Otto Premingers In Harm’s Way: Oorlog en bange mannen

“Vroeger zat de filmindustrie vol reuzen, nu zijn er nog slechts dwergen en concerns,” stelde Otto Preminger (1906-1986) vast aan het einde van zijn rijkgevulde carrière. En “Films maken in Hollywood is werken als voorman in een worstenfabriek.” Preminger was een onafhankelijk filmmaker en een auteur, maar geen narcist. “De ideale film is die waar je de regisseur niet opmerkt” beseft de maker van o.a. de a-typische oorlogsfilms In Harm’s Way.

“Elke slag wordt gestreden door bange mannen die liever ergens anders zijn” zegt John Wayne tegen een angstige militair aan de vooravond van een cruciaal zeegevecht. In Harm’s Way (1965) toont de reactie van het Amerikaanse leger na de Japanse bombardementen op Pearl Harbor maar weert heroïsme en wraak. Cineast Otto Preminger snijdt wel enkele pijnlijke thema’s aan (verkrachting, machtsmisbruik, relatieproblemen, dood), toch wil hij in de eerste plaats entertainen.

Maar, stelt hij: “Wanneer ik spreek over entertainen bedoel ik niet alleen een publiek laten lachen en huilen maar ook een publiek laten nadenken. Diepere gedachten stimuleren en de blik van mensen op de wereld verruimen, dat is voor het sterkste entertainment.” Via het ensceneren van gevechten op zee en romantische verwikkelingen aan land maakt Preminger van In Harm’s Way louterende cinema. Stijl en techniek staan daarbij in functie van gedachten en emoties. Wanneer John Wayne aan Paula Prentiss vertelt dat haar man vermist is, kiest Preminger niet voor het gebruikelijke gemonteerde reactie-shot aar laat hij haar na enkele seconden in de camera draaien. Het effect is des te sterker.

Otto Preminger evolueerde van onderschat naar (na zijn dood) vergeten filmmaker. De cineast van Laura en Exodus wou ook nooit als artiest ernstig genomen worden. Preminger versterkte vooral zijn imago van controversiële figuur door zich als een showman te gedragen en met zichtbaar genoegen misverstanden in leven te houden (o.m. door de rol van tierende tiran in Stalag 17) en grapjes te maken. Zoals toen hij de vraag naar zijn ‘favorite picture‘ beantwoordde met ‘my Picasso‘. De dvd van In Harm’s Way (Paramount) bevat een trailer waarin Preminger in Hitchcock stijl zijn film ‘presenteert’ (“My name is Otto Preminger. I’ve just finished a picture”) en een making of met de brompot in actie die beiden duidelijk aken hoe hij zijn imago voor promotiedoeleinden aanwendde.

IVO DE KOCK