Interview Eric Khoo over Be with me: Liefde, hoop & lot
“Een hoopvol lied”, “uniek cinematografisch essay”, “prachtige minimalistische film”. Olivier Père haalde twee jaar geleden in Cannes de loftrompet boven voor ‘Quinzaine des Réalisateurs’-openingsfilm Be with me. Terecht, want de Singaporese cineast Eric Khoo (°1965, Singapore) leverde een fraai staaltje zintuiglijke cinema af.
“Edward Hopper is mijn favoriete schilder,” stelt Eric Khoo, “ik voel me aangetrokken tot de eenzame mensen in zijn werk”. De cineast plaatste via festivals de kleine autoritaire stadstaat Singapore (de nanny state telt 4 miljoen inwoners) op de (film)wereldkaart met portretten van stedelijke malaise. Na Mee Pok Man (1995) en 12 Storeys (1997) volgde Be with me (2005).
Een filmessay waarin Khoo met hypnotische beelden eenzaamheid, onvermogen om emoties uit te drukken en liefdesverlangen observeert. Drie quasi stille fictieverhalen worden vermengd: een oude man leeft alleen met de geest van zijn overleden vrouw (‘Meant to be’), een veiligheidsagent van middelbare leeftijd worstelt met overgewicht en onmogelijke liefde (‘Finding Love’) en twee schoolmeisjes voeren een sms-liefdesdans uit (‘So in Love’).
De protagonisten stevenen af op een tragisch einde. Maar de bewaker vangt een zelfmoordpoging letterlijk op (Khoo: “Hij is geboren onder een slecht gesternte en gedoemd te sterven om iemand anders een tweede kans te geven”) en een autobiografie verandert het leven van de oude man. Hier dringt een documentair vierde verhaal binnen in de fictie. De dove en blinde schrijfster Theresa Chan injecteert hoop en optimism in melancholie.
Hoe kwam je op het idee om drie liefdesverhalen te verstrengelen?
ERIC KHOO: Alles begon toen mijn dertienjarig neefje 3 jaar geleden praatte over het meisje op wie hij verliefd was. Hij ging maar door over hoe er geen seconde voorbijging zonder dat hij aan haar dacht, hoe hij met haar communiceerde via sms en internet, tot welk conflict met zijn ouders die obsessie leidde. Het viel me op dat liefde verdwijnt wanneer communicatie wegvalt. Het deed me denken aan mijn eigen teenagerjaren. Aan de bezetenheid om bij een geliefde te zijn, de in een prille relatie opduikende onzekerheden en de angst om elkaar te verliezen.
Ik ging ook spitten in mijn herinneringen aan mijn eerste liefde. Zo ontdekte ik dat mijn toenmalig beeld van liefde verschilt van mijn huidig. Hoe zal liefde er dan op latere leeftijd uitzien, vroeg ik me af. Dat alles zette me aan om liefde op verschillende leeftijden en in verschillende levensfases te tonen. Drie etappes in het leven en de liefde: adolescentie, volwassenheid en derde leeftijd. Met als centraal thema ‘hoop’. Ondanks pijn, eenzaamheid en ouderdom.
Het idee was dat de oude man pas op het einde zou herleven dankzij contact met een dove, blinde vrouw. Via hem wou ik lotsbestemming introduceren, het feit dat dingen gebeuren met een reden, dat gebeurtenissen andere gebeurtenissen teweegbrengen. Mijn co-scenarist Wong Kim Hoh en ik geloven sterk in voorbestemming. Doordat de personages elkaar uiteindelijk vinden ontstaat bij de kijker een serene, mystieke rust van de ziel. Althans, dat was de bedoeling. Ik probeerde bijna wanhopig een film over hoop te maken.
Was de film al volledig uitgewerkt in de scriptfase of kreeg ie vorm tijdens de montage?
Be with me evolueerde sterk tijdens de montage. Een digitale high definition camera liet ons toe goedkoper, sneller én flexibeler te werken. Ondanks amper 16 draaidagen konden we meteen opnemen als een locatie ons beviel, ook al was dat niet voorzien in het scenario. Bovendien wisten mijn acteurs niets van de andere verhalen. Ik wou verhinderen dat ze zich zouden laten beïnvloeden. Achteraf reageerden ze verbaasd. Het adolescentiesegment werd het favoriete verhaal van de oude man terwijl de jonge Samantha op Theresa’s verhaal emotioneel reageerde. Ze schaamde zich voor haar zelfbeklag.
De soepele werkwijze bezorgde me zoveel materiaal dat ik moeiteloos een film had kunnen maken met alleen Theresa, de oude man en zijn zoon. Een eerste montage was 2 uur lang. Maar de pessimistische toon stoorde me. Ik wou meer optimisme. Vooral omdat ik echt hou van de personages en me in hen herken. Zeker in de zwaarlijvige veiligheidsagent. Daarom hermonteerde ik de film.
Waarom beperkte je de dialogen zo sterk?
Een beetje als reactie op mijn door dialogen gedomineerde eerste films. Ik was dat getater beu en wou terug naar de essentie. Emoties en sferen. De toeschouwer op een unieke wijze naar liefde laten kijken. De drie verhalen werden qua ritme en emoties daarom ook bijna ‘stomme’ verhalen.
Waardoor ik makkelijker met niet-professionele acteurs kon werken. Mensen die ik zelf kende en die elkaar kenden. Wat zorgde voor vertrouwen en spontaniteit. Met de onvoorspelbaarheid van de ‘stille’ verhalen wou ik de verbeelding prikkelen. Zo hoopte ik de kijker te laten speculeren over wat gaat volgen. In de scènes met Theresa lag de nadruk dan weer op het woord. Om de kijker niet af te leiden gebruikte ik daar lange plansequenties.
Daarnet zat je met een aanstekelijk enthousiasme te eten. Voedsel speelt ook een belangrijke rol in Be with me.
En in mijn leven! Tijdens mijn jeugd ging ik met mijn ouders vaak uit eten. Zowel overdag als ‘s nachts bezochten we restaurants in heel Singapore. Zo ontdekte ik heel wat locaties. Ik leerde eten maar ook voedselsoorten onderscheiden en rituelen herkennen. Singaporezen zijn internationaal georiënteerd. We staan open voor de wereld en onze keuken vormt daar, met Aziatische én Europese invloeden, een perfecte afspiegeling van. Ik beschouw voedsel als een communicatiemiddel. Door wat ze eten, hoe en hoeveel voedsel ze verorberen zeggen zowel de alleen etende veiligheidsagent als het fastfood consumerende meisje en de kokende kruidenier iets over zichzelf. En ze spreken tot de wereld.
Wanneer vader en zoon samen eten worden hun relatie en gevoelens duidelijk. De oude man verzorgt zijn zieke vrouw met voedsel en communiceert met Theresa door voor haar te koken. Theresa Chan is trouwens net zoals ik dol op eten. We besloten samen een dialoogloze sequentie te maken waar via gebarentaal en eten wordt gecommuniceerd. Het werd mijn favoriete scène.
Eten is zintuiglijk, verbonden met smaak, geur en gevoelens. Be with me werd een erg zintuiglijke film over emoties.
Correct, het gaat over horen, zien, proeven, tasten en ruiken. Over directe, onbemiddelde communicatie. Over contact via je zintuigen. Zelfs wanneer twee mensen samen zijn wordt er niet noodzakelijk altijd gepraat. Vandaar mijn keuze voor een ‘stille’ film. Vandaag leven we in een sms-cultuur. Op die manier communiceren creëert echter een muur tussen mensen. De face to face communicatie is weg. Het is geen toeval – zoals ik al zei geloof ik in lotsbestemming – dat ik Theresa Chan via eten ontmoette.
We waren in 2003 samen op een huwelijksfeest en ze viel me meteen op. Ze straalde, domineerde het gezelschap en genoot van eten en drank. Toen ik werd voorgesteld zei ze “Jij bent cineast? Dan moet je een film maken over hoop!”. “Ik doe het wanneer jij meespeelt” was mijn reactie. Theresa hief haar glas en zei “OK!”. Omdat we ‘onder invloed’ waren, wist ik niet of ze het meende. Maar twee weken later vroeg ze me per brief om samen te werken. “Er is te veel lijden in de wereld” schreef ze.
Theresa nodigde me uit bij haar thuis. We aten samen en ze liet me haar toen nog ongepubliceerd autobiografisch boek zien. Ze vroeg me om haar leven te integreren in een film. “Ik wil dat de mensen mijn verhaal kennen,” zei ze, “het leven is de moeite waard om geleefd te worden. Mensen moeten stoppen met zich te beklagen”.
Be with me is een kleine maar heel persoonlijke film met een universeel thema. De droom van Theresa was dat mensen bij het lezen van haar teksten de indruk zouden krijgen dat het in hun eigen taal is geschreven. Voor mij draait Be with me om drie dingen: liefde, hoop en lotsbestemming. Liefde vormt het thema van de film. Hoop is de boodschap die ik via het verstrengelen van fictie en het authentieke Theresa-personage wou communiceren.
En lotsbestemming wordt weerspiegeld in de ontmoetingen. De oude man is mijn favoriet personage juist omdat voor hem alle hoop vervlogen lijkt terwijl hij toch nog iemand ontmoet. Het heeft er natuurlijk mee te maken dat hij gespeeld wordt door Chiew Sung Ching, mijn leraar Engels die me liefde voor de film bijbracht. Ik heb er lang over gedaan om hem op te sporen en te overtuigen maar ik ben blij dat ik het deed.
Regisseurs zoals de Koreaan Park Chanwook en de Taiwanees Tsai Ming-liang zien in de ‘spektakelarchitectuur’ van torengebouwen een opdringen van westerse modernistische beelden aan een Aziatisch publiek. Ze ensceneren het conflict tussen kwetsbare lichamen en ontmenselijkte ruimtes. Hoe zie jij dat als regisseur van het door hoge gebouwen gedomineerde Singapore?
Heel wat restaurants die ik met mijn ouders bezocht zijn ondertussen platgegooid en vervangen door wolkenkrabbers! En telkens ik ergens ga filmen wordt het achteraf afgebroken. Ruimte is in Singapore nu eenmaal ontzettend duur. Door al die veranderingen wijzigt ook het licht in de stad. Daarom film ik daar waar kleur en licht nog overeenstemmen met de Aziatische ruimte. Wat niet belet dat mijn filmische invloeden Europees zijn. Voor Be with me vroeg ik mijn DOP Adrian Tan een stilering geïnspireerd door Kieslowski en Kaurismäki. Met een camera die niet te veel beweegt, alleen als het ècht noodzakelijk is.
Hoe financierde je Be with me?
Onafhankelijk via Zhao Wei Films, mijn eigen firma die commercials draait en de opbrengst in speelfilms investeert. Het was ondanks het beperkte budget niet evident. Singapore is klein en er worden verscheidene talen gesproken. Waardoor voor de lokale markt rendabele films maken problematisch blijft. Het is geen toeval dat er jaarlijks maar zo’n 5 films worden geproduceerd, voornamelijk komedies, en dat er 7 jaar tussen deze film en mijn vorige zit, al bleef ik wel als producent actief.
Gelukkig zag de staat dat de explosie van de Koreaanse cinema ook de toeristische industrie stimuleerde. Zodat ze nu creatief talent beginnen te steunen, mensen zoals mijn goede vriend Djinn (Perth). Al blijft de censuur streng. Een homoseksuele relatie tussen twee meisjes tonen lag moeilijk. Maar de selectie voor de ‘Quinzaine des Réalisateurs’ werkte positief. We zullen kwantitatief nooit kunnen concurreren met Hongkong. Kwalitatief wel. Daarom wou ik geen louter onderhoudende film, maar één die appelleert aan de intelligentie van de kijker. Wie respect zaait, zal respect oogsten.
BRUSSEL – NOVEMBER 05
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 569, december 2006)
BE WITH ME; Eric Khoo; Singapore 2005; 90’; met Theresa Chan, Samantha Tan, Chiew Sung Ching; FILM: **** / EXTRA’S: ** (interview Erik Khoo, making of, repetities, trailer); beeldformaat 16:9; dis. De Filmfreak.