Norman Mailer: De literaire reus die via film generaal werd

nov 17, 2019   //   by Ivo De Kock   //   actueel, Algemeen, boek, necrologie, portret, regisseur  //  No Comments
Norman Mailer

“Ik wil trachten binnen te dringen in de mysteries van moord, zelfmoord, incest, orgieën, orgasmen en de tijd” schreef Norman Mailer (1923-2007) in ‘Advertisements for Myself’. De Amerikaanse schrijver die zijn carrière begon met het definitieve boek over WO II (‘The Naked and the Dead’) sloot zijn leven gepast af met een roman waarin de duivel het verhaal van de jonge Adolf Hitler vertelt (‘The Castle in the Forest’). Mailer was een provocateur en mediafiguur. Maar ook een begenadigd auteur die de donkere kant van onze beschaving belichtte én een passie voor film koesterde.

Maidstone

Norman Mailers parcours is een archetypisch Amerikaans traject. Na Harvard, WO II, Parijs en de publicatie van een eerste succesvolle roman op 25-jarige leeftijd (‘The Naked and the Dead’) volgden mediaberoemdheid en een leven gekleurd door verscheidene huwelijken, ontelbare conflicten, sloten alcohol, drugsexperimenten, politieke acties en een resem boeken.

Dat Mailer (1923-2007) even gevierd als omstreden was, heeft alles te maken met zijn vermogen om een stempel op een evoluerende wereld te blijven drukken. Van de jaren 50 tot de jaren 90. Maar ook zijn explosief karakter voedde controverses. Mailer gedroeg zich als een relschopper en provoceerde vrolijk. Toen hij in de jaren 50 zijn vrouw neerstak zei hij “wanneer men een mes gebruikt, betekent het dat de liefde niet dood is”. Het typeerde een man die geliefd en verafschuwd wilde worden. Liefst tegelijk.

Beyond the law

Als schrijver was Norman Mailer geniaal. Drie absolute meesterwerken afleveren is weinigen gegeven. Het begon met ‘The Naked and the Dead’ (49), een oorlogsroman die haarscherp zowel de onwetendheid en de brutaliteit van soldaten als de onbekwaamheid en arrogantie van hun officieren schetst. En het drama kadert in een hopeloos tragische strijd. Net zoals Hemingway onderzoekt Mailer het voor de Amerikaanse cultuur cruciale mannelijkheidsbeginsel, maar hij benadrukt meer de psychoses en wanhoop van ‘de man’.

Die tocht door de getormenteerde mannelijke psyche zou uitmonden in het Gary Gilmore-epos ‘The Executioner’s Song’ (79). Ook al was hij toen al ‘Norman Mailer’. Een mediafiguur wiens talent en persoonlijkheid besmet waren door beroemdheid. Gelukkig bleef de clown een iconoclast die in het magistrale ‘Oswald’s Tale’ (95) een gedoemde Lee Harvey Oswald tot leven brengt. En tegelijk de lezer via deze ‘Amerikaanse tragedie’ een spiegel voorhoudt. “Wie onder ons kan zeggen dat Oswald niet verbonden is met onze eigen droom” besluit de auteur.

The Executioner’s Song

Mailer was, op The Executioner’s Song na, niet enthousiast over de verfilmingen van zijn werk (The Naked and the Dead, An American Dream) maar hij hield wel van cinema. “Film leeft op een andere manier dan literatuur in de psyche, het is verwant met geheugen en dromen,” zei Mailer, “Film is spookachtig en dat bevalt me”. Eind jaren 60 draaide hij een trilogie – Wild 90 (67), Beyond the law (68) en Maidstone (71) – maar die experimentele films maakte Mailer zoals hij met Gore Vidal of Germaine Greer in de clinch ging. Zonder nadenken en met het plezier van een nar.

In overeenstemming met de tijdsgeest waren deze onafhankelijke films psychodrama’s gedragen door ‘method’ acteurs (Mailer bracht tijd door in de Actors Studio). Maar ze bleken te buitenissig om hem te lanceren als cineast. Film zou een droom blijven tot de toen succesvolle producent Menachem Golan in 85 tijdens het festival van Cannes zijn handtekening zette onder een op een serviette gekrabbeld contract. De samenwerking Godard-Mailer (voor King Lear) ging niet door, maar de schrijver mocht wel zijn eigen Tough guys don’t dance (87) verfilmen. Hij maakte van de Ryan O’Neal-film een hallucinante mix van thriller en soapopera waarin “de enige echte blondines valse blondines zijn”.

Tough guys don’t dance

De verdienstelijke film flopte en Mailer zou nooit nog naar een set terugkeren. Tot zijn spijt. “Ik heb eens 41 draaidagen lang niet één keer aan mezelf gedacht,” mijmerde hij, “heerlijk was dat”. Norman Mailer werd omschreven als ‘het geweten van Amerika’ en ‘de stem van de tegencultuur’ maar het literaire enfant terrible dat zich vooral liet drijven door woede, herinnerde zich vooral het plezier dat filmmaken hem verschafte. “Het was de enige periode in mijn leven dat ik me Marco Polo voelde,” liet Mailer optekenen, “het is het dichtste dat ik ooit ben geraakt bij generaal zijn, wat iets is dat ik altijd heb willen zijn. Als regisseur ben je meteen generaal. En het voordeel is: er komt geen bloed bij kijken.”

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in Filmmagie, n° 581, januari 2008)

Tough guys don’t dance

Leave a comment