Guy Nattiv over Skin: “Haat kan je achter laten”
Na een Oscarbekroonde kortfilm over de destructieve kracht van racisme maakt de Israëlisch-Amerikaanse cineast Guy Nattiv nu een langspeelfilm over het doorbreken van de cyclus van haat. Twee mokerslagen met één titel: Skin. Twee familieverhalen over haat en de nood aan educatie. Met respectievelijk sombere tragiek en hoopvol drama.
“It’s a war,” zei de Israëlisch-Amerikaanse scenarist-regisseur Guy Nattiv (° 1973) toen we hem in Deauville vertelden dat Skin in België recht naar dvd gaat, “we verkochten de film aan 55 landen maar het filmlandschap is zo ingrijpend veranderd dat het knokken blijft om de zalen te halen.” België, dat is voor Nattiv het land waar de Israëlische voetballer Lior Refaelov speelt (bij R. Antwerp F.C.) en waar een regisseur leeft “die ik al lang volg, de maker van Toto le héros. De manier waarop Jaco Van Dormael zijn verhalen vertelt is héél origineel. Zijn films hebben iets poëtisch en menselijk. Le huitième jour is zo’n prachtige film!”
Voor hij naar Amerika trok was Guy Nattiv in Israël al een gevierd regisseur van kortfilms (Offside) en langspeelfilms (Magic Men). Tweemaal (Strangers, Mabul) fungeerde een kortfilm als vingeroefening en visitekaartje voor een gelijknamige langspeelfilm. Dat procedé herhaalde Nattiv in Hollywood waar de Oscar voor Beste Kortfilm het pad effende voor een lange Skin. Al worden er hier wel twee verschillende, thematisch verbonden, verhalen verteld. De Oscarwinnaar (als bonus bij de Blu-ray) gaat over een racist die voor de ogen van zijn zoon een Afro-Amerikaan mishandelt en getrakteerd wordt op een confronterende wraakneming van diens vrienden (net als in Nate Parkers American Skin nemen slachtoffers het recht in eigen handen, wat ook hier voor opschudding zorgde). De langspeelfilm draait rond een met nazistische tatoeages bedekte blanke skinhead die zich wil bevrijden van haat en racisme. Bryon Widner (een adembenemende Jamie Bell) rebelleert tegen de extremistische bende waartoe hij jarenlang behoorde. Gepusht en gesteund door activist Daryle Jenkins (Mike Colter) die voor vriendin Julie (Danielle MacDonald, ook in de kortfilm) de perspectieven duidelijk aflijnt: “Guys like this only have three options: die young, life in prison, or, they start talking.”
Waarom hield je de titel Skin aan?
Guy Nattiv: “Ik wou eerst de langspeelfilm maken. Met dat verhaal liep ik immers al lang rond. Ik schreef het scenario en stuurde het zonder succes naar een pak Amerikaanse producenten. In pre-Trump en Charlottesville tijden zeiden ze me dat er geen nazi’s in Amerika waren, dat Hilary Clinton president zou worden en mijn scenario goed maar niet erg geloofwaardig was. Om iets te forceren begon ik aan een kortfilm die draait om racisme en, heel letterlijk, om huid. Centraal staat een racist die leert wat racisme is wanneer hij letterlijk in de huid van ‘de ander’ wordt gedwongen. De moraal is dat je zelf de rekening gepresenteerd krijgt van wat je aanleert aan je kinderen. De langspeelfilm Skin gaat over iemand die racisme van zijn huid wil verwijderen. Haast het tegenovergestelde. Ik wou beiden Skin noemen omdat de films even visceraal zijn als deze titel. Ze hebben het beiden over huid, maar op een verschillende manier.”
Gebruikte je daarom quasi documentaire beelden van het verwijderen van racistische tatoeages als rode draad?
“Inderdaad. Ik inspireerde me op Bill Brummels Erasing Hate documentaire uit 2011. Delen van deze documentaire over Bryon Widner, de skinhead die de symbolen van de haat die zijn leven lang beheerst had wou verwijderen, gaan over het pijnlijke proces om zijn tatoeages te wissen. Dat wou ik absoluut in mijn film. Omdat het met zijn documentair realisme heel hard, visceraal en echt was. Ik wou het publiek de pijn doen voelen omdat Bryon zelf vond dat hij die pijn verdiend had doordat hij anderen had doen lijden.”
Je deelt zijn empathie met slachtoffers van haat en racisme.
“Ik kom uit Israël, een land waar veel racisme leeft tegenover moslims, Arabieren en Ethiopiërs. Toen ik naar Hollywood trok merkte ik dat Israël eigenlijk een microkosmos van de V.S. is. Omdat ik niet in een vacuüm maar in een samenleving leef wil ik relevante dingen zoals de verwoestende werking van haat en racisme behandelen. Bovendien zijn mijn vier grootouders overlevers van de Holocaust. Van hen leerde ik veel over racisme en onverdraagzaamheid maar ook over tolerantie, empathie en aanvaarding. Daarom wil ik de kijker een bijzonder harde vraag stellen: ‘heb je een plaats in je hart voor een monster dat menselijk wil worden?’”
Dat sluit aan bij de vraag of geradicaliseerde mensen ‘genezen’ kunnen worden.
“Dit verhaal van een skinhead zou ook dat van een ISIS-strijder kunnen zijn. Het gaat om bendes, sektes, stammen. Groepen die een ideologie aankleven, een code volgen en leden indoctrineren.”
Protagonist Bryon vraagt ‘wat wanneer ik na de behandeling nog een monster ben, nog haat voel?’
“De echte Bryon worstelt nog alle dagen met twijfel en inwendige demonen.”
Speelt de menselijke reflex niet om bij frustratie je gevoelens te projecteren op anderen waardoor je dicht bij haat komt?
“Racisme is een combinatie van verschillende dingen. Bryon was verloren en zwak en werd als verlaten kind geadopteerd door mensen die hem kneedden. Toen ik Bryon voor het eerst zag zei hij ‘Ik weet niet waarom ik Joden haatte, ik kende helemaal geen Jood’. Ik was de eerste Jood die hij ontmoette. Ook economische factoren spelen. Bryon was een straatkind, hij werd uit huis geschopt en moest trachten te overleven. Uiteraard zag hij de mensen die hem opvingen als familie en liet hij zich gewillig hersenspoelen. Maar op zijn 32ste stelde hij zich de vraag: ‘Waarom haat ik zo?’ Hij begon zekerheden in vraag te stellen en vooral ook te beseffen dat de racistische Vinlanders Social Club hem gemanipuleerd had.”
Er komen schuldgevoelens aan de oppervlakte. Wanneer Bryon de andere jongen die zich laat meeslepen vraagt ‘waarom stapte je in de auto?’ spreekt hij eigenlijk tegen zichzelf.
“Bryon vraagt het zich nog altijd af: hoe kon het zo ver komen? Waarom ging ik hier in mee? Het blijft aan hem vreten.”
Een in Ohio campagne voerende politicus zegt over migranten ‘Waarom sturen we ze niet terug?’. Die Trump echo maakt Skin erg actueel.
“Dat dit openlijk gezegd zou worden kon ik niet vermoeden toen ik het scenario schreef. Het illustreert de turbulente tijden waarin we leven maar dat hoge actualiteitsgehalte van Skin maakt het ook moeilijk. De grote Amerikaanse Vietnamfilms doken pas op tien jaar na de oorlog terwijl ik er nu direct opzit. Terwijl mensen nog steeds woedend zijn en een oproep tegen haat niet altijd goed valt.”
En vaak misbegrepen wordt. John Carpenter kloeg over white supremacists die They Live zagen als een waarschuwing voor een Joods complot en hem niet wilden geloven toen hij dat ontkende.
“Online noemen white supremacists me de Joodse regisseur die blanke mensen haat. Voor Skin werd ik al het slachtoffer van racisme en antisemitisme. Toen ik met mijn vrouw in een diner in Hollywood Hebreeuws sprak riep iemand ‘vuile Jood, ga terug naar Israël’. Ik was verbijsterd. Dat had ik in Ohio verwacht maar niet dààr. Het motiveerde me extra om Skin te maken.”
Hoe ontstond het idee voor de kortfilm?
“Ik heb zelf een dochter en kinderen krijgen doet je nadenken over opvoeding. Een krantenverhaal over een neo-nazi vader die in Arizona zijn jonge zoon leerde schieten op Mexicanen en werd neergeknald toen de jongen hem voor een Afro-Amerikaanse inbreker hield, trof me. Dat de man die zijn zoon leerde haten zelf het slachtoffer werd van een cyclus van geweld vond ik heel symbolisch. Mijn scenariste Sharon Maymon kwam op het idee te eindigen met een symbolische straf. Met de kortfilm wil ik tonen dat kinderen de prijs betalen van de zonden van hun ouders, dat huidige generaties opdraaien voor de fouten van vorige generaties. Wanneer we de cyclus van haat willen doorbreken zal dat via opvoeding moeten gaan. Een kind is een onbeschreven blad, je kan het zowel onverdraagzaamheid als tolerantie leren. Educatie vormt de sleutel tot verandering, tot een samenleving zonder haat.”
Die boodschap van hoop zit nadrukkelijk in de langspeelfilm.
“Ik wil duidelijk maken dat haat achtergelaten kan worden. Daarom gaat mijn volgende film over Daryle Jenkins, de zwarte man die Bryon Widner begeleidde. Skin vertelt het verhaal vanuit een blank standpunt, nu wil ik het verhaal vertellen vanuit Afro-Amerikaanse standpunt. Daryle redde naast Bryon ook nog veel andere mensen, hij zat ook een tijd in het leger, was ook op andere vlakken actief. Kortom: zijn levensverhaal is boeiend. Er zit in Skin al een glimp met Daryle’s trofeemuur, de foto’s van alle andere mensen in wiens leven hij een cruciale rol speelde.”
Is dat iets dat jij toevoegde?
“Nee die muur bestaat echt in zijn kantoor, hij noemt het de ‘wall of glory’. Zowel Bryon als Daryle bevonden zich als adviseurs op de set waardoor wat je ziet ook overeenstemt met de realiteit.”
Was dat bezoek niet gevaarlijk voor hen?
“Bryon Widner zit in een FBI beschermingsprogramma. Ook ik ben niet aan zijn adres geraakt. Ik benaderde hem via Facebook en twee maand later reageerde hij. We praatten enkele keren via Skype en dan life in een koffiezaak. Bryon wijzigt constant van verblijfplaats en werd op de set begeleid door een lijfwacht. Daryle is helemaal niet bevreesd, hij confronteert zijn tegenstanders. Maar hij heeft wel altijd een pistool bij. Hij is een fantastische kerel en werd een goede vriend.”
Heb je voor het nieuwe project al een script, een titel, financiering?
“Er is nog geen definitieve titel maar ik kan je verzekeren dat het niet Skin gaat zijn. Mijn vrouw Jaime Ray Newman is producente en zoekt financiering.”
Skin gaat over iemand die de symbolen op zijn huid wil verwijderen maar als filmmaker gebruik je ook symboliek.
“Mijn grootmoeder had een Auschwitz nummer op haar arm staan en dat maakte me extra gevoelig voor tatoeages. De film is echter ook een liefdesverhaal. Je hebt haat in Skin maar ook liefde. Door liefde breekt hij uit deze waanzin. Maar het is allemaal heel eenvoudig, het gaat om een monster dat een beter mens wil worden. De aanwezige symboliek is gelinkt aan zijn breuk met het tribale geloof dat zij Vikings zijn. Dat is natuurlijk onzin. Bryon leefde in een bubbel die gebarsten is. Het is alsof hij uit een coma komt en herleeft, het is een hergeboorte.”
Nog voor hij Julie ontmoet zie je dat hij zich ongemakkelijk in zijn dagelijks leven.
“Bryon leeft in een roes van alcoholisme en geweld maar er wringt iets. Hij houdt helemaal niet van zichzelf.”
Daardoor wordt het ook een verhaal van zelfverzoening.
“Klopt, bij het schrijven van het scenario verwerkte ik er bewust veel lagen in. Terwijl het verhaal evolueert van een portret van een gemeenschap naar een liefdesverhaal en een drama over streven naar transformatie en verzoening met zichzelf.”
Naast huid is ook het concept familie belangrijk. Van de Vinlanders gang tot Julie en haar drie dochters.
“Sidney Lumet zei ooit dat elke film over een familie gaat. Familie vormt de grondslag voor drama en dat zoek je als filmmaker. Het verlaten van een familie, de corruptie van een familie, de vernietiging van een familie, het zoeken naar een nieuwe familie, het peilen naar wat een familie is; al die dingen zitten ook in Skin. Familie staat voor drama. Wanneer je naar Network kijkt zie je ook een familie en iemand die ‘ik ben geen lid van je familie’ uitschreeuwt.”
Skin is op vergelijkbare manier een intense, viscerale en rauwe film.
“Ik groeide op met de Amerikaanse cinema van eind jaren zestig, begin jaren zeventig. Films zoals Midnight Cowboy, Alice Doesn’t Live Here Anymore, Serpico en Dog Day Afternoon die niet alleen ergens over gingen maar vooral echt, rauw en ruw waren. Mijn filmopvoeding kreeg ik niet van escapisme, ik ga dan ook naar de bioscoop om af te zien en niet om te genieten. Ik heb nood aan realisme. Toen ik naar de V.S. ging om films te maken vroeg een vriend mij om met niet te laten temmen, om even ‘wild’ te blijven als in Israël. Dat wil ik ook doen. Ik wil harde, sociale en politiek geladen films maken. Dat is wat de wereld nodig heeft. Softe, sentimentele films zullen nooit aan mij besteed zijn.”
Deauville, 7 september 2019
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 699 november 2019)
SKIN van Guy Nattiv; USA 2018, 120′; met Jamie Bell, Danielle MacDonald, Mike Colter, Vera Farmiga, Daniel Henshall; FILM: **** / EXTRA’S: ** (kortfilm Skin); dis. The Searchers.
