Interview Anders Morgenthaler: Princess is emotiegedreven animatie
ANDERS MORGENTHALER
De Deense hybride animatiefilm Princess was in 2006 de opgemerkte openingsfilm van de Cannes sectie Quinzaine des Réalisateurs. Anders Morgenthaler verbaasde het festival met een woedende uithaal naar de porno-industrie via een tragisch verhaal van uitbuiting en geweld.
PRINCESS
Met ‘Fuck porno!’ vat angry young man Anders Morgenthaler (°1972) – auteur van kinderboeken, striptekenaar, tv-maker en animatiefilmer – krachtig de boodschap samen van zijn hybride (80% animatie, 20% live action) animatiefilm-voor-volwassenen Princess (Mine Xplore Award van de jongerenjury in Gent). Een hard wraakverhaal gesitueerd in de porno-onderwereld. Zowel een aanklacht tegen uitbuiting als “een commentaar op de pornofication van de samenleving”.
Alles draait om de weinig christelijke missie van priester August die de verantwoordelijken voor de dood van zijn zus, pornoster (bijnaam: ‘The Princess’) Christina, wil liquideren. Ook al om te vermijden dat de vijfjarige Mia, die het gedrag van haar moeder begint te imiteren, in de porno-industrie verzeilt. Maar ‘wie wraak zoekt, wordt het eerste slachtoffer’. August en Mia verzwelgen in een geweldspiraal. De combinatie van een pastiche van Japanse anime (rigide stripfiguren bewegen door CG-decors) en handgedraaide home movie beelden werkt vervreemdend. Net zoals de mix van poëtische sfeer en narratieve intensiteit (ondraaglijk wanneer Mia haar uitbuiter doodslaat). Maar emoties én feilbare personages maken dit langspeeldebuut meeslepend. Een gesprek met een gedreven animatiefilmer.
Princess is niet het brave, zeemzoete sprookje dat de titel doet vermoeden maar een wrange, non-conformistische fabel over misbruik en wraak. Hoe ontstond het verhaal?
ANDERS MORGENTHALER: Heel traag en gradueel. Het liep samen met een groeiend gevoel bij mezelf. Ik ben dol op seks en hou van onze Scandinavische liberale waarden. Maar er groeide irritatie en ik wou weten waarom. Een heel diepe ervaring met de Japanse fotograaf Nobuyoshi Araki, die zowel pornografische als zeer artistieke foto’s maakt, hielp daarbij (Morgenthaler draaide in 2003 de korte animatiefilm ‘Araki: The Killing of A Japanese Photographer’).
PRINCESS
Araki bracht een voor mij revolutionair boek uit. ‘Tokyo Lucky Hole’ is een ontluisterend werk over de tocht van een fotograaf door de Japanse prostitutie-industrie. Hij neukt al die hoeren maar plaatst zich in hun universum. Er begon me iets te dagen: ik heb de abstractie verloren bij het kijken naar seksueel materiaal. Erotiek vereist intimiteit maar pornografie abstractie. Ik had porno gebruikt zoals elke teenager maar nu legde ik de link niet meer met seks. Ik zag alleen nog mensen op hun meest fragiele moment of dieptepunt van hun leven. Uitgebuit. Dat raakte me keihard en sloeg om in woede.
Daarna kwam de reflex van de verteller. Maar toen ik mijn eerste synopsis herlas dacht ik: “Dit is verdomd puriteins! Dat is alles wat ik haat. Moraliserend en al te nadrukkelijk”. Ik besloot terug te gaan: “Wat irriteert me hieraan en waar kan ik mee leven?” Het moest een persoonlijk verhaal worden. Van mens tot mens. Mijn broer, mijn zus, mijn moeder. Van dan af voelde ik het verhaal tot leven komen en kon ik weer liberale waarden onderscheiden van een porno-industrie die niet meer is dan business. Kunnen we porno niet loskoppelen van een liberale denkwijze t.o.v. seks, dan voorspel ik een puriteinse reactie. Extreem en hevig. Mensen worden dat beu.
Omwille van de uitbuiting?
MORGENTHALER: Helemaal niet, dat kan hen niet schelen. Want de mensen die in porno figureren zijn in hun ogen hoeren, duivels, demonen. Slechte mensen die niet te redden zijn. Nee, ze willen zichzelf beschermen. Leven in een liberaal land waar je met je seksualiteit kan experimenteren is immers beangstigend. Er worden grenzen doorbroken die je zelf niet durft of wil overschrijden. In Denemarken wordt constant aan die angst herinnerd omdat porno er alomtegenwoordig is. De manier waarop porno werkt, zit in advertenties, promotie van kinderkleding, prime time televisie, overal. Door het zo dominant aanwezig te maken creëer je een groep van een half miljoen Denen die zeggen: “Dit willen we niet”.
PRINCESS
De botsing tussen woede en liberale waarden kanaliseer je in een wraakverhaal. Moet de held daarom aan het einde van zijn kruistocht tegen de pornokoning sterven?
MORGENTHALER: Ik heb een 3-jarige dochter. Hoe zou ik reageren wanneer iemand haar iets aandoet? Toen ik daar over nadacht werd ik bang. Want ik zou net zoals August de kerel zoeken om hem te doden. Onderweg zou ik moeten rationaliseren en denken: “Het resultaat van de moord is dat ik in de gevangenis beland zodat ik niet voor mijn dochter kan zorgen”. Punt is dat de manier waarop een beschaafde samenleving bestraffing regelt mijn gevoelens niet verzacht.
Mijn emotionele reactie is: ik wil het doen! Maar mijn afstandelijk oordeel stelt dat zo’n reactie fout is. Een maatschappij kan niet volgens het ‘oog om oog, tand om tand’ principe functioneren. Daarom mag August niet slagen. Had ik hem laten ontkomen, dan was Princess een heel banale film geweest. Een aansporing tot wraakname. Dat kan ik niet verdedigen.
Waarom is August een priester?
MORGENTHALER: Om twee redenen. Ten eerste vergemakkelijkte het mijn taak als verteller omdat het vragen over zijn seksleven vermeed. Aan de andere kant diende August erg sterk te reageren. Daarom verbond ik hem met geloofsovertuiging. Religieus geïnspireerde mensen reageren in het dagelijkse leven immers het meest uitgesproken. Maar ik heb het religieuze aspect afgezwakt, je ziet hem slechts sporadisch als priester, omdat ik niet wou dat dit het verhaal zou domineren. Religie is niet het hoofdonderwerp maar een subthema.
PRINCESS
Je combineert live action en animatie. Hoe gebeurde de opdeling?
MORGENTHALER: De beslissing om Mia via animatie tot leven te wekken was eenvoudig. Gezien de aard van het verhaal dreigden we anders een kind psychisch te beschadigen, en dat wou ik niet op mijn geweten hebben. Anderzijds was het noodzakelijk om het verleden als een laag van live action te presenteren omdat Christina door al die emoties gaat. Zij vertelt de gevoelens, zij ís de emoties in de film. Inclusief de verschuivingen, veranderingen, subtiliteiten en extremen. Dat kon ik onmogelijk via animatie uitdrukken. De live action laag evoceert dus de emoties van de film.
Mia lijkt het meest op een Japans animepersonage. Was dat een bewuste keuze?
MORGENTHALER: Eigenlijk vormt niet zozeer anime mijn inspiratiebron, maar wel Japanse animatietechnieken. Om dit soort verhaal te vertellen moest ik een techniek toepassen die betaalbaar was. Uiteraard hou ik van de Japanse meesterwerken. Eén film waar ik echt dol op ben is Grave of the Fireflies, een somber, tragisch verhaal over een jongen en zijn zusje die tijdens WO II trachten te overleven in Japan. Na Grave in 88 heeft regisseur Isao Takahata vooral kortfilms en maar 3 langspeelfilms gemaakt, o.m. Pompoko. Zijn laatste, My Neighbors the Yamadas, dateert uit 99 en ik ben kwaad dat hij niets meer heeft kunnen maken.
Want hij is de echte meester van de Japanse animatiefilm, Hayao Miyazaka is een schitterend verhalenverteller maar Takahata overtreft hem qua stijl en techniek. Mia is echter niet op manga of anime gebaseerd. Wel op een animatiefiguur: Bambi! Want dat is het personage in de animatiewereld waarbij je het meest voelt. Je wil samen met Bambi sterven wanneer haar moeder doodgaat!
PRINCESS
Emotie is ook het grote verschil tussen manga en Princess.
MORGENTHALER: Inderdaad, emotie is heel belangrijk. Japanners zijn geobsedeerd door hetnverbinden van geesten met robots, iets wat me totaal onverschillig laat. Daarom koos ik voor emotiegedreven animatie, niet voor puur visuele beweging en dynamiek.
Wat niet belet dat de film een heel eigen ‘look’ heeft.
MORGENTHALER: Wanneer je een animatiefilm goedkoop wil maken en je gaat voor een eigen look, dan moet je flexibel genoeg zijn om je aan te passen aan de mogelijkheden. Wat ik wist was dat ik zeer eenvoudige personages wou. Zo veranderen ze op geen enkel moment van kleren. Daardoor kon ik me concentreren op het, i.s.m. getalenteerde layoutmensen, uitzetten van het universum. Via spectaculaire achtergronden injecteren we leven in de personages. Princess is een € 1,2 miljoen dure productie en dat verplichtte ons elke technische werkwijze heruit te vinden.
De software die normaal wordt gebruikt in animatie was te duur voor ons, we konden zelfs niet 1 licentie kopen voor een coloring tool. Maar we kenden Photoshop, konden dat gesponsord krijgen, en gingen er mee aan de slag. De crew moest zich in elke stap van het productieproces afvragen: “Hoe kunnen we dat doen?”. Het interessante aan een lowbudgetfilm is dat je heel erg inventief wordt, een expert in het vinden van oplossingen. Het doet me dan ook plezier wanneer men me zegt dat de film er niet uitziet zoals een 1,2 miljoen-productie. Dat was immers het opzet. I.p.v. ons te focussen op de beperkingen, richtten we ons op wat we wèl konden doen.
Het leuke is dat we heel wat kunnen met bescheiden computers in een klein kamertje. Het voordeel was dat iedereen zag waar de anderen mee bezig waren. Het probleem met animatie is vaak dat er 100 mensen in China aan de slag zijn en 50 in Ierland waardoor de regisseur zich met reizen bezighoudt. Hier gebeurde alles op één plaats. Preproductie nam 2 maanden in beslag, het tekenen duurde 10 maanden en de postproductie 2,5 maanden. We werkten met een soort assemblagelijn waar iedereen zijn plaats en inbreng kende. Toch liet het medewerkers toe nieuwe talenten te ontdekken. Zo bleek de hoofdanimator een begaafd programmator van software om dingen te timen.
Er is een link tussen Princess en het recente werk van Lukas Moodysson, die o.m. in A Hole in My Heart ook de pornoindustrie onder de loep neemt.
MORGENTHALER: Ik ben een grote fan van Moodysson maar ik denk dat hij zichzelf, en mij erbij, te kakken zet. Want hij is zo getalenteerd, zo goed en hij verknoeit het met verhalen die zo introvert en gruwelijk zijn dat je afhaakt. Compleet idioot. Ik zag A Hole in My Heart en ik weet wat hij wil zeggen maar het komt er niet uit omdat hij zich bezighoudt met het publiek onder te kotsen. Dat wou ik zelf absoluut vermijden.
Princess moest een beangstigende ervaring zijn zonder dat het publiek afhaakt. Want ik wil dat mensen reageren op het thema en de emoties. Lukas bevindt zich momenteel in een fase dat het leven te zwaar is voor hem. Ik hoop dat hij het juiste spoor terugvindt want hij is een van de meest getalenteerde Scandinavische regisseurs. Om niet te zeggen, dé meest getalenteerde.
Wat denk je van het verbieden of censureren van porno?
MORGENTHALER: Ik geloof niet in verbieden. Dat neemt elke discussie weg. Voor mij mag porno organisch verdwijnen, maar dat is een onrealistische droom. Ik kom niet met oplossingen maar met een gruwelijk verhaal. De enige remedie is kinderen leren omgaan met media, hen confronteren met een pornoscène en uitleggen naar wat ze zien. Binnen enkele jaren zullen softwareprogramma’s de uitbuiting van pornoacteurs, die nog altijd door de industrie betaald moeten worden, overbodig maken.
Virtuele porno zou voor mij okay zijn. Ik heb immers geen problemen met fantasieën, ik zou nooit beperkingen opleggen aan de verbeelding. Als cartoonist in een Deens liberaal dagblad trek ik mijn fantasieën heel ver door. Wij stellen de tolerantie van de lezers sterk op de proef, dus ik zou zelf nooit iets verbieden. Zelfs geen Mohammed- cartoons. Maar dat is een ander verhaal, laat ons geen slapende leeuwen wekken!
FESTIVAL DE CANNES – 19 MEI 06
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in Filmmagie, n° 571, februari 2007)
PRINCESS: reg. Anders Morgenthaler / sce. Anders Morgenthaler & Metto Heeno / fot. Kasper Tuxen Andersen / mon. Mikkel E.G. Nielsen / muz. Mads Brauer & Casper Clausen / an. reg. Kristjan Moller & Mads Juul / act. Thure Lindhardt, Stine Fischer Christensen, Mira Hilli Moller Hallund, Margrethe Koytu / prod. Sarita Christensen / Dan / 2006 / 80’ / dis. CNC
PRINCESS