Luca Guadagnino’s Suspiria: Cover-versie van Argento’s moeder van alle horror opera’s

De fans van Dario Argento en de meester zelf waren niet opgetogen met de ‘nieuwe’ Suspiria maar die andere gekke Italiaan, film kameleon Luca Guadagnino leverde wel een eigenzinnig en gestileerd horrorsprookje af. Geen remake maar een ‘cover-versie’ benadrukt de cineast die met zijn eigen esthetische gevoeligheden variaties op een thema doorvoert.

“Ik heb Suspiria altijd als een sprookje beschouwd,” benadrukte Dario Argento (Profondo Rosso, Inferno, Tenebrae, La terza madre) in zijn autobiografie ‘Peur’, “en bij sprookjes moet je niet subtiel te werk gaan maar expressief.” De Italiaanse giallo en horrorregisseur koos nadrukkelijk voor barokke, in het occulte gedrenkte cinema die zijn kunstmatigheid uitvergroot, dankzij Technicolor bloedrood kleurt en uitpuilt van de gewelddadige nachtmerriebeelden.

Zijn uit 1977 daterend Suspiria is een briljante auditieve en visuele trip die het bovennatuurlijke introduceert in een ‘killer on the loose‘ annex ‘vreemdeling in een vreemd land’ stramien. Het verhaal is eenvoudig: de Amerikaanse studente Suzy Bannion (Jessica Harper) ontdekt dat de bizarre moorden in de Duitse academie waar ze inschreef verbonden zijn met de heksenkolonie die er ooit huisde. Een eenvoudig verhaal maar wat telt is het visuele spektakel dat ons onderdompelt in een universum van tragiek en wreedheid.

Het art nouveau gebouw dat het decor wordt van gruwel, de zalen en geheime doorgangen die een helse sfeer uitademen, de mysterieuze slangachtige studentes, de ultra-rode bloedstromen, de hypnotische muziek en het beklemmende angstgevoel; dat alles is vintage Argento. De kwaliteiten van de film zijn zo verbonden met de stijl van zijn regisseur dat een remake van Suspiria onbegonnen werk leek. Een behoorlijke zinloze onderneming eigenlijk.

Maar Luca Guadagnino liet zich niet afschrikken. Hij ging resoluut voor een film die fel afwijkt van zijn eigen vorige films. Suspiria staat immers stilistisch en thematisch mijlenver af van A Bigger Splash en Call Me by Your Name, de films waarmee de Italiaanse cineast zichzelf op de kaart zette. Tegelijk koos hij ook voor een Suspiria 2.0, een heel persoonlijke update die weigert Argento’s stijl en filosofie te imiteren. Guadagnino spreekt dan ook niet over een ‘remake‘ maar over ‘a cover version‘. Een even gekke en extreme film als die vanuit zijn esthetische gevoeligheden variaties op een thema serveert.

“Ik werd op m’n veertiende een grote fan van Dario Argento,” zegt Guadagnino in de making of van Suspiria, “ik was een groot filmliefhebber, wilde regisseur worden en toen ik Suspiria zag geraakte alles in een stroomversnelling.” De cineast die stelt dat al zijn films “een stap in zijn teenager dromen zijn” nam zich reeds als tiener voor om ooit een eigen versie van Suspiria te maken.

Het beeld van de Italiaanse filmposter – tegen een zwarte achtergrond zien we een danseres met een witte huid en bloedstromen die lopen van haar nek naar een rode plas op de grond – zou hem bijblijven. Vandaar zijn enthousiasme voor de danspakken van kostuum ontwerpster Giulia Piersanti: bloedrode textielslierten die rond de lichamen van de danseressen fladderen.

“Suspiria is een film over paria’s en de vrouw als ultieme paria,” aldus Guadagnino, “het gaat over een dansgezelschap waar een Amerikaanse bij gaat en ontdekt dat het heksen zijn. Drie moeders, drie goden, drie duivels. Moeder Tenebrarum, Moeder Lachrymarum en Moeder Suspiriorum.” Die moeders van duisternis, tranen en zuchten (van de menselijke miserie) voerde Dario Argento op in zijn ‘drie moeders trilogie’: Suspiria (1977), Inferno (1980) en Mother of Tears (2007). Een reeks waarvoor Argento inspiratie putte uit Thomas de Quinceys verzameling van fantasie poëzie uit 1845, ‘Suspiria de Profundis’ (‘zuchten uit de diepte’) en voornamelijk ‘Levana and Our Ladies of Sorrow’.

“We maken een film over een specifieke periode.,” zegt Guadagnino, “namelijk 1977, toen Berlijn, een verdeelde stad was.” Een verwijzing naar het jaar waarin Argento Suspiria draaide en tijdens de Duitse Herfst RAF-terreuracties het land destabiliseren. Via nieuwsflashes laat Guadagnino de paranoïde tijdsgeest binnendringen in een gesloten wereld gedomineerd door wreedheid en kwaad.

Dario Argento gaf Guadagnino carte blanche (“Hij zei me ‘je moet jouw film maken’” beweert Guadagnino) maar was niet onder de indruk van het eindresultaat: “Ik vond Suspiria niet opwindend, de remake respecteert de geest van de originele film niet. Er is geen angst, geen muziek. Luca Guadagnino is een fijn man en zijn aanpak is verfijnd. Er zitten mooie tafels, mooie gordijnen en mooie borden in de film. Alles is mooi maar niets bevredigt me.”

Via een omweg reageert Guadagnino op Argento’s kritiek: “We hebben respect voor Dario’s origineel maar we gaan de andere kant uit. Dario z’n wereld is kleurrijk, vol bloemen, terwijl deze heel scherp, hoekig en streng is, en angstaanjagend.” Een weerspiegeling van een uitspraak van de enige man (vertolkt door Tilda Swinton) in het vrouwengezelschap van Guadagnino’s Supiria:, psychoanalyticus Josef Klemperer “A delusion is lies that tell truth.”

Susie Bannion is in deze versie een jonge Amerikaanse ballerina die naar Berlijn reist om dans te studeren bij een gereputeerd gezelschap geleid door Madame Blanc: de Markos Tanz Company. Op haar eerste dag wordt een weggestuurde studente vermoord. Dat blijkt niet het eerste vreemde voorval en Susie begint te vermoeden dat het gezelschap in de greep zit van duistere geheimen. Ze vreest het ergste: “Why is everyone so ready to think the worst is over?”

Bovendien blijkt ze van de ene gesloten gemeenschap (ze groeide op bij Mennonieten) te hebben ingeruild voor de andere (het dansgezelschap blijkt een occulte groep). Aan dokter Klemperer bekent ze haar angst om letterlijk bezeten te geraken door een ‘kwaad’ dat bij haar wil binnendringen: “They’ll hollow me out and eat my cunt on a plate.”

Madame Blanc benadrukt dat ze als danseres een moet worden met haar groep: “Wanneer je de dans van iemand anders, maak je jezelf naar het beeld van je schepper. Je maakt jezelf leeg zodat het werk in je kan voortleven. Begrijp je?” Op de vraag of ze het hoofd, de ruggengraat of het hart van het gezelschap wil zijn antwoordt Susie “de handen.”

Het filmische karakter van dans wordt onderstreept door Madame Blanc: “Beweging is nooit sprakeloos. Het is een taal, een reeks energieke vormen die in de lucht geschreven worden en zinnen vormen. Zoals gedichten. Zoals gebeden.” Daar waar Argento het dansen niet integreert in zijn dramatische ontwikkeling maakt het bij Guadagino integraal deel uit van het verhaal en van de manier waarop de regisseur dit verhaal vertelt.

Niet enkel door zoals The Red Shoes, Black Swan en Girl de strijd tussen lichaam en geest te tonen maar ook door controleverlies van de geest te illustreren met het verlies van controle over het lichaam. Een lichaam dat gaandeweg ook onmenselijke, onmogelijke bewegingen gaat maken. Vandaar dat Dakota Johnson ondanks haar opleiding niet alles zelf kon dansen.

Om zijn verhaal te vertellen en emoties te tonen via beweging had Luca Guadagnino een partner in crime nodig. Die vond hij in choreograaf Damien Jalet. “Drie jaar geleden, in 2013 werd ik uitgenodigd om een soort installatie te maken in het Louvre in Parijs,” vertelt Jalet, “toen we dat gemaakt hadden, heb ik samen met de groep Suspiria bekeken. Ik zei hen: ‘er zit iets in die film waarvan ik wel da je het in je dans stopt’. Drie jaar later zag Luca die video, waarna hij mij belde.”

Wat Jalet intrigeerde aan de originele Suspiria was “de associatie van hekserij met een dansschool. Ik vond het leuk dat Luca dat idee nog verder wilde drijven. In het origineel wordt er weinig gedaan met de dans, het is een korte scène en meestal is het alleen ballet. Hij wilde dans een grote rol laten spelen in de film. Hij van de dansschool ook een dansgezelschap gemaakt. Dans is hun geheime taal.”

Samen met de Guadagnino creëert Jalet een evolutie: “De film start met een vrij academische manier van dansen. Het is een beetje als beeldhouwen, er is een sterke band met ritme en met de geometrie van het lichaam, met mooie lijnen. En naarmate de film vordert, treedt de vervorming op.”

De choreograaf wijst erop dat vanaf de jaren 70 choreografen meer werkten met vloeiende bewegingen en door het gebruiken van de zwaartekracht dans “meer inwendig en minder visueel te maken. Het personage van Blanc is beïnvloed door veel sterke choreografes, die je een beetje met heksen kunt vergelijken, zoals Mary Wigman.”

Die pionier van moderne dans zei dat dans ook lelijk kon zijn en daar bouwen de makers van Suspiria op verder. “We wilden een divers gezelschap met verschillende karakters en lichamen,” aldus Jalet, “toch moesten ze allemaal die ambivalentie uitstralen, alsof ze makkelijk konden overgaan van iets moois naar iets gruwelijks.”

Die link tussen lelijkheid en gruwel vormt samen met de nadruk die gelegd wordt op tegenstrijdige verlangens het grote onderscheid tussen de versie van 1977 en die van 2018. De kracht van Guadagnino’s Suspiria is dat de escalatie van de gruwel en de waanzin verankerd is in een trip waar de middelpuntvliedende krachten overheersen. Daardoor wringt er iets, wordt de kijkervaring haast even onaangenaam als de heksen.

De meningen verschilden bij de release van Guadagnino’s Suspiria. Extreem, het ging van miskleun tot meesterwerk. Maar ook Argento’s Suspiria werd op zijn zachtst gezegd verdeeld onthaald bij zijn release. En bij Inferno gingen de vingertjes nog veel meer naar het voorhoofd. Onverschilligheid is echter veel erger dan controverse. We durven voorspellen dat binnen 10 à 20 jaar beide versies zullen gelden als meesterwerken en mijlpalen in de geschiedenis van het horrorgenre.

IVO DE KOCK

SUSPIRIA: regie: Luca Guadagnino; It – USA – 2018 – 146′; met Dakota Johnson, Tilda Swinton, Mia Gorth, Sylvie Testud, Renée Soutendijk, Jessica Harper, Grace Moretz; extra’s: documentaires; FILM: **** / EXTRA’S: ***; distributie: Cinéart.