Nuri Bilge Ceylans The Wild Pear Tree: Portret van een schrijver als jongeman

“Soms doen dingen die ik in jou, mezelf en zelfs grootvader zie me denken aan een wilde perenboom” zegt Sinan tegen zijn vader, “we zijn allemaal buitenbeentjes, eenzaam en misvormd.” Sinan is in Nuri Bilge Ceylans The Wild Pear Tree een jonge schrijver die terugkeert naar zijn geboortestreek waar een poging zijn literaire roeping waar te maken uitloopt op een worsteling met zijn roots.

The Wild Pear Tree is opnieuw een gestileerd, lang uitgesponnen en langzaam meanderend contemplatief drama van de Turkse chroniqueur Nuri Bilge Ceylan. Maar de regisseur van Uzak, Iklimler, Once Upon a Time in Anatolia en Winter Sleep injecteert in dit fresco een energie, humor en optimisme die we niet van hem gewend zijn. Ceylans grappigste en meest positieve film blijft wèl een existentiële bespiegeling, een familiale kroniek die volgens de auteur “de onafwendbare verschuiving van het lot van een zoon naar een lot dat gelijkaardig is aan dat van zijn vader vertelt via een reeks pijnlijke ervaringen.”

Protagonist Sinan is een pas afgestudeerde, zwaarmoedige jongeman die bij zijn terugkeer naar zijn geboortestad in Anatolië vol woede en frustratie zit. Hij heeft een hekel aan het provincialistisch nest (“al die bekrompen en bevooroordeelde mensen zoals erwten in een pot”), voelt zich anders dan zijn achtergebleven vrienden en familieleden, worstelt met schuldgevoelens en provoceert met plezier een succesvolle schrijver aan wie hij zijn literaire ambities opbiecht.

Misprijzend praat hij met gelaten en depressieve ex-vriendinnen, kortzichtige mogelijke geldschieters voor zijn ‘meta-roman’, een gokverslaafde vader die als leraar al zijn ambities heeft opgeborgen en zowel progressieve als conservatieve Imaans. Dat zijn veelal verbale steekspelletjes, pogingen om anderen van hun ongelijk te overtuigen. Sinan is hardnekkig, kritisch, somber en onverbiddelijk. Genadeloos fileert hij religie, literatuur, zijn naasten en de Turkse samenleving. Of haalt hij uit: “Als dictator zou ik een atoombom droppen op dit oord!”

Vader Idris is schijnbaar Sinans tegenpool. Hij is ondeugend, onverantwoordelijk, prettig gestoord, een fantast. Iemand die schulden opbouwt en zo de toekomst belast. Maar hij bijt zich wèl koppig vast in een droom, het restaureren van het huis van zijn eigen vader en het graven van een nieuwe waterput. Dat temperament bewondert Sinan wel en wanneer hij stelt “het is normaal iemand gek te noemen wanneer niemand hem begrijpt” slaat dat op zowel vader als zoon.

“Of we het nu leuk vinden of niet,” stelt Ceylan, “we kunnen niet voorkomen dat we bepaalde eigenaardigheden van onze vaders erven, met inbegrip van sommige van hun zwakheden.” Dat besef leidt ertoe dat de jonge intellectueel zijn roots leert aanvaarden en omhelzen. Tegelijk verdampt Sinans bitterheid en start hij een zelfonderzoek. Want, “hoe kan een schrijver geloofwaardig zijn wanneer hij zijn ‘echte zelf’ niet ziet?” Met dank aan een landschap dat meer helend is dan een verscheurde samenleving leidt het, enkele jaren later, tot een verrassende verzoening.

The Wild Pear Tree is het filmisch equivalent van een Bildungsroman en schetst met melancholie én humor de overgang van jeugd naar volwassenheid bij een schrijver die zijn eigen identiteit en rol in de wereld tracht te vinden. Ceylan neemt zijn tijd (ruim 3 uur) om de psychologische en sociale aspecten van die queeste te belichten (gesprekken lopen bijna in ‘real time‘) en absurde zijsprongen te maken.

Dat levert vaak surrealistische beelden op: een hoofd dat opduikt uit een replica van het Trojaanse Paard, een baby bedekt met mieren, een aan een boom geknoopt touw terwijl een lichaam op de grond ligt,… Ceylan legt tevens andermaal de vinger op eenzaamheid, vertwijfeling, wanhoop en onmogelijke keuzes. Maar naast onbegrip is er nu ook tederheid in dit, Joyce parafraserend, beklijvend portret van een schrijver als jongeman.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in Filmmagie, n° 695, mei-juni 2019)

GENRE drama

REGIE Nuri Bilge Ceylan

SCENARIO Nuri Bilge Ceylan, Ebru Ceylan & Akin Aksu

FOTOGRAFIE Gökhan Tiryakia

MUZIEK Mirza Tahirovic

MONTAGE Nuri Bilge Ceylan

CAST Dogo Demirkol (Sinan Karasu), Murat Cemcir (Idris Karasu), Bennu Yildirimlar (Asuman Karasu), Serkan Keskir (Suleyman), Hazar Ergüçlü (Hatice)

PRODUCTIE Tur – 2018 – 188’

DISTRIBUTIE September Film

RELEASE 29 mei 2019