The Hitchcock Touch: Deel 28: The Wrong Man

THE WRONG MAN

I Confess en The Wrong Man hebben heel wat gemeen. Het zijn sombere films, gefilmd in een expressief zwart/wit. Ze vertellen reëel geworden nachtmerries van verlamde mannelijke personages. Ze ensceneren de angst (politie, gerecht), de hoop (voorzienigheid) en het (katholieke) geloof van Alfred Hitchcock. Maar ook: ze werden achteraf door hun maker verloochend. Officieel omwille van ‘denkfouten’. Maar in feite omdat Hitchcock even het masker van de (vr)olijke poppenspeler had laten vallen.

THE WRONG MAN

The Wrong Man is het verhaal van een man die valselijk beschuldigd wordt van een roofoverval. Christopher Emmanuel Balestrero is een kleurloze figuur. Hij speelt contrabas in de gereputeerde Stork Club, maar kan zijn gezin amper onderhouden. Om de tandartskosten van zijn vrouw Rose te betalen, gaat ‘Manny’ een lening aanvragen bij zijn verzekeringsmaatschappij. Een van de vrouwelijke bedienden van het kantoor herkent in hem een overvaller. De politie arresteert een verbouwereerde Manny en beschuldigt hem na ondervraging van een reeks overvallen.

Hij belandt in de gevangenis, komt vrij op borg, tracht zijn onschuld te bewijzen en ziet zijn proces na een fout van een jurylid uitgesteld worden. Ondertussen moet zijn depressieve echtgenote geïnterneerd worden. Uiteindelijk wordt de ware schuldige bij toeval gevat. Het eerherstel van Manny zorgt echter niet meteen voor geestelijk herstel bij Rose. Manny besluit dat voor een mirakel tijd nodig is. Hitchcock geeft de studio een happy end: een ‘naschrift’ meldt dat Rose twee jaar later genezen en wel met haar gezin in het zonnige Florida leeft.

THE WRONG MAN

The Wrong Man is, net als Rear Window en Vertigo, een experiment in subjectieve cinema. Het verhaal is geen (door anderen geleide) speurtocht naar bewijzen voor de onschuld van het hoofdpersonage, maar wel een evocatie van de beleving van de beschuldigde. De film neemt het standpunt in van de belaagde onschuldige. Hitchcock gebruikt dan ook vaak een subjectieve camera om ons door de ogen van Balestrero te laten kijken. Daardoor wordt de man méér dan een slachtoffer van een identiteitsverwisseling, hij en zijn wereld ondergaan een heuse mutatie.

Die metamorfose maakt van de onopvallende en eerlijke man een mysterieuze en onbetrouwbare gangster. De beschuldigde is in de ogen van de wereld meteen schuldig: de politie neemt zijn verklaring niet ernstig, de getuigen ‘herkennen’ hem en voor de juryleden is de beschuldigde reeds veroordeeld. De sfeer is Kafkaiaans: een nachtmerrie waarin een onschuldige zonder iets te doen moet vaststellen dat zijn leven overhoop wordt gegooid. Het bestaan wordt vervreemding (Manny) en waanzin (Rose), het dominante gevoel is machteloosheid. En of de tragedie ècht eindigt is nog maar de vraag.

THE WRONG MAN

De film kan de genezing van Rose immers niet in beeld brengen (de slottekst strookt niet met Tde ware toedracht). Wat meer is: of de dubbelganger van Manny de ware dader is, blijft onzeker. De man verklaart net als Manny dat hij niets gedaan heeft (en ook hij heeft twee kinderen), het kan dus dat de gerechtelijke dwaling zich herhaalt met het alter ego van Manny (een ontdubbelde ‘harde’ versie van het origineel). En daarna opnieuw en opnieuw. De paranoia van Hitchcock en zijn afkeer van politie ontmoeten elkaar hier.

Het is dan ook geen toeval dat The Wrong Man een erg donkere film is. In het eerste deel, waarin een anonieme figuur een beschuldigde wordt, heerst een neerslachtige sfeer. De stad wordt in beeld gebracht als een gevangenis van staal, scherpe schaduwen en rechte lijnen. De arrestatie, ondervraging en opsluiting worden door Hitchcock gedetailleerd getoond. Extremer nog dan in Blackmail en The Paradine Case, want de ontmenselijking van een individu wordt nauwgezet ontleed.

THE WRONG MAN

Ordehandhavers hebben manieren om onschuldigen een schuldig gevoel te geven. De ten onrechte beschuldigde Balestrero voelt de schaamte van de misdadiger wanneer zijn bezittingen afgenomen worden, zijn vingerafdrukken geregistreerd worden en hij geboeid wordt afgevoerd. Met point of view shots toont Hitchcock hoe Manny bij het transport enkel kijkt naar zijn voeten en zijn boeien. Boeien die het symbool zijn van de machteloosheid, de verslagenheid, de vernedering en de degradatie van een mens (als motief doken ze reeds op in The Lodger, The Thirty-nine Steps en Saboteur).

Het verdwijnen van de normaliteit gebeurt geleidelijk. De politie ontneemt Manny zijn identiteit door holle verzekeringen, valse beloftes en klinische koelheid. Hun motto – “An innocent man has nothing to fear” – blijkt een leugen. Sympathie wordt onverschilligheid, openheid vooringenomenheid. Fataliteit installeert zich en de calvarie van de onschuldige begint.

THE WRONG MAN

Het tweede deel van de film opent met een vast Hitchcock-gegeven: de val. Bij het op borgtocht verlaten van de gevangenis dreigt Manny flauw te vallen door de frisse lucht (lees: door de emoties). Wat volgt is minder claustrofobisch maar meer dramatisch dan het voorgaande. Na de introductie van het noodlot (arrestatie en verblijf in de gevangenis als tocht door de hel) volgt immers een zoektocht naar de verlossing (een miraculeuze zuivering). Manny blijft daarbij de enscenering van anderen volgen. Hij was passief bij het politieonderzoek (de agenten nemen hem mee voor een tocht langs de misdaadplaatsen) en volgt nu slaafs de instructies van zijn advocaat (gaat mensen zoeken die hem een alibi kunnen bezorgen).

Het biedt geen verlossing maar resulteert wel in een overdracht van schuld(gevoelens). De eerst actieve en opstandige Rose neemt de schuld voor het onheil op zich. De oorzaak van alles ligt volgens Rose in haar falen als echtgenote: “They wanted to punish me because I’d failed him, let him down“. Wanneer de mogelijk ontlastende getuigen dood blijken, verandert de depressie van Rose in hysterie (overdreven lachen) en apathie (geslotenheid en stilte): “They come at me from all sides. They know I’m guilty.” Rose is gek geworden van de zorgen, haar geest is verstoord door haar emoties.

THE WRONG MAN

Manny blijft overeind door het uitsluiten van gevoelens (omdat zijn gelaat expressieloos blijft laat Hitchcock in de gevangenis de camera tollen om de innerlijke verwarring uit te drukken). Maar ook door zijn geloof. Hij sluit zich op masochistische wijze op in zijn lijden, revolteert niet tegen een in zijn ogen goddelijke straf en blijft bidden (zijn rozenkrans volgt overal). Het levert hem na een eerste (een jurylid gaat in de fout en maakt een nieuw proces noodzakelijk) ook een tweede mirakel (zijn dubbelganger loopt tegen de lamp) op.

Hitchcock visualiseert dit ingrijpen van de goddelijke voorzienigheid. Na een travelling die eindigt op een afbeelding van Christus, volgt een close-up van een biddende Manny waarover het beeld van de naderende dubbelganger langzaam verschijnt. De klassieke Hitchcock-thema’s schuldoverdracht, projectie en ontdubbeling zorgen voor de dramatische ontknoping. Maar voor een volgend mirakel – de geestelijke genezing van Rose – is meer tijd nodig. De loutering zorgt dan ook niet voor opluchting. Er rest een gevoel van tragedie en verspilling. En van dreiging: de menselijke identiteit is fragiel en het geordend bestaan blijft precair.

THE WRONG MAN

Zoals vaak bij Hitchcock speelt de blik bij dit alles een belangrijke rol. De blik volstaat om vrijheid weg te nemen (getuigen zien in Manny een gangster), zorgt dat de identiteit herwonnen wordt (confrontatie met de dubbelganger in het politiekantoor), onmaskert de onverschilligheid van de massa (Manny bekijkt iedereen in de rechtszaal), fungeert als schuldbekentenis (gedreven door schuldgevoelens ontvluchten de getuigen de blik van Manny) en biedt inspiratie (Manny die naar de Christus-afbeelding staart).

Alfred Hitchcock opent zelf The Wrong Man. In een lege, donkere studio vertelt hij dat wat volgt waar gebeurd in “stranger than fiction” is. Samen met een soms documentair ogende fotografie kan dit de illusie wekken dat Hitchcock realisme nastreefde. Niets is minder waar. Hitchcock maakte van een anekdote een eigen verhaal en gebruikte de stilering om een breuk met zijn gebruikelijk perspectief te verbergen. Het koppel en de actieve helden, die hij net voordien in The Man Who Knew too Much nog opvoerde, verdwijnen hier immers en Hitchcock vroeg zich (terecht) af of dit bij zijn vast publiek wel zou werken.

THE WRONG MAN

Symbolisch is de openingsgeneriek waar feestende koppels één voor één de Stork Club verlaten en de camera uiteindelijk naar de achtergrond zwenkt om ons bij de statische muzikant Manny te brengen. Dat Hitchcock niet geïnteresseerd is in het vastleggen maar wel in het interpreteren van de realiteit, blijkt wanneer bij de ondervraging alle handelingen van Manny (musiceren, koffie drinken in diner, paardenraces nagaan, …) een andere betekenis krijgen. Door zijn alledaagsheid wordt Manny het slachtoffer van mensen die hun angsten, vooroordelen en driften moeiteloos op hem kunnen projecteren.

THE WRONG MAN

De onschuldige fungeert in The Wrong Man als een blanco scherm, een willoos individu dat niet in verzet gaat, in tegenstelling tot zijn tegenhangers in Strangers on a Train en North by Northwest. Het in The Man Who Knew too Much met veel moeite herstelde contact tussen man en vrouw is hier opnieuw verbroken. Hij leeft in een spirituele wereld, zij in een irrationele. Wat Hitchcock cht interesseert is de achterliggende communicatiestoornis. Na de stijloefening The Wrong Man zou hij hier nog op terug komen. Met zijn absoluut meesterwerk: Vertigo.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in Film & Televisie)

THE WRONG MAN: reg. Alfred Hitchcock. sce. Maxwell Anderson & Angus MacPhail naar ‘The True Story of Christopher Emmanuel Balestrero’. fot. Robert Burks. Muz. Bernard Herrmann. mon. George Tomasini. pro. Alfred Hitchcock voor Warner Bros & First National Pictures Inc. act. Henry Fonda (Manny Balestrero), Vera Miles (Rose Balestrero), Anthony Quayle (Frank O’Connor), Harold Stone (Lt. Bowers), John Heldabrand (Tomasini), Doreen Lang (Ann James), Lola D’Annunzio (Olga Conforti), Robert Essen (Gregory Balestrero), Dayton Lummis (Judge Groat), e.a. / U.S.A., 1956, 105 min., z/w. dis. Warner (import)

HITCHCOCK