Wes Andersons Isle of Dogs: Allegorische hondenlevens in een speel stop-motionavontuur
ISLE OF DOGS
Het Trump tijdperk inspireert de Amerikaanse onafhankelijke filmmaker Wes Anderson om, in zijn na Fantastic Mr. Fox tweede stop-motionavontuur, voor het eerst een politiek geladen fabel te vertellen. Al blijft zijn Japanse animatie dystopie Isle of Dogs vooral speels en aaibaar. Anderson kwispelt en blaft maar laat het grommen en bijten achterwege.
ISLE OF DOGS
“De film is een ode aan honden,” zeggen de animatoren van Isle of Dogs in de making of documentaires en er is duidelijk even liefdevol als nauwgezet gewerkt aan het tot leven brengen van Chief, Boss, King, Rex, Duke, Nutmeg, Spots en andere honden. Voor wie daaraan moest twijfelen is de blik achter de schermen leerrijk. Om zowel de honden als hun universum echt en fysiek te houden is er veel zorg besteed aan het maken van silicone poppen, het bouwen van sets en het vatten van beweging en articulatie via stop motion animatie.
“Je tracht te bekijken wat de wereld van de film laat kloppen,” zegt de bouwer van werelden Wes Anderson (The Life Aquatic with Steve Zissou, Fantastic Mr. Fox, Moonrise Kingdom, The Grand Budapest Hotel), “wat juist is voor het verhaal, wat werkt voor de stemmen, en ook waar je mee kunt spelen.” Liefde voor honden was wel niet zijn belangrijkste motivatie. “Ik groeide tot mijn 14 op met honden,” zegt Anderson in Le Monde, “maar mijn co-scenaristen Roman Coppola en Jason Schwartzman houden véél meer van honden. Het is vooral onze liefde voor Japan en zijn cinema die ons samenbracht. Dit gezegd zijnde, het vertrekpunt was wel hond-gerelateerd. In Londen passeerde ik dagelijks langs een gebied dat ‘Isle of Dogs’ heet (een schiereiland in een van de bochten van de Thames) en daar vertrokken we van om een verhaal te verzinnen.”
ISLE OF DOGS
Isle of Dogs speelt in een dystopisch Japan waar een megalopolis geregeerd wordt door een corrupte politicus wiens draconisch beleid gebouwd is op angst en terreur (met hondenziekte als zorgvuldig in stand gehouden gevaar), op manipulatie van de bevolking via populisme en demagogie. “De film vindt plaats in twee zeer verschillende werelden,” aldus Anderson in de making of, “enerzijds in de stad Megasaki, 20 jaar na nu. De burgemeester, lid van de kattenminnende Kobayashi dynastie, is een campagne gestart om alle honden te verbannen. Ze worden naar een andere wereld gestuurd. Een vuilnisbelt op Trash Island dat bestaat uit afval, ijzer, papier en God mag weten wat.”
Zogezegd uit solidariteit met hondeneigenaars deporteert de burgemeester zijn eigen hond als eerste naar het eiland vlak voor Megasaki. Zijn adoptiezoon, de twaalfjarige Atari, start een eenmansreddingsmissie om zijn enige vriend te redden. Na een crashlanding met een vliegtuigje (ja, er is een link met Carpenters Escape from New York) maakt hij op het vuilniseiland kennis met een roedel alfahonden die helpen in zijn zoektocht naar Spots (Chief: “We won’t find the dog, but we will die trying”; Rex: “Not a bad way to go.“). Ondertussen ontdekt een uitwisselingsstudente in Megasaki dat de burgemeester ver wil gaan om een door een wetenschapper ontwikkeld serum geheim te houden. Tracy ontpopt zich tot een volksmenner en dat zal nodig blijken om hondenlevens te redden.
ISLE OF DOGS
Wes Anderson breekt niet met het antropomorfisme van Disney, de vermenselijking van honden die 101 Dalmatiërs en Lady en de vagebond typeren kleurt ook Isle of Dogs. Maar in Andersons filosofische, zelfbewuste sprookje fungeren de honden als een soort bemiddelaar tussen mens en dier, natuur en cultuur, leven en dood. Honden zijn hier geen mensen in een andere (lees: ongewone) vorm maar eerder symbolen, spiegels waarin zowel mens als dier uitvergroot te bekijken zijn. Blik en perceptie komen daarbij in beeld. Net als in een van de verklaringen die wetenschappers ontwikkelden om de speciale relatie tussen de mens en zijn ‘beste vriend’ te duiden. De hond zou volgens onderzoek het enige dier zijn dat de intenties van mensen kan lezen door de veranderingen in hun oogwit te observeren.
Dat terzijde, Wes Anderson wil ons via het benadrukken van de blik vooral duidelijk maken dat we Isle of Dogs moeten lezen als een allegorie op het huidige klimaat in het Trump tijdperk. Het demoniseren en uitsluiten van de ‘gevaarlijke’ honden staat voor de aanpak van populistische leiders die xenofobie en angsten gebruiken om migranten en minderheden onmenselijk te behandelen. Dat de openluchtgevangenis van de honden een mega vuilnisbelt is kan geen toeval zijn: in een wereld die de natuur en grondstoffen transformeert in afval worden ook mens en dier afval.
ISLE OF DOGS
Anderson geeft zijn politieke stellingname maar schoorvoetend toe: “Zoals Luis Buñuel wil ik niet weten waar mijn films vandaan komen. Maar wat ik beleef duikt onvermijdelijk op in mijn films. Hier is er een gedemoniseerde groep, de honden, en een grote groep, de mensen, die gemanipuleerd werden om hen te verbannen. Dat keert steeds terug in de geschiedenis. Ik ben met de jaren gaan beseffen dat filmmakers een zekere verantwoordelijkheid dragen. In Isle of Dogs geven jongeren blijk van meer moed en moreel besef dan ouderen. Dat is wat er momenteel aan het gebeuren is in de V.S..”
De politiek geladen allegorie maakt van Isle of Dogs nog geen harde aanklacht of oerernstig drama. Wes Anderson knutselde een minder koele film dan gebruikelijk in elkaar maar hij bewaart wel zijn droge humor, zijn speelse stijl en zijn melancholische toon. Resultaat is een film die eerder een oproep tot empathie dan tot woede is, die eerder aanzet tot reflectie dan tot rebellie. Een film ook die je 101 minuten laat glimlachen en bewijst dat kijkplezier niet synoniem hoeft te zijn voor hersendodend vertier.
IVO DE KOCK
ISLE OF DOGS: regie: Wes Anderson; USA, 2018, 101′; met: Bryan Cranston, Edward Norton, Koyu Rankin, Bob Balaban, Jeff Goldblum, Liev Schreiber, Scarlett Johansson; extra’s: documentaires; FILM: **** / EXTRA’S: **; distributie: Fox
ISLE OF DOGS