Tony Kayes Detachment: Opvoeders tussen engagement en afstandelijkheid

DETACHMENT

“Opvoeding is waarom we geboren worden,” zei Tony Kaye (American History X, Lake of Fire) in Deauville, “we worden geboren om te leren, om zelf beter te worden maar ook om anderen te helpen, om te onderwijzen”. Zijn in documentair realisme badende Griekse tragedie Detachment is de kroniek van drie bewogen weken uit het leven van verschillende leraars, schoolmedewerkers en studenten. Bekeken door de ogen van Henry Barthes, een plaatsvervangend leraar die zich perfect voelt in een rol die hem toelaat van school naar school te gaan om kennis over te dragen zonder een band op te bouwen met de leerlingen.

DETACHMENT

Barthes schuilt in het openbaar maar tijdens een routineopdracht in een stedelijke openbare school ontwaken zijn emoties dankzij drie vrouwen. De fragiele, gepeste studente Meredith, de uitgebluste maar idealistische lerares Madison en het minderjarige straathoertje Erica. Elk van hen zoekt liefde, warmte en geborgenheid. Zaken die de afstandelijke (detached) Henry niet wil bieden. Hij torst zijn eigen trauma’s en cultiveert een coole attitude. Maar door zijn terminale grootvader te verzorgen bewijst hij niet cynisch en onverschillig te zijn.

Volgens Kaye is “de dramatische boog die van de detachment die Henry zichzelf aangepraat heeft: ik ben een leraar, ik geef les maar ik ben niet betrokken. Als tijdelijke leerkracht ga ik jullie niet ontwikkelen als leerling”. Langzaam geraakt hij betrokken: “Dat (attachment) blijkt wanneer hij op het einde terug gaat naar waar Erica verblijft. Dat gebaar geeft aan dat hij voor haar zal gaan zorgen. Tot dan is hij verantwoordelijk voor de dood van Meredith omdat hij niet aan de verantwoordelijken doorgaf dat er een probleem was. Wanneer ze in tranen buiten loopt belt hij haar ouders niet op om te zeggen dat er iets aan de hand is.

DETACHMENT

Terwijl ze duidelijk een probleemkind is; geïsoleerd, zonder vrienden en thuis onbegrepen”. Aanvankelijk leek zijn stoïcijnse aanpak te werken. Hij belandt in een school waar de directrice op het punt staat buitengewerkt te worden, de leraars ontgoocheld zijn en de leerlingen geen belangstelling tonen om ook maar iets te leren. Door empathie te koppelen aan onverzettelijkheid maakt Henry indruk op zijn leerlingen. Hun apathie verdampt maar opvoeder Barthes is wat te begaan met zijn eigen loutering om echt in hun wereld te treden.

Tony Kaye is een innovatief stilist die dit schooldrama niet in een klassiek jasje hijst. De film opent met in zwart-wit gefilmde interviews van leraars die over hun ervaringen vertellen, er zijn sepia-kleurige flashbacks die teruggaan naar Hnery’s jeugd en animatiefragmenten duiken op als commentaar op het gebeuren. Rauw realisme en lyrisch surrealisme gaan daarbij hand in hand en worden ondersteund door prima vertolkingen. Adrien Brody schittert als de complexe held maar ook James Caan als veteraan-leraar gewapend met een gevoel voor het absurde en directrice Marcia Gay Harden die vecht om net niet onder te gaan, zorgen voor grimmige authenticiteit.

DETACHMENT

Er zit een flinke dosis passie, woede, grimmigheid en oprechtheid in dit gevecht tegen de wanhoop van een opvoeder die leert om ook ouder te worden. Het door ex-leraar Carl Lund geschreven Detachment is voedsel voor de ziel en een doordenkertje. “Mijn insteek was een aantal personages te nemen, en dan vooral Henry Barthes, om zonder te preken aan te geven dat we hier zijn om anderen te helpen,” zegt Kaye, “vooral in het huidige tijdperk, waarbij de wereld onder zoveel druk staat. Zolang we ons niet realiseren dat we één persoon, één ziel zijn blijft de chaos chaos. I.p.v. de perfect georganiseerde mathematica die hij is wanneer we allemaal verbinden. Wat moeilijk te bereiken is maar het doel, de lotsbestemming van de wereld blijft. Met vallen en opstaan, met het maken van fouten en het daarvan leren”.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in Filmmagie, n° 625, mei-juni 2012)

GENRE Drama

REGIE Tony Kaye

SCENARIO Carl Lund

FOTOGRAFIE Tony Kaye

MUZIEK The Newton Brothers

CAST Adrien Brody (Henry Barthes), Marcia Gay Harden (Carol Dearden), James Caan (M. Seaboldt), Christina Hendricks (Sarah Madison), Lucy Liu (Doris Parker)

PRODUCTIE USA – 2011 – 100’

DETACHMENT