een cineaste was welkom geweest. Maar dat betekent niet dat een mannelijke regisseur automatisch een foute film oplevert. Wat telt is de manier waarop het onderwerp verfilmd wordt, met welke blik vrouwen en mannelijke misbruikers bekeken worden.

Beschadiging en empathie

In ‘Le regard féminin’ onderstreept Iris Brey het belang van een female gaze maar geeft ze aan dat een vrouwelijke filmmaker niet meteen garant staat voor een vrouwelijke blik (dit thema komt aan bod in het juli-augustus nummer van Filmmagie). De makers van Bombshell doen een verdienstelijke poging in de richting van een vrouwelijke blik door te trachten de vinger te leggen op de emoties van de slachtoffers van seksuele intimidatie en misbruik en de ervaring te evoceren (we kijken niet via de ogen van de misbruiker).

Dat die poging problematisch is een gevolg van het feit dat bewust een mannelijk publiek wordt aangesproken. “Dit is het verhaal van drie vrouwen die elk op hun manier beschadigd zijn,” zegt Randolph, “hoe veel beter zou het zijn als mannen hen zouden steunen of mee de juiste vragen zouden stellen die tot verandering kunnen leiden. Mijn motivatie was: dit is een film voor mannen. Ik wou mannen meenemen in dat proces en hen laten zien en voelen hoe vrouwen intimidatie ervaren.” Roach gebruikt daarvoor een beweeglijke camera die inzoomt om authentieke momenten te vinden en constant op zoek lijkt naar menselijkheid en waarheid. Dat lukt niet altijd, en we missen politieke diepgang, maar het hoge empathische gehalte van Bombshell maakt veel goed.

IVO DE KOCK

BOMBSHELL: Jay Roach USA 2019, 105′; scenario: Charles Randolph; met: Charlize Theron, Nicole Kidman, Margot Robbie, John Lithgow, Malcolm McDowell; fotografie Barry Ackroyd & Chris W. Johnson, muziek Theodore Shapiro; extra’s: documentaires; FILM: *** / EXTRA’S: ***; distributie: Belga.