James Grays Ad Astra: Ruimtereis als zelfontdekking

feb 6, 2020   //   by Ivo De Kock   //   actie, actueel, Algemeen, avontuur, dvd, film, genre, regisseur, sciencefiction  //  No Comments
Ad Astra

‘Naar de sterren’ is de letterlijke betekenis van ‘Ad Astra‘ “maar de echte regel is ‘Per aspera ad astra‘,” zegt James Gray in de making of van specialist Laurent Bouzereau, “dat je kunt vertalen als ‘door ontbering naar de sterren’.” Het geeft aan waar de regisseur van We own the night en The Immigrant de klemtoon legt. Ad Astra is een ruimte epos waar sprake is van een zoektocht naar buitenaards leven maar waar de ene missie de andere verbergt.

Ad Astra

Alhoewel astronaut Roy het heelal wordt ingestuurd om de wereld van de ondergang te redden wil hij vooral een mysterie ophelderen: de verdwijning van een vader die mogelijk geen held maar een schurk is. De parallel met de door het Amazonewoud opgeslokte ontdekkingsreiziger in The Lost City of Z is opvallend. Andermaal gaat het om een vader-zoon drama en blijkt de speurtocht een spiritueel geladen zelfonderzoek. Waarbij Gray speelt met het genre, respectievelijk avontuur en sciencefiction, maar door 2001: A Space Odyssey en Apocalypse Now te mixen ook de ontdekkingsreis ontluistert. Er valt niets te veroveren en weinig te ontdekken terwijl de mens fysiek niet op zijn plaats is en mentaal dreigt te ontsporen door van een onderneming die iets heeft van een vlucht.

Gray last beproevingen in die de ‘ontbering’ illustreren. Spectaculaire scènes van maanpiraten en buggyraces, vuurgevechten in gewichtsloosheid, agressieve ruimte-apen en op explosies surfende ruimtetuigen. Moderne kinetische actiecinema. Daarnaast is Ad Astra veelal contemplatieve seventies cinema. Karaktergedreven, introspectief, traag geritmeerd en balancerend tussen melancholie en pessimisme. Met een zoon die net als zijn vader professioneel is maar emotioneel gestoord, die met een schild van koelheid de eenzaamheid van een immens heelal en alomtegenwoordigheid van de dood trotseert maar wel gevaarlijk dicht bij de waanzin belandt.

Ad Astra

De trip is een duik in het hoofd van de met schuldgevoelens en existentiële twijfel worstelende Roy. “We wilden een film maken die subjectief is, waarin je de wereld door de ogen van één personage ziet en de anderen minder goed waarneemt,” aldus Gray, “we kunnen daarbuiten zoveel ontdekken als we willen maar het innerlijk van een persoon is net zo vreemd en ongekend.”

Daar waar SF vaak pretendeert nieuwe werelden bloot te leggen, propageert het op pellicule gedraaide (“dat voelt echter aan”) Ad Astra vooral een terugkeer naar het vertrouwde. Het zelfonderzoek van Roy onderstreept het belang van menselijkheid, emoties en solidariteit. “We kunnen niet blijven zoeken,” stelt Gray, “we hebben elkaar nodig.” Dat onderstreept hij via het iconisch beeld van naar elkaar reikende handen bij Roys terugkeer op aarde. De astronaut is nadrukkelijk een vis uit het water. “We zijn niet gemaakt voor ruimtereizen,” stelt Gray.

Ad Astra

In hun ruimtepakken ogen astronauten hulpeloze wezens terwijl ze moreel en mentaal ongeschikt blijken. Want bereid tot experimenten die leiden tot een niet te stoppen kettingreactie. “Dat wetenschappers ondanks de risico’s experimenteerden met atoomsplitsing vond ik verontrustend,” zegt Gray, “de meeste SF-films bieden een positieve kijk op ruimtereizen en dat resulteert op een of andere manier in aliens ontmoeten.” Hij is pessimistischer en breekt met het vooruitgangsdenken. De redding ligt dichtbij in Ad Astra. De kracht van de mens komt uit zijn fragiliteit, uit zijn menselijkheid.

Ad Astra

Deze boodschap neemt de cineast ook zelf ter harte. “Je kunt op grote schaal werken, de beste cinematografie, muziek en acteurs hebben maar dat betekent niks. Als je er niet om geeft, doet het er niet toe.” Grays credo: “Wordt persoonlijker, kleiner. Kijk meer naar binnen, naar wat je doormaakt.” En “wat mensen er uiteindelijk van vinden, goed of slecht, ligt niet in mijn handen. Ik heb zo persoonlijk mogelijk geprobeerd te zijn, dat is mijn enige plicht.” Missie geslaagd.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in Filmmagie n° 703, maart 2020)

AD ASTRA: James Gray, USA 2019, 123′; met Brad Pitt, Tommy Lee Jones, Liv Tyler, Ruth Negga; FILM: **** / EXTRA’S: **** (commentaar, documentaires, verwijderde scènes); dis. Fox.

Ad Astra

Leave a comment