Eva Cools: ‘Cleo is een drama, geen tragedie’
In Cleo worstelt een rebelse Brusselse tiener met rouwverwerking. Stof voor een donkere, deprimerende tragedie maar de Vlaamse cineaste Eva Cools debuteert met een even levendig als krachtig drama. “Het is vooral een confronterend verhaal.”
Na enkele kortfilms (De Puta Madre, El Camino del Deseo, Las Meninas) en videoclips (Mauro Pawlowski, Intergalactic Lovers) was het voor de Vlaamse Eva Cools tijd voor een langspeelfilm. Want “het ging me nooit om een gimmick maar om sfeer en situaties. Elke kortfilm was een aanzet tot een langer verhaal. Ik geef personages graag ruimte omdat ik hun problemen en gevoelens wil ontwikkelen.” In haar eentje sleutelde ze jaren aan het scenario om daarna producent Lunanime te overtuigen en via crowdfunding het budget helemaal rond te krijgen. Cleo werd een complex drama – “geen tragedie” benadrukt Cools wanneer we haar in Gent spreken – over familie, verlies, pijn, rouw, loutering, schuldgevoelens, communicatieproblemen, emotionele remmingen en passie voor muziek.
Cleo is een donker debuut. “Het is vooral een confronterend verhaal, ik focus op de thematiek van een meisje dat haar ouders verloor bij een ongeval omdat een familielid stierf bij een nooit opgehelderd verkeersongeval. Ik wou geen autobiografisch verhaal vertellen maar vertrekken van de worsteling met onbeantwoorde vragen die het rouwverwerkingsproces vertraagt. Vragen naar de schuldige en het waarom van vluchtmisdrijf. Ik wil die dingen begrijpen juist omdat ze zo moeilijk te begrijpen zijn.”
Niets is wat het lijkt. “Die nuance kwam er tijdens het proces bij, aanvankelijk zat ik met een zwart-wit beeld omdat ik aan de kant van het slachtoffer heb gestaan. Maar door gesprekken met zowel veroorzakers van ongevallen als met de politie ontdekte ik dat het allemaal veel grijzer is. Er zijn ook ongevallen met gedeelde verantwoordelijkheid terwijl er veel mensen rondrijden die te veel gedronken hebben. Dat is de spiegel die ik wil voorhouden. Het kan velen overkomen en zo’n kleine of grote fout heeft een gigantische impact op de rest van jouw leven en dat van anderen. Ik wil vooral de menselijkheid van zowel slachtoffers als veroorzakers tonen. Laten zien hoe zwaar het is en hoe mensen omgaan met schuld. Cleo heeft het ongeval niet veroorzaakt maar ze voelt zich schuldig en tracht dingen terug te draaien. Mensen trachten ook altijd alles te verklaren maar soms is er geen uitleg of schuldige.”
Meerdere mensen worden geraakt. “Het blijft bij een ongeval nooit bij één slachtoffer, er is altijd een volledig netwerk mee verbonden en ook zij worden getroffen. Ik merkte dat wanneer er kinderen betrokken zijn in zo’n drama volwassenen vaak zo met hen bezig zijn dat ze het voor zichzelf niet kunnen plaatsen. Dat is wat Cleo’s grootmoeder zegt, ze heeft niet gekozen voor de verantwoordelijkheid over twee kinderen en moet zelf een verlies verwerken. Ik wou dat ook vanuit haar standpunt en vanuit het broertje bekijken, hun rouw belichten. Net als de verwarring van Leos’ vriendin. Jeanne weet niet wat er aan de hand is, waarom Leos zich zo gedraagt, waarom hij zo verandert. Ze krijgt een gevoel van onmacht omdat hij haar wegduwt en niets lost. Iemand die vluchtmisdrijf pleegt moet een gewicht dragen en worstelt ook met schuldgevoelens die als een groot monster boven hem hangen.”
Brussel is een personage. “Het verkeer is een belangrijke pijler. Die chaos en dat permanent gevoel van gevaar kon enkel in Brussel worden geëvoceerd. Ik vind het ook cinematografisch een heel interessante stad. Rauw maar ook visueel mooi en levendig. Om de sfeer van Brussel te vatten draaide ik bewust tijdens de winter, wanneer er minder licht is en overdag het licht ook anders oogt.
Cleo voelt zich er thuis. “Ze heeft een sterk en ruig kantje en dat weerspiegelt zich in haar kleding. Ondanks haar defensieve houding straalt ze zelfzekerheid uit. Maar ook kwetsbaarheid. Zelf heb ik als fietser angstige momenten beleefd en die agressie van de auto én de fietser zit in Cleo. Het is allemaal veel harder in Brussel. Maar ik wou ook het dolen door de stad erin omdat je kan verdwalen in deze stad met verschillende gezichten. Er is de mooie, toeristische, art deco zone maar er zijn ook de achterbuurten die er grauwer uit zien. Die overgang naar een andere wereld gebeurt snel, de afstand tussen heel verschillende werelden is klein.”
Muziek fungeert als motor. “Het kan een katalysator zijn voor het rouwproces. Ik koos voor Rachmaninov omdat hij als componist van de romantiek past bij het personage. Er zit ruwheid en hardheid in zijn tegelijk ook emotionele muziek. Je voelt bij Russische componisten vaak dat het dramatisch is, heel serieus, maar er is ook een heel zachte troostende laag in de muziek. Tegelijk staat Rachmaninov voor een agressieve, gewelddadige uitbarsting van emoties. Cleo is ook zo, zij kan rustig en fragiel zijn maar eveneens hard en agressief. Ik werkte met contrasterende muziekgenres omdat daardoor de karakterschets beter uit de verf komt. Vaak denk men ‘het is een hip-hopster of een rapster, dus ze houdt van dat soort muziek’ maar ik wou juist de gelaagdheid van jongeren tonen. Men kan perfect klassieke muziek spelen, uitgaan en techno horen en een Sex Pistols t-shirt dragen. Cleo heeft een punk attitude. Ze is authentiek, veerkrachtig en wil via muziek haar leven weer in harmonie brengen. De muziek weerspiegelt haar innerlijke turbulentie, het emotioneel zwalpen tussen droefheid en uitgelatenheid, nuchterheid en gevoeligheid.”
Anna Franziska Jäger kan acteren èn piano spelen. “Het is niet evident om iemand te vinden die het talent heeft van een actrice, tweetalig met een Brussels accent is en dan nog eens het niveau van Rachmaninov haalt. Veel films werken met afwisselende close-ups van handen en van het gezicht en dat voelt niet echt aan. We hebben haar geholpen bij bepaalde scènes zoals het concert maar ze heeft wel heel het stuk gespeeld. Dat voel je.”
Uw voorbeelden? “Ik zocht inspiratie bij Andrea Arnold, cineaste van o.m. Fish Tank en American Honey, en Lynne Ramsay van We Need to Talk about Kevin en You Never Were Really Here. Een heel belangrijke film was ook Christiane F. – Wir Kinder vom Bahnhof Zoo (1981) van Uli Edel omwille van de saturatie en de kleuren zwart en rood. Dat gaat over een jong meisje dat in een moeilijke omgeving terechtkomt waar haar moeder haar tracht uit te halen. Een heel ander verhaal maar die coming-of-age in moeilijke omstandigheden fascineert. Die strijd zit ook in Cleo. Qua kleurenpallet ligt dat Berlijn niet ver van mijn Brussel.”
Hoe heilig was uw script tijdens de opnamen? “De regisseur in mij draagt een grote scenaristen pet. We hebben twee scènes geïmproviseerd die in de film zitten maar over het algemeen bleven we met de acteurs dicht bij het scenario. Het is ook zo’n lang proces geweest dat elke letter in mijn scenario al sterk bewerkt was.”
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in De Filmkrant, maart 2020)