James Wans Saw: Horror thriller of ’torture porn’?
SAW
” I want to play a game” krijgen Mark,Paul, Amanda, Zep, Adam en Dr.Gordon te horen in Saw. Dat spelletje is best brutaal. Behoorlijk gewelddadig. En genadeloos. Een mokerslag die in 2005 de start betekende van een heus subgenre, ‘torture porn‘. Wij zagen toen een toekomstige cultfilm.
SAW
Dit Amerikaans debuut van de jonge Australische David Lynch-fan James Wan begint ijzersterk. Een man ontwaakt in een smerige badkamer, geketend aan een dikke buis. Er bevindt zich nog een man in dezelfde ruimte, eveneens met één been vastgeketend en zonder herinneringen. Tussen beiden in ligt een dode. Even later vinden Adam en Lawrence twee zagen waarmee ze niet de dikke ketens maar wel hun been kunnen doorzagen!
Het opgesloten duo pijnigt zich eerst de hersenen en ontdekt dat ze het slachtoffer werden van een experiment (of is het wraakoefening?) van de zowel fysiek als mentaal zieke seriemoordenaar Jigsaw. Wat volgt is een poging het mysterie in elkaar te puzzelen, de psychopaat te stuiten en de eigen geestelijke gezondheid te bewaren. Met matig succes. De verdienste van het door Peeping Tom, Rear Window, Seven en Cube geïnspireerde Saw is niet alleen dat loutering vermeden wordt maar ook dat de beginsituatie leidt tot een claustrofobe psychologische thriller met een flinke portie grand guignol-horror.
SAW
Geen metafysische ernst of parodie dus, wèl theatrale gruwel in donkere stripstijl. De ruimte wordt slechts verlaten voor andere interieurs waardoor de claustrofobie blijft. Terwijl detectiveavonturen de verwarring vergroten omdat heden en verleden dooreen lopen, dwaalsporen ontstaan en alleen een gegijzelde moeder en dochter ‘goed’ blijken. Rationele personages zoals inspecteur Tapp en dokter Gordon dementeren, wat leidt tot een suïcidale queeste en waanzinnige zelfverminking. Het is de wraak van de betuttelde terminale patiënt die aantoont dat angst zowel therapeutisch (een drugsverslaafde overleeft een gruwelijke mondklem) als fataal kan zijn.
SAW
Ondanks misleidende achtervolgingen speelt de gruwel zich vooral in de hoofden af. Jigsaw creëert een bedreigende mise-en-scène die de ‘acteurs’ gek maakt. De ‘gore’ wordt dan ook overtroffen door een dreigende, sadistische sfeer. Met nachtmerriebeelden. Lawrence’s dochter Diana ontdekt in haar kast een monster dat een pistool tegen haar hoofd duwt en daarbij haar hartslag meet. Jigsaws enscenering verduidelijkt hoe gruwelijk psychologisch geweld is. Want al is dit grand guignol-spektakel een fantasie, de realiteit (desintegratie van een gezin) is niet minder schrikwekkend. Saw is speels maar blijft verontrustende horror. Intens en grimmig. Een cultfilm in wording.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in Film & Televisie, n° 551, april 2005)
SAW: reg. James Wan / sce. James Wan & Leigh Whannell / fot. David A. Armstrong / muz. Charlie Clouser / mon. Kevin Greutert / act. Leigh Whannell (Adam), Cary Elwes (Dr. Lawrence Gordon), Danny Glover (David Tapp), Ken Leung (Steven Sing), Monica Potter (Alison Gordon) / pro. Mark Burg, Gregg Hoffman & Oren Koules voor Twisted Pictures / USA 2004 / 102’ / dis. Elysée
SAW