Edward Nortons Motherless Brooklyn: Eenzaam in de zondige stad
Twintig jaar na zijn adembenemende hoofdrol in American History X en zijn fraai regiedebuut Keeping the Faith neemt acteur Edward Norton met de Jonathan Lethem adaptatie Motherless Brooklyn voor een tweede keer plaats in de regiestoel. Een passieproject met een lange productiegeschiedenis en narcistische trekjes maar ook een neo-noir die de huidige tijdsgeest weerspiegelt in het New York van de fifties en zo de roots van racisme en corruptie blootlegt.
Van Lethem houdt Norton de openingsscène over waarin de ‘Minna mannen’, vier wezen uit Brooklyn die opgevangen werden door detective Frank Minna (Bruce Willis), machteloos toezien hoe een ontmoeting tussen hun vooral om zijn hoed bekommerde mentor en gangsters fataal afloopt. De aan het Tourette syndroom leidende underdog Lionel Essrog (Norton) bijt zich vast in een spoor dat van de boeven leidt naar politieke en economische topfiguren. Tijdens die speurtocht botst hij op personen met een traumatisch verleden en/of een missie (een architect, een stadsontwikkelaar en een jonge zwarte activiste) én op weerstand. Plus op een journalist met klokkenluider ambitie.
Motherless Brooklyn (ook Lionels bijnaam) is mega ambitieus. Norton tracht de plotlijnen van Lethems epische roman te bewaren en voegt nog personages (de mysterieuze Laura Rose, de broers en antagonisten Moses en Paul Randolph) en verhaallagen toe terwijl de ‘beperking’ van Essrog wel als een analytische tool wordt gebruikt (taal wordt een wapen) maar ook, net iets te nadrukkelijk, fungeert als acteer krachttoer. Nortons liefde voor jazz en New Yorkse muziektenten wordt bovendien sterk in de verf gezet. Maar zijn obsessieve drang om onderliggende thema’s te belichten belet dat de film verzandt in narcistische spielerei. Zo draait alles om de emotionele impact van het gebeuren op personages die in een vervreemdende stad de speelbal zijn van eenzaamheid en geldgebrek. Visueel onderstreept door Hopperachtige composities en felle licht/donker contrasten die een melancholische somberheid creëren.
Die darkness is ook moreel in dit neo-noir sprookje. Naar het voorbeeld van Los Angeles in Chinatown en LA Confidential is New York in Motherless Brooklyn een zondige stad en stuit de speurder in zijn zoektocht naar de waarheid op de zonden van de metropool. Daar waar Polanski inspeelde op een Amerika dat na de Vietnamoorlog zijn eigen ideaalbeeld in vraag stelde, tracht Norton duidelijk te maken dat de Amerikaanse Droom gebouwd is op misdaden en uitbuiting. Daarom verplaatste Norton het verhaal naar de fifties en verwijst hij met de ondemocratische, autoritaire ontwikkelaar Moses Randolph (Alec Baldwin) naar de legendarische stadsplanoloog Robert Moses. De man die het uitzicht van New York veranderde en geportretteerd werd in Robert Caro’s biografie ‘The Power Broker’ die Norton inspireerde.
Het waterreservoir van Chinatown wordt vervangen door wegen en bruggen die zwarte wijken verwoesten om gentrificatie mogelijk te maken maar het machtsmisbruik en de corruptie blijven. Norton wil een punt maken – racisme zit ingebakken in de infrastructuur van de stad – en doet dat via het noir principe dat niets is wat het lijkt te zijn, dat in de schaduw complexe zaken spelen. En dat noir figuren even enigmatisch als ambigu zijn. Waardoor angst, afschuw en fascinatie samenvallen.
Moses is een monster en een visionair, zijn broer Paul twijfelt tussen genialiteit en egoïsme en om Lionels uniekheid te ontdekken moet je verder kijken dan zijn tic. Daarnaast is Motherless Brooklyn een geschiedenisles: de moderne wereld weerspiegeld in de iconische skyline van New York is gebouwd op een onherroepelijk verdwenen wereld. Met tijdloze bouwstenen: macht en racisme. En restanten: eenzaamheid en armoede. Het deed Lionel bij Lethem besluiten: “De geesten met wie ik het meest medelijden had waren niet de dode.”
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 700, december 2019)
GENRE neo-noir
REGIE Edward Norton
SCENARIO Edward Norton naar Jonathan Lethem
FOTOGRAFIE Dick Pope
MUZIEK Daniel Pemberton
MONTAGE Joe Klotz
CAST Edward Norton, Bruce Willis, Willem Dafoe, Alec Baldwin, Gugu Mbatha-Raw, Leslie Mann, Dallas Roberts
PRODUCTIE USA – 2019 – 144’
DISTRIBUTIE Warner
RELEASE 4 december
