Joseph Loseys The Go-between: Vergeten Brits meesterwerk
“Het verleden is zoals een vreemd land, ze doen daar de dingen anders”. Deze woorden openen het boek van L.P. Hartley en Joseph Loseys THE GO-BETWEEN. De lezer en de kijker worden uitgenodigd om een reis te maken door het verleden. Een trip die nog vreemder wordt voor wie nu op Blu-ray de film uit 1971 (her)ontdekt want dit soort karaktergedreven lyrische psychodrama’s wordt nog amper gemaakt.
Bovendien is scenarist Harold Pinter vergeten en regisseur Joseph Losey gedegradeerd tot nobele onbekende. Dat was ooit anders. De Amerikaanse cineast Joseph Losey (1909-1984) werd geboren in Wisconsin, begon zijn filmcarrière in 1948 in Hollywood (The Boy with Green Hair) en liet zich opmerken met enkele sterke film noirs (The Prowler, The Big Night). In de vroege jaren 50 werd hij omwille van zijn progressieve signatuur een doelwit in McCarthy’s anti-communistische heksenjacht.
Hij weigerde te getuigen op een hearing van de House of Un-American Activities en belandde zo op de zwarte lijst. Na even onder een schuilnaam gewerkt te hebben, verhuisde Losey naar Groot-Brittannië waar hij voor de rest van zijn leven in een zelf opgelegd ballingschap verbleef. Hij tekende er voor tal van markante films: The Damned, The Servant, Accident, Boom, The Assasination of Trotsky, The Romantic Englishwoman, Mr. Klein, Don Giovanni en La Truite.
THE GO-BETWEEN speelt in de zomer van 1900 op het Britse platteland. De 13-jarige Leo is te gast op het statige landhuis van zijn rijke klasgenootje Marcus. De jongeman van bescheiden afkomst wordt bevriend met Marcus’ beeldschone zus Marian, een twintiger die op het punt staat zich te verloven met burggraaf Hugh. Marian koopt een nieuw pak voor Leo, gaat met hem wandelen en vraag in ruil boodschappen over te brengen aan hun buurman Ted Burgess.
Door romantische bemiddelaar te spelen verliest Leo langzaam zijn onschuld. Zijn geweten begint te knagen (hij verraadt de best aardige Hugh) en hij stelt zich vragen over de aantrekkingskracht tussen mannen en vrouwen. Tegelijk wordt pijnlijk duidelijk dat hij een outsider blijft in een samenleving waar de sociale klassen heden en toekomst, dromen en verlangens, bepalen. Bovendien heerst er een einde-van-een-tijdperk sfeer. De zorgeloosheid wordt overschaduwd door het lot dat over de hoofden van een generatie hangt. Wereldoorlog I en de slag van de Somme zullen heel andere wonden slaan en een terugkeer problematisch maken.
Zoals vaak bij Losey is ook in THE GO-BETWEEN schijn heel bedrieglijk terwijl er tussen tijd, reflectie en geheugen een complexe, en allerminst lineaire, relatie blijkt te bestaan. De cineast herkende zich in zijn protagonist, een vaderloze jongen die niet thuis is in de omgeving waar hij belandt, en stelde via de romantische tragedie maatschappelijk hypocrisie (en bekrompenheid) aan de kaak.
Opmerkelijk is hoe een geheim (de verborgen relatie) eigenlijk geen geheim is en hoe een familie zich uitslooft om een leugen in stand te houden. Via tijdsprongen (een voice-over uit het heden kleurt het verleden, een voice-over uit het verleden kleurt gebeurtenissen in het heden) maakt Losey duidelijk hoe alles relatief is maar toch zijn impact heeft. Levens worden veranderd, wonden geslagen en gevoelens vergeten.
Dat Losey tijd en afstand verbindt is geen toeval. De Amerikaan bekeek de Britse samenleving met het geamuseerde en gefascineerde oog van een outsider. Hij vond een verwante geest in toneelauteur Harold Pinter, een man die ook geboeid bleek door dingen die tegelijk verborgen en zichtbaar zijn. “Hidden in plain sight”, zoals de ambigue moraliteit van volwassenen die een kind manipuleren zonder rekening te houden met de gevolgen. En zoals de zaken die volwassenen verzwijgen tegen elkaar, ook al zijn ze zichtbaar voor wie wil zien. THE GO-BETWEEN is minder expliciet en barok dan Ken Russells in hetzelfde jaar gemaakte Women in Love, maar daarom niet minder pertinent en verontrustend.
IVO DE KOCK
THE GO-BETWEEN
FILM: **** / EXTRA’S: **
Joseph Losey; GB 1971; 115′; met Julie Christie, Alan Bates, Edward Fox; extra’s: interviews; dis. Universal (Blu-ray)