Felix Van Groeningen: “Ik hoop dat ‘Beautiful Boy’ inspireert”
‘Breakthrough Director’ uit handen van Brad Pitt, de producent die hem de kans gaf om met Beautiful Boy het waargebeurde verhaal te vertellen van de aan crystal meth verslaafde Nic Sheff en diens vader David. Van Groeningens eerste Amerikaanse film werd een emotionele maar nooit sentimentele vader-zoon film gedragen door sterke acteurs: Steve Carell en Timothée Chalamet. Het levert hem mogelijk een plaatsje in de Oscarrace op. Samen met stadsgenoot Lukas Dhondt (Girl)?
Vaak verliezen Europese filmmakers zichzelf en hun talent in Hollywood. Dat overkwam Felix van Groeningen (De helaasheid der dingen, The Broken Circle Breakdown, Dagen zonder lief, Steve + Sky, Belgica) echter niet. De Gentse regisseur bleef stevig overeind in de droomfabriek en drukte zijn stempel op Beautiful Boy. “Het is geen stroperige Hollywoodfilm geworden,” stelt hij, “daarvoor is de film te ongepolijst en te genuanceerd.” De zesde film van Van Groeningen snijdt ook thema’s aan die vaak terugkomen in zijn films: de vader-zoon relatie, familiale spanningen, opgroeien, verslaving en jezelf verliezen, …
Dat Van Groeningen zichzelf kon blijven met dit waargebeurde verhaal te van de roller coaster die de aan crystal meth verslaafde Nic Sheff en diens vader David meesleurde, dankt hij aan empathische producenten (Amazon Studios) maar ook aan zijn vaste medewerkers: DoP Ruben Impens en monteur Nico Leunen. Een vertrouwd team dat aangevuld werd met even getalenteerde als gedreven ‘nieuwkomers’ (in het universum van de cineast): Steve Carell (Foxcatcher) en Timothée Chalamet (Call me by your name). Acteurs die met blikken, grimassen en gebaren meer zeggen dan met woorden. Zelden werd machteloosheid zo krachtig en authentiek weergegeven als in Beautiful Boy. We spraken tijdens Film Fest Gent met Felix Van Groeningen over zijn pijnlijk maar wondermooi relaas van een verwoestende verslaving.
Jezelf blijven in Hollywood
Na de Oscarnominatie voor The Broken Circle Breakdown kreeg je verschillende scenario’s aangeboden. Waarom werd uiteindelijk Beautiful Boy je eerste Amerikaanse film?
Felix Van Groeningen: “Toen ik in 2014 de autobiografische romans ‘Beautiful Boy: A Father’s Journey Through His Son’s Addiction” van David Sheff en ‘Tweak: Growing Up on Methamphetamines’ van zijn zoon Nic las, werd ik bijna fysiek aangegrepen door hun verhaal over de ups en downs van drugsverslaving, de onophoudelijke opeenvolging van herstel en hervallen.
Tegelijk herkende ik mijn stokpaardjes zoals het verglijden van de tijd, de vader-zoon relatie, de dynamiek binnen een familie en de illusie dat je steeds alles onder controle hebt. Het klikte ook meteen met Nic en David Sheffs. Ik maakte kennis met een schitterende familie. Daardoor kon ik veel tijd met hen doorbrengen en veel vragen stellen. Ik logeerde bij David en kreeg familiealbums mee om een zo authentiek mogelijke reconstructie van hun verhaal te maken.”
Was je niet bang je kwaliteiten te verliezen in Hollywood?
“Een beetje. Ik heb die schrik gecounterd door tijdig op de rem te gaan staan en bepaalde keuzes uit te sluiten. Niet evident want er komt veel op je af en er wordt serieus aan je gesleurd. Voor mij was het belangrijk dat ik met mijn vaste medewerkers Nico Leunen en Ruben Impens kon werken. De studio vroeg naar mijn stijl en stelde ook andere monteurs en DoP’s voor maar begreep snel dat ik me door mijn vast team wou laten omringen.
Men liet me ook vooraf op de locaties repeteren met de acteurs, wat in de V.S. niet gebruikelijk is. Dat hielp me om een film te maken die echt van mij is, ongepolijst en authentiek. Kers op de taart was dat er budget bleek te zijn om de muziek te kiezen die ik wou. John Lennon en Nirvana zaten al in het scenario maar omdat er geld over was konden we tijdens de montage all the way gaan: David Bowie, Neil Young, Sigur Rós, Massive Attack, John Coltrone, Aphex Twin, …”
Empathie en inzicht
Waarom duiken we via de vaderfiguur in Beautiful Boy?
“Ik vond de balans belangrijk omdat de boeken uitgaan van twee standpunten maar het vaderverhaal is gewoon het meest mythische. Een vader die focust op zijn verslaafde zoon maar gaat beseffen dat hij zichzelf en zijn gezin moet sparen. Ik wou echter niet enkel weten waarom David zo inzat met zijn zoon, ik wou ook voelen wat Nic doorstond.
Dankzij zijn relaas heb ik voor het eerst gevoeld en begrepen hoe lastig het moet zijn om te kampen met verslaving. Voortdurend hoor je als verslaafde een innerlijke stem die je stuurt. Ook al ben je veertien maanden clean, dan nog blijven er momenten van ellende komen. Want het is makkelijk om te hervallen. Ik wou met Nic meeleven om zijn situatie en emoties te begrijpen.
Dat is cruciaal voor de film. Nics verhaal maakt niet alleen deel uit van Davids verhaal, het past er ook in. Ik ging ervan uit dat wanneer je met Nic meevoelt, je je ook moeiteloos in het grote verhaal van de vaderfiguur kan verplaatsen. Er rest altijd een stuk mysterie. Je kunt een verslaving niet echt verklaren, je blijft met frustraties opgescheept en je evolueert uiteindelijk naar aanvaarding.
Want hoe help je iemand die niet geholpen wil worden? Je moet het loslaten! Door het aanvaardingsproces leer je weer de goede kanten van het leven appreciëren. Dat houdt uiteraard ook in dat je het beste voor je kind wil, door een band te hebben die niet alleen emotioneel, maar ook fysiek is.”
Nico Leunen weet als geen ander personages dwars door tijd en ruime met hun emoties en met elkaar te verbinden én alles helder te houden.
“Die verstrengeling zit in het DNA van mijn films. Zowel in Steve + Sky, Dagen zonder lief, De helaasheid der dingen en The Broken Circle Breakdown snijd ik tussen heden en verleden. Alleen Belgica is narratief rechtlijniger. Dat heeft ook te maken met mijn onderwerpkeuze. Ik kies voor flashbacks om via de montage een emotionele impact te bereiken.
Tijdens het schrijven van een scenario ben je vrij cerebraal bezig, pas tijdens de montage vind je de emotionele logica van de film. Na een eerste montage bekijk ik met Nico wat werkt en wat aangepast moet worden. De film moet immers emotioneel zijn zonder sentimenteel te worden. Af en toe moet je dingen herdenken maar er waren geen reshoots nodig, de flashbacks stonden in het scenario en werden ook als dusdanig gefilmd.”
Had je final cut?
“Als regisseur heb je in Hollywood geen final cut, de studio behoudt alle rechten. Dat betekent echter niet dat iemand je film gaat afpakken maar wèl dat je moet overeenkomen. Dat is een kwestie van goede afspraken maken.”
Een waargebeurd verhaal
Het levensverhaal van mensen verfilmen schept verplichtingen.
“Ik heb het nooit als een druk ervaren. Ik viel voor die boeken en voor die familie, het klikte gewoon en zij hebben zich heel hulpvaardig opgesteld maar ze snapten dat ik als filmmaker een zekere vrijheid nodig had en ze vertrouwden me genoeg om te weten dat ik het niet zou misbruiken.
David Sheff werkt zelf voor televisie en film waardoor hij begreep dat ik zaken moest aanpassen en dat er dingen zouden sneuvelen. Maar hij en Nic vonden het niet erg dat ik hun verhaal anders zou gaan vertellen, in mijn heel eigen stijl, zolang het hart maar juist zat.“
Hoe was het voor hen om de film te zien?
“Heel aangrijpend omdat ze dingen terug beleefden. Maar het zijn geweldige mensen. De reden dat de boeken en de film er gekomen zijn is dat ze hun verhaal wilden delen. Heel veel mensen die met problemen zitten contacteren hen en dan helpen de Sheffs hen. Ze zijn heel geëngageerd, ze willen hun verhaal delen en mensen helpen die dezelfde problemen kennen. Ook ik hoop dat de film inspireert en aanzet tot discussie.”
Je sluit af met hoop.
“Beautiful Boy is soms donker maar ik wou absoluut niet in somberheid eindigen. Ik wil hoop brengen. Ook al is het een mirakel dat Nic het overleefd heeft. Mijn opzet was een sterk gevoel van authenticiteit op te roepen, de rauwheid niet uit de weg te gaan en de maalstroom van zelfdestructie onverbloemd te tonen. Hoe pijnlijk het ook is. Maar zonder hoop kan ik geen donkere gevoelens in de ogen kijken.”
Gent, 19 oktober 2018
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen bij DeWereldMorgen.be, woensdag 21 november 2018)
BEAUTIFUL BOY: Felix Van Groeningen, USA – 2018 – 120′; met Steve Carell, Tomothée Chalamet, Amy Ryan; scenario Luke Davies & Felix Van Groeningen naar David & Nic Sheff, fotografie Ruben Impens, montage Nico Leunen; dis. The Searchers, release 21 november 2018.