Matteo Garrone’s Dogman: Het tragische verhaal van de kolos en het klein mannetje

DOGMAN

Met de poëtische, tragische klucht Dogman koppelt Gomorra en Reality regisseur Matteo Garrone een ode aan de stomme cinema aan een portret van een hedendaags Italië in de greep van verwarring en onzekerheid. Hoofdacteur Marcello Fonte werd in Cannes terecht bekroond voor een ijzersterke vertolking met een hoog Buster Keaton gehalte.

DOGMAN

Dogman is het verhaal van een afgestompte kolos en een stuurloos klein mannetje, vrienden die elkaar de duivel aandoen en meegezogen worden in een spiraal van geweld. De bij zijn moeder wonende reus Simoncino wil iedereen angst aanjagen, de zijn dochter koesterende Marcello wil door iedereen geliefd worden. Ze slagen daar beiden wonderwel in tot de ex-bokser en -bajesklant Simoncino en de hondentrimsalon uitbater Marcello elkaar voor de voeten beginnen te lopen in de vervallen buitenwijk aan de Italiaanse kust waar het leven doorgaans rustig verderkabbelt.

Met zijn drugsverslaving en zijn opvliegend karakter verstoort Simoncino de buurt. De bewoners denken even een huurmoordenaar in te schakelen maar besluiten te wachten tot het probleem zichzelf oplost. Want iemand zal de lastpost wel ombrengen. Marcello kijkt zwijgzaam toe hoe de situatie escaleert en Simoncino explodeert tijdens zijn zoektocht naar drugs. Maar dan redt hij tweemaal het leven van de lastpost. Als bedankje maakt Simoncino Marcello medeplichtig aan diefstal. Goed voor een kort gevangenisverblijf en het eeuwige outcast statuut in de buurt. Plus een verlangen naar wraak, verzoening en eerherstel. Allemaal samen en dat kan uiteraard enkel tot nog meer chaos, verwarring en geweld leiden.

DOGMAN

“Eigenlijk ontstond het idee voor Dogman 12 jaar geleden,” zegt Matteo Garrone in een interview op de Blu-ray, “door de jaren is de film net als mijn leven veranderd. Ik zou ‘m aanvankelijk draaien voor Gomorra. Ik had me al voorbereid, locaties gezocht, we waren zo goed als klaar. Maar ik ben blij dat ik hem toen niet heb gemaakt en gewacht heb. Ik denk dat ik nu veel rijper ben en pas echt in staat om een verhaal te vertellen dat zo complex en wispelturig is.”

Garrone liet zich inspireren door een faits divers dat in Rome speelde “maar uiteindelijk gaat de film een andere richting uit. Mensen die veel geweld en rondspattend bloed verwachten zullen ontgoocheld worden. Maar wie verwacht dat Dogman veel gemeen heeft met mijn vorige films, zoals L’imbalsamatore, Gomorra en Il racconto dei racconti, en houdt van hoe ik verhalen vertel, van hoe ik de psychologie van mijn personages uitdiep en hun conflicten en hun menselijke kant toon, die zullen niet ontgoocheld zijn.”

DOGMAN

Nu zit er wèl geweld in Dogman. Brutaal, blind geweld. Sadistisch en gruwelijk. Maar Garrone maakt er nooit torture porn van. Want er is geen plezier verbonden met dat geweld. Door de complexiteit en ambiguïteit van de personages neigt het zelfs eerder naar tragiek. Als spiegel van een maatschappij die balanceert tussen wildernis en beschaving. De film opent met Marcello die in zijn salon met liefde een bepaald wilde hond temt en eindigt met twee mensen die elkaar als wilde dieren aanvliegen. Geen zoenoffer kan dan nog helpen.

“Je zou kunnen zeggen dat er een sprookjesachtig aspect aan Dogman is,” bekent Garrone, “ik vertrek van de realiteit om over te schakelen naar een andere dimensie. Dat is ook een beetje de rode draad doorheen mijn films. Net als in sprookjes zijn het archetypes gelinkt aan het heden. Natuurlijk is geweld een thema dat ons allemaal aangaat. Net als angst. Marcello is een personage dat probeert om bij iedereen geliefd te zijn. Daarom maakt hij soms foute keuzes. Hij wil dat iedereen van hem houdt maar hij heeft zelf ook lief, het is een personage dat veel liefde wil geven.”

DOGMAN

Dogman is een tegelijk poëtisch en wreedaardig realistisch modern sprookje dat thema’s als eenzaamheid, vervreemding, verwarring, angst en terreur aansnijdt met personages die wel archetypen maar geen karikaturen zijn. Niemand is eenduidig goed of slecht, iedereen heeft een donkere kant en kan in een oogwenk omslaan. De kolos is een ongeleid projectiel maar vertoont soms menselijke trekken terwijl het klein mannetje zowel teder als genadeloos kan zijn.

“Marcello geraakt verstrikt in een mallemolen van geweld,” stelt Garrone, “een mechanisme dat hem helemaal vreemd is omdat hij het niet gewend is geweld te gebruiken. Dit is dus ook het verhaal van een man die gewoonlijk geen geweld gebruikt maar leeft in een maatschappij waarin geweld aanwezig is. Onbewust begint hij fouten te maken die hem ertoe verplichten geweld te gaan gebruiken. Zonder te weten hoe dat moet.”

DOGMAN

Terwijl de op Benito Mussolini lijkende Simoncino agressor én slachtoffer is. Hij behoort tot het lompenproletariaat en kan zijn frustratie en woede enkel fysiek uiten. Dat maakt hem een dankbaar wegvoorbereider voor een fascisme dat orde bouwt op vernietiging en een samenleving op een verheerlijking van macht. Het is niet moeilijk om hierin een verwijzing te zien naar (de opmars van) Italiaanse populistische partijen (het extreemrechtse Lega en de Vijfsterrenbeweging) in recente tijden.

Voor Matteo Garrone is Dogman inderdaad een actuele allegorie maar “elke film is nu eenmaal altijd een voorwendsel om te kunnen vertellen over je gevoelens m.b.t. wat je in omgeving ervaart. De tegenstrijdige gevoelens die je dagelijks voelt tegenover angst, geweld en andere mensen.” De regisseur laat ons, net als bij Gomorra en Reality, in de spiegel kijken om ons de verwarring te laten proeven. Toch wil hij ons geen geweten schoppen of een boodschap serveren. “Dit is een film die ik vanuit een buikgevoel wou maken,” verduidelijkt Garrone, “ik wou absoluut niet vervallen in intellectualisme. Ik wilde een eenvoudige aanpak, een beetjes alsof het een stomme film was.”

DOGMAN

In die zin lijkt Marcello Fonte met zijn expressief gezicht en nadrukkelijke lichaamstaal een hedendaagse Buster Keaton. Een Italiaanse Keaton dan wel: “Marcello’s gelaat lijkt te passen bij een Italië dat aan het verdwijnen is. Het is een ouderwets gezicht, prachtig. Hij speelt met zijn ogen. Hij is er in geslaagd om liefde en tederheid in z’n personage te brengen en een komisch aspect, dat hij van nature heeft.”

Een van krachttoeren van Fonte én Dogman is dat de protagonist geen monster wordt. Zelfs wanneer hij afdaalt in de hel. Dat zegt veel over de subtiliteit en emotionaliteit van Dogman. Over Garrone’s vermogen te balanceren op de grens van ernst en humor, van gewelddadigheid en menselijkheid. In de ogen van Marcello (Fonte) lezen we de tragiek van zijn bestaan, de absurditeit van het leven. Dogman is dan ook vooral een hartverscheurende tragedie van Shakespeariaanse allure.

IVO DE KOCK

DOGMAN: regie: Matteo Garrone; I, 2018, 103′; met: Marcello Fonte, Edoardo Pesce, Nunzia Schiano, Alida Baldare Calabria; FILM: **** / EXTRA’S: ** (interview); distributie: Cinéart.

DOGMAN