The Hitchcock Touch. Deel 29: Mr. and Mrs. Smith

MR. AND MRS. SMITH

In het oeuvre van Alfred Hitchcock lijkt Mr. and Mrs. Smith een bizar buitenbeentje: een ‘screwball comedy‘ die de ‘master of suspense‘ draaide om actrice Carole Lombard, een vriendin van Alma en Alfred Hitchcock, te plezieren. Een film ook waarover de meester zich achteraf zlf tamelijk geringschattend uitliet. Toch is Mr. and Mrs. Smith geen vreemde film of flop. Het is een geslaagde komedie met voor Hitchcock typische humor en thema’s. Net als in de romantische (The Farmer’s Wife, Rich and Strange, To Catch a Thief) en de zwarte (The Trouble with Harry, Family Plot) komedies van Hitchcock draait alles immers om de vorming en desintegratie van man-vrouw relaties door het conflict vertrouwen-wantrouwen.

MR. AND MRS. SMITH

Mr. and Mrs. Smith opent met een theatrale echtelijke ruzie. Het New Yorkse koppel Ann en David Smith heeft zich gedurende drie dagen opgesloten in de slaapkamer. Zonder met elkaar te praten. En zonder de buitenwereld, in eerste instantie nieuwsgierig huispersoneel, een blik op het gebeuren te gunnen. Pas wanneer David doet alsof hij de kamer verlaat, en Ann zich op een reactie laat betrappen, wordt de betovering gebroken. Een even rituele verzoening volgt. De ruzies blijken even vertrouwd als legendarisch te zijn: vijf dagen is het moeilijk te breken absolute record.

MR. AND MRS. SMITH

Echt bedreigend voor de echtelijke relatie zijn ze echter niet. Een eerste barst in de hechte band treedt daarentegen op wanneer David, zoals Ann gevraagd had, eerlijk antwoordt op de vraag of hij opnieuw met haar zou trouwen. David verklaart vrijgezel te willen blijven wanneer alles te herdoen was. Voor David is dit “niet persoonlijk bedoeld” en Ann zegt niet gekwetst te zijn, maar meteen is wel een wonde geslagen. Even later verneemt David dat door een technische legale kwestie zijn huwelijk niet wettelijk is. Ook Ann krijgt het nieuws te horen en wanneer David het maar niet ter sprake lijkt  te willen brengen, concludeert zij dat zijn wens uitgekomen is. Waarop ze haar echtgenoot aan de deur zet en opnieuw haar meisjesnaam aanneemt. Voor David is dit het sein om opnieuw de jacht in te zetten op zijn geliefde. Daarbij duikt een rivaal op: Jeff, zijn partner in het advocatenkantoor waar hij werkt. Misverstanden vergroten de crisis die slechts na een confrontatie in een afgelegen skistation opgelost wordt.

MR. AND MRS. SMITH

Het universele karakter van Mr. and Mrs. Smith blijkt al uit de filmtitel: Smith is het pseudoniem voor mijnheer en mevrouw doorsnee, de gemiddelde burgers met een wankel huwelijksleven. De komisch uitvergrote huwelijkscrisis verwijst naar een conflict dat bij Hitchcock al even gewoon is: de met blind vertrouwen en parano•de wantrouwen verbonden confrontatie tussen mannelijke en vrouwelijke protagonisten. Waarbij een vreugdevol streven naar vrijheid (David en Ann genieten aanvankelijk van de herwonnen vrijheid) samenvalt met een krampachtig verlangen naar geborgenheid (al snel wordt het herstellen van het huwelijk het streefdoel). En het gevecht eigenlijk een zoektocht naar de definiëring van liefde is.

MR. AND MRS. SMITH

Zoals vaak bij Hitchcock is liefde verbonden met begrip en vertrouwen. De ruzies van het echtpaar zijn het resultaat van een communicatiestoornis, van het onvermogen om met elkaar te communiceren. Het gevolg is dat het vertrouwen ondermijnd wordt en plaats maakt voor wantrouwen. Ann denkt dat het uitdagend spel van David een manier is om haar op een zijspoor te plaatsen, David gelooft dat 
Ann hem wil inruilen voor Jeff. Voor het eerst verlaat het conflict de slaapkamer en worden vreemden toeschouwers én betrokken partij. Maar aan het einde van de emotionele achtbaan-rit beseffen David en Ann dat ze elkaar aanvullen en nodig hebben. Het gevallen koppel ontdekt de eigen zwakte en kwetsbaarheid maar ook het eigen vermogen om vergiffenis te schenken en begrip op te brengen. Met of zonder boterbriefje.

MR. AND MRS. SMITH

Het construeren van een fictie is bij dit alles een emotioneel louterende activiteit, een manier om onrechtstreeks de eigen relatie te becommentariëren en te kanaliseren. Van The Pleasure Garden tot Family Plot introduceerde Hitchcock mise-en-scène en acteren als middelen om een leugenachtige realiteit te ontwikkelen met een emotionele dubbele bodem. In Mr. and Mrs. Smith wordt al meteen duidelijk dat de huwelijksruzies theatrale spektakels zijn (achter gesloten deuren, waardoor de bedienden gefrustreerde voyeurs blijven) en dat het conflict een publiek schouwspel is (Jeff en zijn ouders blijken meer toeschouwers dan acteurs te zijn).

Maar het toneelstuk ontsnapt aan de acteurs. Zo tracht David in een eet- en dansgelegenheid de toevallig aanwezige Ann jaloers te maken door via mime een relatie met een aantrekkelijke jongedame te suggereren. Maar hij wordt ontmaskerd en ook zijn poging zich via een gefingeerde bloedneus te redden mislukt (hij wordt een object in de handen van zijn weinig gesofisticeerde ‘date’ wanneer deze hem platlegt met een mes onder de neus).

MR. AND MRS. SMITH

Zoals ook zijn poging om door het opvoeren van een theatraal bravourestukje Ann te compromiteren t.o.v. de ouders van Jeff, uiteindelijk op niets uitloopt (de brave burgers besluiten de jonge vrouw een kans te geven en hun zoon te vertrouwen). Ann, van haar kant, reageert op de vermeende vernedering door een andere rolverdeling in te voeren: ze neem haar meisjesnaam opnieuw aan (manifest aanwezig op de deurbel), sluit de deur voor haar echtgenoot (met een ketting die David tracht te verwijderen), zoekt als ongehuwde vrouw een job en gaat als vrijgezel op pad met (oude en jonge) mannen. Maar ook zij misleidt daarbij vooral zichzelf.

Opmerkelijk is dat de personages filmische trucs gebruiken om het schouwspel een happy end te geven. In de openingsscne maakt David zich onzichtbaar en gebruikt hij het geluid van een dichtslaande deur om zijn vertrek te evoceren. Aan het slot van de film speelt David dan weer een dronkenman die in een roes een romantische dialoog opvoert. Een toneelstukje waarmee hij tracht zijn verborgen gevoelens te uiten én Ann te overtuigen van de authenticiteit van deze emoties. De ‘suspension of disbelief‘ werkt (Ann begint hem prompt opnieuw te scheren, waarbij het duo grimassen uitwisselt) tot Ann een kijkje achter de schermen neemt: via het raam bemerkt ze dat David helemaal niet ziek te bed ligt.

MR. AND MRS. SMITH

Om de in haar ogen nu definitieve breuk met David te bezegelen ensceneert ze een eigen toneelstukje dat bij hem walging (lees: haat) moet opwekken. In de kamer naast David creëert ze een hoorspel: helemaal alleen zet ze een verleidingsspel op (via replieken op de denkbeeldige toenaderingspoging van Jeff én geluiden van toneelbenodigdheden). Het resultaat is echter jaloezie (lees: liefde): David stormt de kamer binnen en ontdekt het schouwspel. Waarna de ouders van Jeff getuige zijn van een woedeuitbarsting van Ann omwille van de passiviteit van hun zoon (die weigert David fysiek te bestraffen). “You have just seen her in one of her quieter moments“, becommentarieert David. De onschuldige getuigen veroordelen meteen Ann. “I’ll kill you one day“, zegt ze tegen David. Maar een gespeelde wurging verandert in een omhelzing. Skilatten die elkaar kruisen bezegelen de hereniging.

MR. AND MRS. SMITH

Expliciete seksscènes ontbreken in Mr. and Mrs. Smith maar Alfred Hitchcock amuseert zich duidelijk door de relatie van David en Ann een seksuele ondertoon te geven. Het conflict is een strijd tussen irrationele fysieke aantrekkingskracht en rationele afstoting. Het probleem van het echtpaar is sleur (zelfs ruzies zijn routine geworden), vrijblijvendheid (die door de legale problemen plots heel reëel wordt) en vertekende droombeelden. De tijd blijkt zijn sporen nagelaten te hebben: de personages zijn niet meer hetzelfde (Ann blijkt symbolisch haar figuur te hebben verloren, ze kan niet meer in een oude jurk) en hun herinneringen stemmen niet meer overeen met de realiteit (het restaurant Mamma Lucy’s blijkt niet meer de gezellige, romantische plaats van hun verloving maar een verloederde eetgelegenheid waar voedselvergiftiging en agressie dreigen).

Het zijn buitenstaanders die de echtelijke problemen van David en Ann meteen vertalen in seksuele termen. Mevrouw Krausheimer, de moeder van Ann, reageert geshockeerd op de wettelijke ongeldigheid van het huwelijk. Ze wil dat haar (ex)schoonzoon van haar dochter meteen weer “an honest woman” maakt en bezweert Ann niet samen te leven/slapen zolang de kwestie niet geregeld is (ze maakt haar “under no condition …” zin niet af). Door zijn koele, a-seksuele controle (éénmaal bevorderd door dronkenschap) contrasteert de berekende Jeff fel met de directe, passionele gedrevenheid van David.

MR. AND MRS. SMITH

Ann schrikt aanvankelijk van een seksueel geladen teken (een rechtopstaande fles champagne die rondgedraaid wordt in een ijsemmer) van haar partner. Maar dan ontdekt ze sensualiteit in een dood iets (ze smeert zich in met de sneeuw die ze zegt te kunnen ruiken). En uiteindelijk ensceneert ze zelf een toneelstuk met een naar een verkrachting neigende verleidingsscène. Waarop David finaal zijn bravoure laat vallen en emotioneel naakt achterblijft. Zowel Ann als David zijn veranderd door het spektakel, het paar heeft een nieuw evenwicht gevonden. Mr. and Mrs. Smith is dan ook méér dan een leuke, flitsende screwball komedie. Het is de illustratie van de transformatieve kracht van kunst en humor. En het nuanceert het ironisch imago waarachter Alfred Hitchcock zich al te vaak en graag verschool.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in Film & Televisie)

MR. AND MRS. SMITH: reg. Alfred Hitchcock. sce. Norman Krasna. fot. Harry Stradling Sr. mon. William Hamilton. muz. Edward Ward. pro. Harry E. Edington voor RKO Radio Pictures. act. Carole Lombard (Ann Krausheimer Smith), Robert Montgomery (David Smith), Gene Raymond (Jeff Custer), Jack Carson (Chuck Benson), Philip Merivale (Mr. Custer), Lucile Watson (Mrs. Custer), William Tracy (Sammy), Charles Halton (Mr. Deever), Esther Dale (Mrs. Krausheimer), Emma Dunn (Martha), Betty Compson (Gertie), e.a. / U.S.A., 1941, z/w, 94 min. dis. Universal

MR. AND MRS. SMITH: HITCHCOCK CAMEO