Memoires van Nicolas Roeg: Spiegels zijn de essentie van films
“Wat God doet lachen is mensen die plannen maken” zei Nicolas Roeg. De Britse filmmaker van Walkabout, Don’t Look Now, Insignificance en drie films die we rangschikken bij de beste films ooit – The Man Who Fell to Earth, Bad Timing en Eureka – is niet meer. Roeg werd 90. “Mirrors are the essence of movies” herhaalde hij steeds en daarom willen we dringend de ultieme David Bowie film The Man Who Fell to Earth opnieuw zien. En zijn memoires The World is Ever Changing opnieuw ter hand nemen.
De Britse cineast Nicolas Roeg (1928-2018) is een eigenzinnig man. Als cameraman kwam hij herhaaldelijk in aanvaring met filmregisseurs die, zoals François Truffaut (Fahrenheit 451), geen sterke persoonlijkheid naast zich duldden. En als regisseur bleek elk project een strijd. Het duurde twee jaar voor Warner Performance wou uitbrengen, de Britse filmcensuur struikelde over de seksscènes in Don’t Look Now, de slotscène van The Man Who Fell to Earth werd in de VS geamputeerd, Eureka onderging cuts en Cold Heaven kreeg een erbarmelijke release.
Bovendien werden zijn films als ‘vreemd’ ervaren. “Er is bizar, en dan is er Bad Timing”, schreef Time Out, en die mengeling van respect en onbegrip bleef de kritische houding tegenover Roeg typeren. Producenten hielden zich ver van hem. “I don’t think I’m on callback,” merkte Roeg droogjes op, “erger nog, ik denk niet dat ik ooit teruggebeld ben.” Dat versterkte zijn maverick-reputatie, maar leidde ook tot onzekerheid. “Ik heb nooit het gevoel dat ik nog ooit een film zal maken”, klonk het steevast. Het is geen toeval dat Roegs laatste, Puffball, ondertussen dateert van 2007 (twaalf jaar na Two Deaths). Gelukkig zijn er ondertussen fraaie blu-ray releases (Walkabout, Don’t Look Now, Eureka) en bundelde Roeg zijn herinneringen en bespiegelingen in THE WORLD IS EVER CHANGING.
Hoewel de filmmaker zich richt tot de toekomstige generaties en een indeling maakt in hoofdstukken als ‘’beeld’, ‘geluid’, ‘scenario’ en ‘regie’, is het geen klassieke lezing geworden. Dit is immers vintage Roeg; een werk dat ons aanspreekt via associaties, ellipsen en metaforen. Roeg verklaart: “Ik beschrijf hoe ik me voel bij tal van aspecten van de liefde van mijn leven, die maar enkele jaren voor mij geboren is en evolueerde van een jonge liefde op het eerste gezicht tijdens mijn adolescentie, tot een allesverslindende betovering: de cinema. Movies.” Maar het boek gaat ook over herinneringen en hoe Roeg ze interpreteert. Daarom dit leesadvies: “Het geheugen heeft geen continuity of time, dus wees zo vrij dit in willekeurige volgorde te lezen.”
Film is volgens Roeg een magische en mysterieuze combinatie van werkelijkheid, kunst, wetenschap en het bovennatuurlijke, die “helpt om de puzzel van het leven op te lossen”. Het belang van film “is heel erg onderschat”. Roeg serveert ons losse biografische flarden (eerste filmjob als loopjongen, opleiding tot monteur, werk als assistent van David Lean …), maar anekdotes blijken telkens verbonden met opmerkingen over film. Zoals “film wordt niet gedreven door taal maar door het beeld”. Of “om je te verzetten tegen de door een studio opgedrongen conventies moet je eerst weten hoe ze werken”. En “je moet films voor de toekomst maken; dan volgt het publiek je ooit wel”. Films maken vergelijkt Roeg met het maken van een formidabele soep. Alle medewerkers voegen iets toe, maar “the taster of the soup is the director”. De auteur als kok.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in Filmmagie, n° 660, december 2015)
THE WORLD IS EVER CHANGING, Nicolas Roeg, Faber and faber, 2014, 247 pag.