Rebecca Solnits Wiens verhaal is dit?: Activistische literatuur met vraagtekens i.p.v. uitroeptekens
“Black Lives Matter ontmaskerde politieagenten die bleven vasthouden aan hun versie van gebeurtenissen,” schrijft Rebecca Solnit in ‘Wiens verhaal is dit?, “terwijl er videobewijs was van het tegendeel, of fysiek bewijs en ooggetuigen die hen tegenspraken. Ze waren er van overtuigd dat ze de werkelijkheid konden bepalen omdat ze dat al decennia deden.” Zoveel is duidelijk, het actualiteitsgehalte van deze essaybundel is hoog.
Maar de Amerikaanse historicus, schrijver en activist die o.m. ‘Mannen leggen me altijd alles uit’ en ‘De moeder van alle vragen’ op haar naam heeft staan snijdt niet enkel urgente thema’s aan. Rebecca Solnit heeft vooral ook een scherpe analytische geest en fileert op briljante wijze sociale kwesties. Terwijl ze heel helder verbanden legt en telkens vlot naar de kern van een problematiek gaat. Zo geeft ze aan dat Donald Trumps ‘fake news‘ niet uit het niets komt. Machtige blanke Amerikaanse mannen bepalen al sinds de slavernij wat waarheid is en wat leugen, wat wettelijk is en wanneer rechtvaardigheid er toe doet. “Onze maatschappij definieert waarheid als een waardevol bezit, waar sommige mensen vanzelf over beschikken en andere niet, ongeacht wat er aan het licht is gekomen en wie wie heeft verkracht of gelyncht en wat de bewijzen ook aantonen,” stelt Solnit.
Klimaatstakers, de Harvey-Weinstein affaire, racisme, #MeToo, gender issues, vrouwelijke filmhelden, feminisme, kunst, het verband tussen seksualiteit en kapitalisme, de problemen van niet-mannelijke, niet-blanke presidentskandidaten, … Er komt heel wat aan bod bij Solnit. Rode draad vormt haar stelling dat er nood is aan verhalen over en door mensen altijd al doodgezwegen of monddood gemaakt werd. Alles begint met de vraag waarmee het eerste essay opent: “Wiens verhaal (en land) is dit?”. Zelden het verhaal van vrouwen, stelt Solnit en de vrouwennamen die we zien op de details van landkaarten waarmee de essays geïllustreerd worden herinneren er ons aan hoe weinig dit gebeurt. Terwijl rolmodellen niet enkel in films belangrijk zijn. “Ik kan me niet voorstellen hoe ik mezelf en mijn mogelijkheden zou hebben gezien,” schrijft Solnit, “als ik was opgegroeid in een stad waar de meeste dingen naar vrouwen waren genoemd en de meeste monumenten aan machtige, succesvolle, gevierde vrouwen waren gewijd.”
Activistische literatuur heeft vaak de neiging koel en prekerig te worden maar Rebecca Solnit kiest voor argumenten en emoties, voor mensen en ideeën, voor soms verrassende stellingnamen. Dat resulteert in leesplezier. Zeker wanneer de schrijfster verrast door haar pleidooi voor veranderingen niet te verbinden met dogma’s, slogans en blinde verontwaardiging maar eerder met vragen. Vragen naar waarom “sommige mannen zich terug trekken in opgefokte vrouwen en woede op de aantasting van hun overmacht.” En, daarmee verbonden, de vraag naar hoe vruchtbaar (met het oog op vooruitgang) woede eigenlijk is. Rebecca Solnit komt daarbij uit bij een conclusie die in ultra-gepolariseerde tijden verademend is: “De meeste belangrijke activisten – van Ida B. Wells tot Dolores Huerra, Harvey Milk en Bill McKibben – worden in de eerste plaats gemotiveerd door liefde. Als ze boos zijn, zijn ze boos op wat mensen en dingen waarvan ze houden schaadt, maar hun drijfveren zijn vooral beschermend, niet wraakzuchtig. Liefde is essentieel; woede misschien optioneel.” Vraagtekens zijn vaak overtuigender dan uitroeptekens. Toch?
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen bij Gent Leest)
Rebecca Solnit, Wiens verhaal is dit?, Uitgeverij Podium, Amsterdam, 2020, 238 pag.
