Luca Guadagnino’s Call Me By Your Name: Actueel én tijdloos liefdesverhaal

mei 17, 2018   //   by Ivo De Kock   //   Algemeen, drama, film, genre, regisseur  //  No Comments

CALL ME BY YOUR NAME

Daar waar we Luca Guadagnino’s Io sono l’amore (2009) nog enige stroefheid en theatraliteit konden aanwrijven en zijn Engelstalig debuut A Bigger Splash (2015) helaas behoorlijk koel en kunstmatig bleef kunnen we Call Me By Your Name (2017) enkel omschrijven als een meesterwerk.

CALL ME BY YOUR NAME

Met dank aan scenarist James Ivory, die een moderne literaire klassieker van André Aciman adapteerde, leverde de Italiaanse cineast een fraaie lyrische film af over liefde en verlangen. Een aangrijpend en subtiel coming of age-verhaal over seksueel ontwaken en eerste liefde onder de brandende Italiaanse zon, ijzersterk vertolkt (Armie Hammer, Timothée Chalamet en Michael Stuhlbarg) en feeëriek in beeld gebracht door de Thaise cameraman Sayombhu Mukdeeprom, de man die ook al Miguel Gomes (Arabian Nights) en Apichatpong Weerasethakul (Uncle Boonmee Who Can Recall Past Lives) hoge toppen hielp scheren en ons doet uitkijken naar Guadagnino’s Suspiria (2018) remake. Maar in afwachting is er dus Call Me By Your Name, een tintelende liefdesgeschiedenis die we kunnen blijven (her)bekijken.

CALL ME BY YOUR NAME

De zomer van 1983

“Film is een spiegel van de realiteit en het is een filter” zegt een kunsthistoricus in Call Me by Your Name. Een uitspraak die Luca Guadagnino’s melancholische en sensuele mainstream queer film perfect illustreert. De in 1971 geboren Italiaanse regisseur van de weelderige maar ook theatrale psychologische drama’s Io sono l’amore en A Bigger Splash brengt de jaren tachtig (zijn jeugdjaren) tot leven via realistische details (Converse sportschoenen, Talking Heads t-shirt, Penguin Classics, The Psychedelic Furs) maar houdt de politiek-economische realiteit buiten beeld. In de paradijselijke uithoek van Lombardije waar twee jongemannen een zomerse romance beleven lijkt de tijd stil te staan en de harde werkelijkheid ver weg. De kroniek van een seksueel ontwaken wordt gekleurd door een emotionele filter. Via gevoelens en verlangens kijken we zowel naar erotiek als naar de intellectuele microkosmos die het landelijke familiedomein is.

CALL ME BY YOUR NAME

De trip naar de zomer van 1983, ‘ergens in Noord-Italië’, en de villa waar een Amerikaanse hoogleraar woont met zijn Europese gezin heeft iets onwerkelijk en universeel. Maar vooral emotioneel herkenbaar. Want wie is niet vertrouwd met de spijtgevoelens verbonden aan niet uitgedrukte emoties en verlangens? Verliefdheid doet mensen gekke bokkensprongen maken. Nadrukkelijke verklaringen doen, moedige stappen zetten of juist verstrikt geraken in de angst afgewezen te worden. Het leerproces dat opgroeien heet laat zijn sporen en wonden na, zeker wanneer het gaat om liefde en seksueel verlangen. Dat pijn, verdriet, vreugde en opwinding dicht bij elkaar liggen wordt overduidelijk in het verhaal van twee jonge geliefden, een zeventienjarige Italo-Amerikaan en een zeven jaar oudere ‘ervaren’ Amerikaan, dat Call Me By Your Name vertelt.

Een allegorie van verliefdheid

Daar waar romanauteur André Aciman terugkeek naar het verleden via herinneringen dompelen Guadagnino en scenarist James Ivory (Maurice is niet ver weg) ons onder in een 1983 dat tegelijk ‘hier en nu’ én heel onwerkelijk aanvoelt. Een zweterige zomerdroom. Loom én opgewonden. Wanneer professor Perlman, een academicus gebiologeerd door archeologie, een student aantrekt als researchhulp wordt zijn zeventienjarige zoon Elio uit evenwicht gebracht door de zelfzekere Amerikaan Oliver. Een dagelijks bestaan dat draait rond piano spelen, lezen, zwemmen, discussiëren over kunst en fruit verorberen blijkt een geschikte voedingsbodem voor verveling en onrust. Maar ook voor verlangen en seksuele opwinding.

CALL ME BY YOUR NAME

Lang gebeurt er weinig of niets in Call Me by Your Name en toch slaagt Guadagnino erin om ons gefascineerd te doen toekijken hoe de twee rond elkaar cirkelen. Letterlijk tijdens een poëtische fietstocht. Stukjes dagelijks leven wisselen af met flashes van fruitoverladen erotische fantasieën. Er wordt ook veel gegluurd en gekeken door raamkaders. Voyeurisme blijkt de spiegel van onderdrukt verlangen. Dat verlangen uit zich soms heel gesofisticeerd (pianospel als verleidingsrecital) en op andere momenten vrij primair (hongerig verorberen van een zachtgekookt ei). Als gold het een reactie op een gevoel van verstikking. Waardoor passie een vorm van bevrijding wordt.

CALL ME BY YOUR NAME

Alles draait om de geliefden en hun zoektocht naar liefde en elkaar, maar het duo heeft zoals gezegd een halve film nodig om dat aan zichzelf en elkaar toe te geven. Het is alsof de hete zon de geliefden loom maakt en Elio’s seksueel ontwaken traag laat verlopen. Elio, die zich verschuilt achter een zelfzekere attitude, is zich lang onbewust van de chemische reactie in zijn lichaam. Tot een schijnbaar onschuldig volleybal spel zijn verlangen dusdanig triggert dat hij het niet langer kan negeren. In een intellectuele omgeving worden existentiële vragen niet toevallig opgeroepen via een literaire allegorie. Elio’s moeder vertelt over een 16de eeuwse Franse renaissance liefdesroman vol prinsen en prinsessen die draait rond de vraag “is het beter te spreken of te sterven?”. Dat laat de romantische jongeman dromen, maar het neemt de spanning (zelfs wanneer hij zonnebaadt blijft zijn lichaam gespannen) niet weg. De onvermijdelijke ontploffing dreigt.

CALL ME BY YOUR NAME

De impact van passie

Wanneer Elio en Oliver naar het dorp fietsen ontdekken ze een oorlogsmonument midden op een plein. Oliver denkt dat het gelinkt is met de Tweede Wereldoorlog, Elio verbetert hem dat het de Eerste wereldoorlog is. “Dat je zoveel weet” klinkt het bewonderend bij Oliver. “Ik weet niets,” reageert Elio, “niets wat er toe doet althans.” Kennis en ervaring lopen hier door elkaar want daar waar Oliver doelt op feitenkennis, hint Elio op seksuele en amoureuze ervaring. Nadat Elio Oliver bij zijn aankomst eerst door het huis en domein gegidst had, nam Oliver met zijn rijpheid het voortouw en volgde Elio hem. Maar aan het monument gebeurt een omslag, Elio neemt de leiding (‘Andiamo, Americano!’ roept hij en fietst weg) en Oliver volgt. Elio zorgt er als subject voor dat hij een object van verlangen wordt voor Oliver. Waardoor de geliefden elkaar eindelijk kunnen vinden om dan tamelijk snel weer afscheid te nemen. Maar hun passionele relatie zal indruk en impact maken.

Call Me by Your Name had het zoveelste coming-of-age verhaal kunnen worden dat focust op ‘verloren onschuld’ maar die moraliserende insteek ontbreekt. Wat de geliefden ontdekken is zintuiglijkheid en gevoeligheid, de troostende kracht van gesprekken over “the things that matter” en een intimiteit die elke fysieke band overstijgt. Maar een zomer loopt onvermijdelijk ten einde in dit Proustiaans liefdesverhaal en tijdens een treinreis duikt het spook van de vergankelijkheid op. Relaties blijken even vluchtig als het bestaan maar liefde blijft onverwoestbaar. Wanneer een trotse vader in een monoloog zijn zoon prijst omdat die geen kansen verspilde is de scène zowel cerebraal als emotioneel. Naar het beeld van een film die het hoofd en het hart viseert. Met succes.

CALL ME BY YOUR NAME

Lust en controle

Met een verhaal dat een allegorie van verliefdheid is en personages die iconisch aanvoelen is het weinig verrassend dat Guadagnino realisme weert. Ondanks de lang opgebouwde spanning en het symbolisch gebruik van fruit om seksualiteit te evoceren, worden de vleselijke lusten niet op een realistische, naturalistische wijze getoond. Wanneer Elio en Oliver voor het eerst met elkaar naar bed gaan toont de camera hoe ze elkaar onhandig uitkleden om dan suggestief naar het open raam te zweken. Lust mag dan wel de vonk zijn die de passie doet ontvlammen, de fysieke expressie ervan blijft buiten beeld.

CALL ME BY YOUR NAME

Hier en daar wordt dat geassocieerd met een nieuwe puriteinsheid maar het is eerder een manier voor de regisseur om de intimiteit van zijn personages te respecteren en vooral ook om het abstracte, universele karakter van dit liefdessprookje te bewaren. Call Me by Your Name is naast een kroniek van een zomerliefde immers ook een studie van menselijk gedrag. Een studie van de verschillende manier waarop mensen (ook nevenpersonages zoals het lokale meisje Marzia), ongeacht hun seksuele geaardheid, omspringen met complexe psychologische impulsen. Terwijl de film grotendeels het point-of-view van Elio inneemt, kiezen de filmmakers tijdens de speech waarin Elio’s vader zijn eigen gemiste kansen en onderdrukte verlangens formuleert, voor een close-up van de getekende (oudere) man. Alsof ze de kijker een spiegel voorhouden waarin die zijn/haar eigen ervaringen met (en herinneringen aan) liefde en verlies (h)erkent. De melancholie van een verleden dat voorbij is maar niet afgesloten werd.

“De film is een utopie,” liet hoofdacteur Timothée Chalamet zich ontvallen, “of mannen nu omgaan met mannen, vrouwen, of perziken; niets is ooit kwalijk.” Niet toevallig ergerden geldschieters zich aan het ontbreken van slechteriken (en conflicten) in het scenario, sommigen suggereerden de moeder in die rol te casten maar Guadagnino hield voet bij stuk. Niets is zwart-wit in zijn universum, alles is complex en veranderlijk. Vandaar ook het Heraclitus citaat in de film: “Zoals rivieren kunnen sommige vormen enkel hetzelfde blijven door te veranderen.” Vandaar ook de verscheidenheid aan invloeden die de filmmaker erkent. Zoals “John Fords lage perspectieven. Liefde is een emotie die je losrukt en verheft.” Of de voorbeelden Renoir, Rivette en Pialat: “ik zocht naar de sfeer van Partie de Campagne, Hurlevent en A nos amours, met een platteland doorkliefd door waterstromen.”

CALL ME BY YOUR NAME

Een cocktail aan invloeden op maat van een cineast die zweert bij verhalen die draaien rond complexe emoties en ingewikkelde psychologische spanning. Benieuwd of de in Ethiopië, Schotland, Marokko, Frankrijk en Italië opgegroeide zoon van een Siciliaanse vader en een Algerijnse moeder er ook in slaagt Rainer Werner Fassbinder en Dario Argento te verzoenen in zijn ‘Duitse’ remake van Suspiria. Maar vooral welke transformatie de Call Me By Your Name personages tien jaar later zullen hebben ondergaan in Guadagnino’s aangekondigde sequel. Want remakes en sequels, het blijven valkuilen en wat doe je na een meesterwerk? “Gewoon verder werken” zegt Guadagnino. Wij koesteren alvast Call Me By Your Name.

IVO DE KOCK

CALL ME BY YOUR NAME

Leave a comment