Catherine Corsini over Trois Mondes: ‘Ik kies voor nederige en bescheiden cinema’

TROIS MONDES

Al te vaak is in films een sterfgeval een faits divers, de dood een betekenisloos hobbeltje in de plotlijn. Niet zo in Catherine Corsini’s Trois Mondes. Een overlijden is er belangrijk. De dood van een man wordt niet snel vergeten in de daaropvolgende scènes. Want de ethische keuzes waarrond alles draait zijn er mee verbonden.

TROIS MONDES

Het verhaal gaat over een autoverkoper die met zijn auto per ongeluk een jonge Moldaviër doodrijdt en in paniek wegvlucht. Dit tragisch incident dreigt niet enkel Al (Raphaël Personnaz) te verscheuren (hij worstelt met schuldgevoelens en ethische twijfel) maar ook het aangekondigde huwelijk met Marion (Adèle Haenel), de dochter van zijn baas garagehouder, onmogelijk te maken. Ook al omdat twee vrouwen – getuige Juliette (Clothilde Hesme) en vrouw van het slachtoffer Vera (Arta Dobroshi) – inwerken op de twijfelende man.

Met films zoals Les amoureux, La répetition, Les ambitieux en Partir is Catherine Corsini een succesvolle maar geen militante cineaste. Al moet ze toegeven dat “de filmwereld gedomineerd wordt door mannen en daar moet iets aan veranderen”. Trois Mondes haalde de Un Certain Regard-sectie in Cannes, maar Corsini werd niet bepaald warm of koud van de controverse rond het beperkt aantal geselecteerde vrouwelijke cineasten: “In Cannes zoekt men polemieken en dat werd toevallig de polemiek van het begin van het festival. De vraag zou zich stellen wanneer er veel films gemaakt werden door vrouwen. Maar helaas weerspiegelt Cannes de realiteit. Voor daar verandering in komt moet een hele cultuur veranderen. We zijn het ondertussen gewoon dat films vanuit een mannelijk standpunt gemaakt worden, en van Bergman tot Cassavetes leverde het mooie vrouwenportretten op, maar er moet nog een en ander door elkaar geschud worden. De filmgeschiedenis is niet voorbij, vrouwen zullen langzaam meer en meer hun plaats vinden”.

TROIS MONDES

In het begin van Trois Mondes zegt een politieman “een misdaad is een schok voor iedereen”.

Dat is een uitspraak die aan de basis van het verhaal lag. Een politiecommisaris zei me dat hij bij een dergelijk drama nooit weet wat hij gaat aantreffen, zowel de dader als het slachtoffer verkeren in shock en hun gedrag is onvoorspelbaar. Hij vertelde me over een man die 100 km verder reed en zijn tong voor de helft inslikte voor hij stopte. Het gebeuren in de film was onverwacht, er is een schuldige en een slachtoffer maar het is vooral een ongeluk en het komt erop aan dat de dader zijn verantwoordelijkheid neemt.

Het drama verandert het leven van iedereen, ook dat van de verloofde die er niet rechtstreeks bij betrokken is. Zij is een tragische figuur die de grond onder haar voeten ziet verdwijnen.

Volledig akkoord, ik wou aantonen hoe ver een drama reikt. Marions drama is niet zo erg als dat van de jonge Moldavische die haar man verliest. Toch is het ook verschrikkelijk omdat ze de man waarvan ze houdt gaat kwijtspelen, omdat ze het verhaal waarin ze geloofde gaat verliezen. Alles is terug te voeren naar de uitspraak van Jean Renoir “iedereen heeft zijn redenen”.

Bovendien kan ze niets doen.

De anderen zitten in het oog van de storm, ze ageren, reageren terwijl zij slechts een object is in het verhaal. Ze probeert vruchteloos een subject te worden.

TROIS MONDES

Ondanks de titel Trois Mondes gaat het niet om de verschillen tussen drie werelden. Er zijn immers ook overeenkomsten.

Ik wou de personages in verschillende verhalen en werelden situeren maar het klopt dat het niet gaat om het onderscheid tussen bijvoorbeeld een rijke zakenman en een arme drommel. De werelden van de personages liggen tegelijk dicht bij elkaar en ver van elkaar verwijderd. Ze kunnen elkaar tegenkomen in dezelfde winkels en restaurants. Toch zijn er verschillen: Juliette is een intellectuele die vooral met woorden omgaat, Al is verbonden met succes terwijl Vera worstelt met het zich inschrijven in een wereld die haar afwijst, nog sterker dan ooit wanneer het drama zich ontplooit. Dat verklaart de woede van deze vrouw.

Er zijn ook overeenkomsten in de motivatie van de personages. Je kan stellen dat het gaat om drie aspecten van onvolwassenheid. Juliette was niet klaar voor engagement in haar relatie, Al was niet bereid om verantwoordelijkheid te dragen voor zijn actie en Vera worstelde nog met het begrip vergiffenis. Zetten ze door dit drama een volgende stap in hun ontwikkeling?

Ik denk niet dat dergelijk drama nodig was om hen volwassen te maken. Het conflict was heel verschillend voor iedereen. Juliette wil iedereen verzoenen, ze heeft empathie voor elkeen en wil communiceren. Het is niet makkelijk om empathie te hebben voor een slachtoffer en een dader. Ze wil mensen samenbrengen en niemand aanklagen of aangeven. Ze wil zich engageren ook al heeft ze schrik. Al kampt met een vluchtreflex, hij wil dingen niet zien. Maar hij worstelt ook met moraal. Tot hiertoe heeft hij vooral zijn ogen gesloten voor amorele dingen, zoals de frauduleuze handel van zijn schoonvader in de garage. Door het ongeval gaat Al zijn leven in vraag stellen. Hij merkt dat je met geld niet alles kunt regelen. Je kan geen liefde kopen maar ook geen verantwoordelijkheid afkopen. Vera heeft haast niets, het enige wat ze bezit is menselijkheid en liefde. Men probeert haar geld te geven om het goed te maken maar dat werkt niet. Ze wordt immers gedreven door een extreme woede tegen deze wereld. Ze zit in een kafkaiaanse toestand; haar man heeft jarenlang voor weinig geld gewerkt en wanneer ze hem verliest rest haar amper iets. Dat is voor haar onaanvaardbaar. Wat Vera stoort is dat er in de hedendaagse wereld geen erkenning is voor wat men heeft gedaan.

TROIS MONDES

Het verhaal wordt verteld vanuit het standpunt van Al waardoor we met hem gaan sympathiseren. Alles vanuit het standpunt van Vera bekijken had een andere film opgeleverd.

We zitten in zijn standpunt maar soms ook in dat van Juliette want zij is in sommige momenten de motor van het verhaal. Zoals Vera ook de motor is wanneer ze besluit “ik heb al het geld uitgegeven want het betekent niets, ik wil hen zien en meer krijgen”. We zitten in haar standpunt wanneer ze Al uiteindelijk in de ogen kijkt, en al dan niet vergiffenis schenkt door hem uit de gevangenis te houden. Wanneer Vera met het geld een kostuum gaat kopen kijken we ook door haar ogen, voelen we haar emotie en niet in die van Al. Ook al is hij de protagonist van het verhaal.

Je maakt morele films, maar maak je ook vrouwenfilms?

Helemaal niet. Ik maak films met mijn eigen gevoeligheid en ik ben een vrouw. Maar ik draai geen militante films. We zijn bovenal filmmakers en we maken films met onze eigen geschiedenis, onze levensvisie, onze persoonlijke kijk op de wereld.

We zouden je als cineaste kunnen situeren tussen de Franse humanistische traditie van Renoir en de actiecinema van Melville en Fuller.

Ik zou wel willen, die plaats bevalt me. Ik hou ontzettend van humanistische films, ik vind het moeilijk om films te maken zonder humanistisch standpunt. De uitdaging is dit te combineren met dramatische actie. Op een heel klassieke manier, want ik hou ook van classicisme. Het is immers heel krachtig om bij iets heel simpel uit te komen met weinig shots. Je hoeft de zaken niet ingewikkeld te maken om mensen te raken. Je kan tegelijk klassiek en modern zijn. De grote classicistische films zijn meestal heel modern wat betreft thema en verhaal.

Het is zoals de bejaarde schilder Auguste Renoir zegt tegen zijn zoon Jean Renoir in de biopic Renoir van Gilles Bourdos, “heel mijn leven het ik gewerkt in complexiteit, nu richt ik me op eenvoud”.

Een standpunt waar ik het helemaal mee eens ben. Het mooiste is proberen zo eenvoudig mogelijk te werken. Ik kies voor een eerder nederige en bescheiden cinema waarmee je zo dicht mogelijk bij de mensen bent ook al zit er in het verhaal een zekere complexiteit en spanning.

Het einde van Trois Mondes bevalt me: de tijd gaat voorbij maar de wonden blijven.

Je voelt dat Al zich niet helemaal bevrijd heeft van de last die het drama opleverde. Het gebeuren zal hem altijd blijven achtervolgen. Tegelijk bedankt hij de vrouw omdat ze hem haast vergiffenis schonk.

Ivo De Kock

(Artikel verschenen in De Filmkrant, 31 oktober 2012, Catherine Corsini)

TROIS MONDES