Luca Guadanino’s Call Me By Your Name: Passie als een vorm van bevrijding

CALL ME BY YOUR NAME

Straks is het uitkijken naar Luca Guadagnino’s Suspiria remake maar ondertussen brak de Italiaanse regisseur van Io sono l’amore en A Bigger Splash definitief door met de om een sequel smekende arthousehit Call Me By Your Name. Een aangrijpend en subtiel coming of age-verhaal over seksueel ontwaken en eerste liefde onder de brandende Italiaanse zon.

CALL ME BY YOUR NAME

“Ik wilde als producer werken aan de film van dit boek van André Aciman,” zegt Luca Guadagnino in de making of van Call Me By Your Name, ”maar die versie ging niet door en we moesten een andere verzinnen. We probeerden er een met Ivory, dat mislukte ook. Na negen jaar wilden we de film per se maken omdat we er een gezamenlijke passie voor hadden. Ik begon eindelijk dit project te zien als mijn film. Mijn passie ervoor vergrootte met de mogelijkheid om met acteurs als Armie Hammer, Timothée Chalamet en Michael Stuhlbarg te werken, in mijn omgeving, de crème van het platteland.”

CALL ME BY YOUR NAME

In ‘zijn’ Call Me By Your Name brengt de in 1971 geboren Italiaanse regisseur van de weelderige maar ook theatrale psychologische drama’s Io sono l’amore en A Bigger Splash de jaren tachtig tot leven via realistische details (Converse sportschoenen, Talking Heads t-shirt, Penguin Classics, The Psychedelic Furs). Maar de politiek-economische realiteit wordt wel buiten beeld gehouden. In de paradijselijke uithoek van Lombardije waar twee jongemannen, de zeventienjarige Italo-Amerikaan Elio en de zeven jaar oudere Amerikaan Oliver, een zomerse romance beleven lijkt de tijd immers stil te staan en de harde werkelijkheid ver weg. De kroniek van Elio’s seksueel ontwaken wordt gekleurd door een emotionele filter. Via gevoelens en verlangens kijken we zowel naar erotiek als naar de intellectuele microkosmos die het landelijke familiedomein is.

CALL ME BY YOUR NAME

Dat geeft de trip naar de zomer van 1983, ‘ergens in Noord-Italië’, en de villa waar een Amerikaanse hoogleraar woont met zijn Europese gezin iets onwerkelijk en universeel. Maar ook emotioneel herkenbaar. Want wie is niet vertrouwd met de spijtgevoelens verbonden aan niet uitgedrukte emoties en verlangens? Verliefdheid doet mensen gekke bokkensprongen maken. Nadrukkelijke verklaringen doen, moedige stappen zetten of juist verstrikt geraken in de angst afgewezen te worden. Het leerproces dat opgroeien heet laat zijn sporen en wonden na, zeker wanneer het gaat om liefde en seksueel verlangen. Dat pijn, verdriet, vreugde en opwinding dicht bij elkaar liggen wordt overduidelijk in dit verhaal van verdrongen emoties, opborrelend verlangen en stuntelige communicatie.

Lang gebeurt er weinig of niets in Call Me by Your Name en toch slaagt Guadagnino erin om ons gefascineerd te doen toekijken hoe de twee jonge mannen rond elkaar cirkelen. Letterlijk tijdens een poëtische fietstocht. Stukjes dagelijks leven wisselen af met flashes van fruitoverladen erotische fantasieën. Er wordt ook veel gegluurd en gekeken door raamkaders. Want voyeurisme blijkt de spiegel van onderdrukt verlangen. Dat verlangen uit zich soms heel gesofisticeerd (pianospel als verleidingsrecital) en op andere momenten vrij primair (hongerig verorberen van een zachtgekookt ei). Als gold het een reactie op een gevoel van verstikking. Waardoor passie een vorm van bevrijding wordt.

CALL ME BY YOUR NAME

Dat dit een impact heeft op de kijker vloeit voort uit Guadagnino’s respectvolle aanpak waarbij hij acteurs vrijheid geeft en dingen voor de camera laat gebeuren. Niet toevallig koos hij voor het gebruik van een spiegellens: “Toen ik nadacht over de aanpak van deze film, dacht ik aan de minst ingrijpende film wat betreft taal. Ik herinnerde me de lessen van Rainer Werner Fassbinder en David Cronenberg die hun films zelden met meer dan één lens filmden. Het klonk als een beperking maar het geeft enorm veel vrijheid.” Niet toevallig maakt de cineast voor het eerst een (warme) emotionele film en geen (koele) film over emoties. “Elke film die je maakt als filmmaker is je eerste film,” stelt Guadagnino, “je hebt een hoop ervaring die niets te maken heeft met de film die je maakt en die kan je aan iets meer wijsheid helpen. Maar toch blijft elke nieuwe film een experiment. Elke film die je maakt is een kans en geen resultaat. Dat bepaalt het publiek.”

Call Me by Your Name had het zoveelste coming-of-age verhaal kunnen worden dat focust op ‘verloren onschuld’ maar Guadagnino weigert elke moraliserende insteek. Wat de geliefden ontdekken is zintuiglijkheid en gevoeligheid, de troostende kracht van gesprekken over “the things that matter” en een intimiteit die elke fysieke band overstijgt. Maar een zomer loopt onvermijdelijk ten einde in dit Proustiaans liefdesverhaal en tijdens een treinreis duikt het spook van de vergankelijkheid op. Relaties blijken even vluchtig als het bestaan maar liefde blijft onverwoestbaar. Wanneer een trotse vader in een monoloog (“Right now, there’s sorrow, pain. Don’t kill it and with it the joy you’ve felt“) zijn zoon prijst omdat die geen kansen verspilde is de scène zowel cerebraal als emotioneel. Naar het beeld van een film die het hoofd en het hart viseert. Met succes.

CALL ME BY YOUR NAME

“ Call Me by Your Name is een utopie,” stelt hoofdacteur Timothée Chalamet, “of mannen nu omgaan met mannen, vrouwen, of perziken; niets is ooit kwalijk.” Geldschieters ergerden zich aan het ontbreken van slechteriken en conflicten in het scenario maar Guadagnino hield voet bij stuk. Niets is zwart-wit in zijn universum, alles is complex en veranderlijk. Daarom wordt Heraclitus geciteerd: “Zoals rivieren kunnen sommige vormen enkel hetzelfde blijven door te veranderen.” Daarom ook erkent de filmmaker verschillende invloeden. Zoals “John Fords lage perspectieven. Liefde is een emotie die je losrukt en verheft.” Of de voorbeelden Renoir, Rivette en Pialat: “ik zocht naar de sfeer van Partie de Campagne, Hurlevent en A nos amours, met een platteland doorkliefd door waterstromen.”

De vorige films van Luca Guadagnino werden vaak verbonden met ‘schoonheid’. Maar de cineast is “niet geïnteresseerd in schoonheid of stijl. Wat me boeit is de vorm van dingen, de zoektocht naar de betekenis van dingen. Dat kan schoonheid en stijl lijken maar het is niet mijn vertrekpunt.” Die bescheidenheid delen de personages van Call Me by Your Name. Wanneer Elio en Oliver naar het dorp fietsen ontdekken ze midden op een plein een oorlogsmonument. Oliver denkt dat het gelinkt is met de Tweede Wereldoorlog, Elio verbetert hem dat het gaat om de Eerste wereldoorlog en verbonden is met de meest dodelijk slag van de ganse oorlog. “Is er iets dat je niet weet” vraagt Oliver bewonderend. “Ik weet niets,” reageert Elio, “niets wat er toe doet althans.”

IVO DE KOCK

CALL ME BY YOUR NAME: Luca Guadagnino, I-F-Bra-USA 2017, 132′; met Armie Hammer, Timothée Chalamet, Michael Stuhlbarg extra’s: interviews, documentaire, audiocommentaar; FILM: **** / EXTRA’S: ****; dis. Sony.

CALL ME BY YOUR NAME