Russell Mulcahy’s Razorback: Outback horror met een eighties videoclip sausje
Razorback, het uit 1984 daterende debuut van de Australische Highlander regisseur Russell Mulcahy, is een in de outback gesitueerde variatie op Jaws maar het is vooral ook een 200% eighties film. De briljante fotografie van Dean Semler is doordrenkt van de videoclipcultuur en de personages ademen de tijdsgeest uit. Terwijl het live action monster beklijft.
Nogal wat filmmakers begonnen hun carrière als regisseur van videoclips. Spike Jonze, Mark Romanek, David Fincher, Mark Pellington, Jonathan Glazer, Michel Gondry, Anton Corbijn, Marc Webb, Mike Mills, Tarsem Singh, Jonathan Dayton en Valerie Faris,… Het rijtje is schijnbaar eindeloos. De pionier is ongetwijfeld de Australiër Russell Mulcahy die in de jaren tachtig als videoclipmaker (Duran Duran, Spandau Ballet, Elton John) via MTV de sprong maakte naar eerst onafhankelijke cinema en later mainstream cinema.
Mulcahy verwierf bekendheid met Highlander (1986), Highlander 2: The Quickening (1991), Ricochet (1991), The Real McCoy (1993), The Shadow (1994) en Resident Evil: Extinction (2007) maar debuteerde met een sterk visuele horrorfilm in 1984. Het door Dean Semler (Dances with Wolves) gefotografeerde Razorback was een prettig gestoorde horrorthriller die speelde in de Australische outback met een gigantisch zwijn dat een afgelegen gemeenschap, en enkele brutale geweldenaars in het bijzonder, terroriseert. Een Jaws op het land over een natuur die monsterlijk kan zijn en zich wreekt op de mens in de traditie van de ecologische horrorfilm.
De gerestaureerde print van deze Ozploitation klassieker werd vertoond op enkele festivals en kreeg van het Franse Carlotta, logisch want in Frankrijk is Razorback een cultfilm, een bijzonder fraaie Blu-ray release. Mooi verpakt in een metalen doosje maar vooral voorzien van sterke extra’s: commentaar van de regisseur, verwijderde scènes, making of en een discussie tussen critici en schrijvers over de waarde en erfenis van de film. Fijn want Razorback is een van de sterkste Australische horroractiefilms.
Ondanks de ridicule plot (een gigantisch zwijn – een Razorback – ontpopt zich tot een moorddadig monster terwijl Amerikaanse outsiders te laat beseffen dat ze geen superhelden zijn) serveert Russell Mulcahy ons immers een sfeerrijke en suspensevolle film die bewijst dat zelfs primitieve fysieke effecten beter werken dan gesofisticeerde digitale effecten. De belichting is subliem, er zijn enkele indrukwekkende tracking shots en de montage is energiek. Om over de sterke soundtrack van Iva Davies maar te zwijgen.
Mulcahy mocht debuteren als regisseur omdat de Australische producent Hal McElroy onder de indruk was van zijn in een jungle spelende ‘Hungry Like The Wolf’ Duran Duran clip. “Ik was verbaasd over zijn moed,” bekent Mulcahy, “de man had lef en nam risico’s. De video overtuigde McElroy dat ik actie kon filmen en sfeer wist te scheppen. Op George Miller na waren de meeste andere Australische regisseurs meer cerebraal en dat zou gevloekt hebben met dit project.”
Volgens Mulcahy keek hij met vreemde ogen naar de locatie, het verhaal en de personages: “Ik was in Parijs, Amsterdam en de V.S. geweest en die plaatsen beïnvloedden mij. Toen ik Razorback in de outback van Australië ging maken voelde ik mij een vreemdeling in een vreemd land. Alles leek me surreëel: de landschappen, de personages, alles. Het verhaal werd daardoor Deliverance ontmoet Jaws ontmoet Wake In Fright.”
Wat de cineast aansprak in het scenario van Everett DeRoche was “de energie en de agorafobie: het idee van terreur in wijde, open ruimtes. Waar kan je je verschuilen? Bovendien hou ik van thriller avonturen en wil ik enkel dingen filmen die ik zelf ook graag zie op het scherm.” Mulcahy voegde er humor aan toe “om voor wat ontlading te zorgen” maar besloot “de razorback een enigma te laten. Wanneer je alles uitlegt is alle spanning weg. Bovendien wou ik werken met teasers, de mensen prikkelen met de vraag of ze het monster gezien hadden of niet. Het was ook meer de bedoeling te werken met suspense dan met horror en gruwel, door het monster nièt te tonen creëer je net meer spanning.”
Interessant is dat Razorback zowel het kwaad in de mens als in het monster toont. “Ik wou dat de kijker zich afvroeg wie het slechtst was: monster, dier of mens,” zegt Mulcahy, “zonder een zwaar statement te willen maken zit dat er wel in. Het was mijn boodschap aan de mensheid.”
“De esthetiek is erg jaren tachtig en typerend voor videoclip regisseur Russell Mulcahy,” zegt filmrecensente Alexandra Heller-Nicholas in een rondetafelgesprek over Razorback, “we hebben het gevoel dat we in een videoclip zitten, Mulcahy voegde zelfs een nummer toe van Duran Duran: ‘New Moon on Monday’. Ik stel de film vaak voor aan vrienden als de Australische Suspiria, op visueel vlak is het uitzinnig, het verhaal is dat van een dodend everzwijn, bewust niet te ingewikkeld. Het is zoals Argento’s film niet te filosofisch maar bijzonder onderhoudend. Stijl triomfeert op inhoud.”
Een vaststelling die (zeker toen maar ook nog nu) klinkt als een verwijt en gecounterd wordt door filmgeschiedkundige Lee Gambin (‘Massacred by Mother Nature’): “ik zie de inhoud wel, er is een referentie naar de Lindy Chamberlain affaire (n.v.d.a., een onterecht voor moord veroordeelde vrouw). Het everzwijn is ook een vreemd wezen, een dier dat geïntroduceerd is in de omgeving terwijl de brutaal gedode Amerikaanse ecojournaliste ook een vreemdelinge is. Er is een duidelijke verwijzing naar een misogyne cultuur terwijl mannelijkheid en viriliteit worden gedeconstrueerd.”
Schrijfster Sally Christie sluit daar bij aan: “Een personage stelt dat er maar twee soorten wilde varkens zijn: dood en gevaarlijk, er is niets tussen. Dat geldt ook voor de twee machobroers die de vorm van wilde varkens aannemen. Het idee van de wilde mannelijkheid zit ook in het grote zwijn dat meteen tussen de benen chargeert.”
Waarna Gambin opnieuw inpikt: “Razorback gaat over seksueel geweld en over transformatie. Er is een vreemde vrouw die arriveert en aangeeft dat een conservatieve wereld moet veranderen maar er is ook de transformatie van vlees. Het onderliggende idee is dat mensen stukken vlees zijn, objecten in een wegwerpsysteem en een consumptiecultuur. Er is een link met een film zoals The Texas Chainsaw Massacre die benadrukte dat in post-Vietnam Amerika de mens een wegwerpproduct is geworden. Bovendien zijn de rollen van man en vrouw hier omgedraaid, ze zijn echt gelijkwaardig, en dat maakt de film nog politieker.”
De deelnemers aan de discussie prijzen Russell Mulcahy als “visueel verhalenverteller” en stellen dat hij “zijn stempel heeft gedrukt op de jaren tachtig”. Dat klopt wel, ook al zette hij nooit de stap van vakman naar auteur. Maar we begrijpen Alexandra Heller-Nicholas: “Razorback is een intelligente film, het is een beetje een tijdscapsule met de eighties videoclipcultuur, hij weerspiegelt perfect zijn tijdsgeest. Ik hou van de tijd en zijn esthetiek, daarom ben ik gek op deze film.”
IVO DE KOCK
RAZORBACK: Russell Mulcahy, Aus – 1984 – 95′; met Gregory Harrison, Arkie Whiteley, Bill Kerr, Chirs Haywood, David Argue, Judy Morris; scenario Everett DeRoche; fotografie Dean Semler, muziek Iva Davies; montage William M. Anderson; extra’s: commentaar, documentaires, verwijderde scènes, uncut filmversie; FILM: *** / EXTRA’S: ****; distributie: Carlotta.
