John Frankenheimers The Young Savages: De roots van een wonderkind in Orson Welles traditie
“A thinking man’s picture.” Zo werd John Frankenheimers The Young Savages omschreven bij zijn release in 1961.
Regisseur John Frankenheimer (1930-2002) was niet vies van de betere auto-achtervolging (French Connection II en Ronin werden referentiefilms) en kinetische actie (The Train, Grand Prix, Black Sunday, Reindeer Games) maar het hart van de Amerikaanse filmmaker lag bij politiek geladen drama dat de tijdsgeest weerspiegelde en aanspoorde tot reflectie. The Manchurian Candidate, Seven Days in May, Seconds, Prophecy, Year of the Gun, Against the Wall en Path to War.
Die laatste (Vietnam)film waarmee Frankenheimer zijn carrière afsloot was niet toevallig een tv-productie. Het geeft aan hoe er in entertainmentfabriek Hollywood rond de millenniumwissel geen plaats meer was voor deze outsider en zijn volwassen, energieke cinema. Maar ook dat de vakman zich wist te herbronnen door een terugkeer naar zijn roots. Een boekje bij de Franse Blu-ray van The Young Savages illustreert het met een Frankenheimer quote: “Al wat ik geworden ben dank ik aan televisie.”
Kort na W.O. II borg Frankenheimer zijn droom om acteur te worden op toen hij als assistent aan de slag kon bij CBS televisie. Met collega’s als Sidney Lumet, Sam Peckinpah, Robert Altman, Arthur Penn, Robert Mulligan en Sidney Pollack begon hij te werken aan ‘live television‘, live opgenomen tv-reeksen als Danger en Climax!. Frankenheimer onderscheidde zich door intensief gebruik te maken van close-ups, snelle montage en dynamische afwisseling van camerastandpunten en -bewegingen te introduceren.
Een filmische aanpak die hij combineerde met een voorliefde voor drama gekenmerkt door een mix van actie, psychologie en maatschappijkritiek. In televisiekringen gold Frankenheimer als “wonderkind in Orson Welles-traditie” maar zijn bioscoopdebuut The Young Stranger (1957) ontgoochelde ook de regisseur zelf. De les die hij leerde was dat controle over scenario en techniek nodig was om bandwerk te vermijden. Bij zijn tweede film, de Evan Hunter adaptatie The Young Savages, drukte hij heel nadrukkelijk zijn stempel als ‘auteur’.
Het rechtbankdrama speelt in het Spaanse deel van Harlem, New York waar Frankenheimer en hoofdacteur Burt Lancaster opgroeiden. Het leverde authenticiteit en empathie op in een verhaal van een openbare aanklager die tot op het bot gaat in een zaak waar Italiaanse gangleden beschuldigd worden van de moord op een blinde jonge Puertoricaan. De zaken blijken niet zwart-wit te liggen (ook doordat de rechtsdienaar ooit verliefd was op de moeder van een beschuldigde) en zowel politieke belangen als racisme spelen een rol.
Frankenheimer koos voor karaktergedreven drama gedrenkt in sociaal-realisme met grimmige zwart-wit beelden en dynamische cameravoering. Harde scènes (een ‘jonge wilde’ schopt een kinderwagen om) wisselen met scherpe dialogen (“wijzigde u uit schaamte voor uw afkomst uw naam, Mr. Bell(ini)?”) en analyses van het falende rechtssysteem en het ontbrekende sociale vangnet.
Er zijn overeenkomsten met Sidney Lumets klassieker 12 Angry Men maar The Young Savages werd, met beperkt budget en 35 draaidagen, gedeeltelijk op locatie in New York gefilmd. Dat versterkt de grauwe sfeer van criminaliteit en raciale spanningen. Frankenheimer doorbreekt wel het realisme met nadrukkelijke, originele maar ook functionele, camerastandpunten en soms theatrale vertolkingen van o.m. Telly Savalas en Shelley Winters.
Maar de film wordt gedragen door sudderende vulkaan Burt Lancaster. De acteur maakte het Frankenheimer niet gemakkelijk tijdens de opnamen maar waardeerde zijn talent. Samen zouden ze nog films maken die hoogtepunten in hun carrières werden (Birdman of Alcatraz, Seven Days in May, The Train) maar ook het teleurstellende Hawksiaanse skydiver-drama The Gypsy Moths. Waarna hun wegen scheidden.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in Filmmagie, n° 705, mei 2020)
THE YOUNG SAVAGES: John Frankenheimer, USA 1961, 103; met Burt Lancaster, Dina Merrill, Shelley Winters, Telly Savalas; FILM: **** / EXTRA’S: **** (interview Christian Viviani, boekje Christophe Chavdia);dis. Rimini Éditions.
