Paul Dano’s Wildlife: Het najagen van geluk
WILDLIFE
Na memorabele, intense vertolkingen voor de meest markante hedendaagse Amerikaanse cineasten debuteert acteur Paul Dano als regisseur met een film die bij zijn introverte natuur past. Wildlife is een karaktergedreven drama dat tussen de lijnen leest en diep graaft in het inwendige emotionele leven van een tijdens de sixties uiteenspattend gezin.
WILDLIFE
De jonge natie die de V.S. nog altijd is spiegelt zich aan een oude droom van een betere wereld en een beter leven. Gebald in de Amerikaanse Droom en de tweede zin van de Onafhankelijkheidsverklaring die onvervreemdbare rechten voorziet, “Life, Liberty and the pursuit of Happiness.” De Amerikaanse cultuur verbindt universele thema’s (zin van het leven, volwassen worden) aan Amerikaanse thema’s (droom van succes en geluk).
Er wordt met ‘vrijheid’ geschermd maar de emotionele onderstroom is het najagen van geluk. Kunst en cultuur brengen daarvan momentopnamen. Een dieptepunt, zoals de schilderijen van Edward Hopper waarin mensen nooit gelukkig zijn. Of een scharniermoment, zoals in Richard Fords roman ‘Wildlife’ uit 1990 en de filmadaptatie waarmee acteur Paul Dano zijn regiedebuut maakt.
WILDLIFE
Het verhaal is een verzameling observaties van een zestienjarige, volgens Ford “op het moment dat het leven voor altijd verandert.” De jongen is getuige van die veranderingen, van de zoektocht naar geluk en het uiteenvallen van een gezin. Hij leert dat dingen ondanks kleine veranderingen hetzelfde blijven, dat het slechte niet eeuwig duurt en “that your own interests usually do not come first where other people are concerned – even the people who love you – and that is all right. It can be lived with.”
WILDLIFE
Met zijn titel verwijst Ford naar documentaires die dierengedrag bestuderen. Protagonist Joe observeert, geïnspireerd door een moeder die ‘de menselijke natuur’ als verklaring aanvoert, gedrag en ook Dano’s Wildlife kijkt met verwondering naar ‘American Animals‘: gelukzoekers op de rand van een zenuwinzinking. Maar daar waar de roman terugblikt, dompelt de film ons onder in een ‘heden’. 1960 gezien door de ogen van een kind in de greep van emotionele spanning. Worstelend met: wat gaat er gebeuren? En: waarom ben ik voor mijn ouders niet langer het centrum van de wereld ?
Schijn bedriegt
Toen acteur Paul Dano en auteur Richard Ford aanschoven voor een Film Comment Talk in New York werd duidelijk hoe groot het wederzijds respect én begrip is. De schrijver herhaalde dat hij de filmmaker had aangespoord er zijn film van te maken en de cineast benadrukte hoeveel hij uit het boek putte. Ondanks het feit dat hij op zijn 34ste reeds voor Paul Thomas Anderson, Kelly Reichert, Rebecca Miller, Bong Joon-ho en Denis Villeneuve werkte is Dano geen narcistische, exhibitionistische acteur maar een introvert, empathisch en geduldig man die zijn onafhankelijkheid koestert omdat hij goede cinema beoogt. Wildlife werd een labour of love voor hem en zijn partner en co-scenariste Zoe Kazan, “omdat we ons geld verdienen met acteren konden we alle tijd nemen.” Als indies negeerden ze de Hollywood geplogenheden op het vlak van personages en verhaal.
WILDLIFE
Dano zet al in de eerste scènes de toon door aan te geven dat schijn bedriegt. We kijken naar blauwe lucht en een idyllisch gelegen dorp in Montana maar rookpluimen verstoren het plaatje. In de bergen woeden wildfires en nieuweling Joe krijgt van klasgenoten te horen dat de veiligheidsdril futiel is. Want een vuurzee die dicht komt is fataal. Elders zit zijn vader Jerry op het golfterrein en hoewel diens adviezen autoriteit suggereren blijkt hij een knecht. Hoe fragiel dat is blijkt wanneer hij ontslagen wordt. Het gezin geraakt in financiële problemen. Zijn werkgever wil hem terug maar Jerry weigert en laveert tussen woede, rusteloosheid en lethargie.
Echtgenote Jeanette wordt kostwinnaar, Joe gaat aan de slag bij een fotograaf en Jerry vlucht weg om brandbestrijder te worden. “Welk soort man laat zijn vrouw en kind achter in zo’n eenzame plaats?” verzucht Jeannette. Ze slaat haar vleugels uit, het gezin desintegreert. Onherroepelijk blijkt wanneer Jerry terugkeert en zijn frustraties letterlijk “met vuur” onderstreept. De schijn is dan al lang doorprikt: het ideale gezin is een illusie en zowel de lachende vrouw als de vlotte man staan op de rand van een zenuwinzinking of een depressie.
WILDLIFE
Staande doden
Alhoewel het via de blik van een tiener vertelde Wildlife een coming of age drama is ontbreken de clichés. Er is geen sprake van seksueel ontwaken bij de jongere (wel bij zijn moeder) of van rebels gedrag. Joe wil geen dingen vernietigen maar eerder samenhouden. Zoals het gezin. Het zijn ook eerder de omstandigheden, en een moeder die hem eerder als vriend dan als zoon behandelt, die hem beroven van zijn status en naïviteit als kind. Door getuige te zijn van het overspel van zijn moeder en de woedeuitbarsting van zijn vader verliest ook hij zijn onschuld en idealisme. Wat Joe meemaakt is meer een keerpunt dan een overgangsritueel. Terwijl zijn ouders worstelen met een identiteitscrisis.
Opmerkelijk is dat er zelfs niet echt een conflict of boosdoeners zijn. Het (kinderlijk) gedrag van de volwassenen weerspiegelt onderliggende ontevredenheid en ontgoochelingen, structurele frustraties en vervreemding. De Amerikaanse droom is een nachtmerrie geworden. Welvaart en succes liggen niet voor het grijpen en de ‘kostwinnaar’ kan zijn rol niet spelen. Dale Carnegie tips (‘Hoe je vrienden maakt en mensen beïnvloedt’ was dé succeshandleiding voor na-oorlogs Amerika) die Joe gebruikt werken niet meer. Wanneer Joe afscheid neemt lees je in zijn ogen dat hij zijn gezin geen pijn wil doen maar mentaal geen andere keuze heeft.
WILDLIFE
Ook Jeannette zit in de greep van tristesse en hunkert naar sociale, economische en seksuele bevrijding. Want de veiligheid die rijke ondernemer Warren Miller aanreikt, is weinig bevredigend. Al belet dat haar niet om Joe mee te nemen in dit gedoemd avontuur. Dat heeft alles te maken met de intensiteit van haar verlangen naar iets meer dan overleven. Tijdens een tocht met de auto door het brandgebied wijst ze op verbrande bomen in een verschroeid landschap. ‘Standing dead‘ is de term voor bomen die een bosbrand overleefden en die status weigert Jeannette. Ze wijst een bestaan als een ‘staande dode’ af, ze wil intens leven. Ook al lijken geluk zoeken en een gezin intact houden moeilijk te combineren.
Het inwendige leven
Veel filmmakers en hun DOP’s geloven in de opstapelbaarheid van schoonheid: schone mensen + schoon licht + schone bewegingen + schone achtergrond = een vierdubbele mooie film. Schoonheid is voor hen verbonden met bepaalde universele regels, het nastreven van perfectie en de afwezigheid van storende elementen. Terwijl karakter, persoonlijkheid, authenticiteit net schuilen in die storende, afwijkende details. In de chaos, twijfel en de middelpuntvliedende krachten die een verhaal gelaagd en personages complex houden.
WILDLIFE
Paul Dano heeft oog voor details, voor alle elementen van mise-en-scène en voor schoonheid maar hij stapelt niets op. Toch niet op een manier die de kijker bij de hand neemt voor een geleid bezoek. Dano werkt met lange takes, weinig camerabeweging en dropt ons midden in scènes en ruimtes omdat hij Wildlife ziet als “a film that’s guided by inner life, and so it’s about following those movements.”
Mooi ogen is dan ook geen doel, de vinger trachten te leggen op een gevoel wèl. “Als toeschouwer hou ik er van dat mijn zintuigen geprikkeld worden,” stelt Dano, “ik wil betrokken worden in een scène, niet gevoed worden met emoties en boodschappen. Ik denk dat kijkers personages volgen zonder dat je hen instrueert. Door de film te herleiden tot de essentie bereikte ik de illusie van eenvoud.”
WILDLIFE
Kleine dingen zeggen veel. Over het inwendige leven en over samenleven. Zoals Joe die een toilet herstelt. Die een condoom vindt in een nachtkastje. Of assisteert bij de gezinsportretten die krampachtig de illusie van geluk en harmonie willen uitstralen. Niet toevallig eindigt Wildlife met Joe’s enscenering van de eigen familiefoto. In het volle besef dat het beeld vals is. Maar authentiek in zijn amateurisme. Joe creëert een herinnering en maakt een statement: familie is een bron van liefde en geluk in ons leven maar ook van frustratie en pijn. En schoonheid? Die vind je volgens Dano (ook) in fouten. Want dat maakt ons menselijk. En mooi.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 689, december 2018)
GENRE drama
REGIE Paul Dano
SCENARIO Paul Dano & Zoe Kazan naar Richard Ford
FOTOGRAFIE Diego Garcia
MONTAGE Louise Ford & Matthew Hannam
MUZIEK David Lang
CAST Jake Gyllenhaal (Jerry Brinson), Carey Mulligan (Jeanette Brinson), Ed Oxenbould (Joe Brinson), Bill Camp (Warren Miller)
PRODUCTIE USA – 2018 – 105’
DISTRIBUTIE Cherry Pickers
RELEASE 19 december
PAUL DANO