Olivier Assayas’ Après mai: Verbeelding aan de macht

APRES MAI

François Truffauts liefde voor lichtjes cryptische autobiografische films die zonder nostalgie iets zeggen over het heden wordt door weinig Franse cineasten gedeeld. Uitzondering op de regel is outsider Olivier Assayas die met Après mai een complexe kroniek over de kinderen van mei 68 maakt, een companion piece op zijn seventies adolescentenverhaal L’Eau froide.

APRES MAI

Voormalig Cahiers du cinéma criticus Olivier Assayas is binnen de hedendaagse Franse auteurcinema een buitenbeentje. Hij behoort tot de ‘middengeneratie’ (wegens te jong voor de Nouvelle Vague en te oud voor de post-Nouvelle Vague generatie) van cinefiele regisseurs, houdt vurige pleidooien voor de Aziatische cinema, omarmt genrecinema, kiest voor een eclectische aanpak en wil de complexiteit van de wereld weergeven via bevreemdende en verontrustende verhalen van individuen die vat trachten te krijgen op hun bestaan.

Assayas maakt techno-thrillers (Demonlover, Boarding Gate) en romantische kostuumdrama’s (Les destinées sentimentales), artistieke mijmeringen over de kracht van cinema (Irma Vep) en energieke drama’s over de impact van verslaving (Clean), intimistische familieprotretten (L’heure d’été) en een kosmopolitsche biopic van een terrorist (Carlos). Kortom, het oeuvre van Assayas is niet onder een noemer te plaatsen. Tenzij ‘heterogeen’.

Zijn veertiende langspeelfilm zal daar weinig aan veranderen. Après mai is een tegelijk intellectuele en emotionele, zowel analytische als lyrische, film over de impact van mei 68 op de generatie van Assayas. De film is concreter en complexer dan het adolescentenportret L’Eau froide (uit 1993) zonder volledig autobiografisch te worden. Wat Assayas boeit is de tijdsgeest én de initiatietocht van een jonge rebel die verloren dreigt te lopen in de turbulentie en die door cinema op weg wordt gezet richting volwassenheid. In de spirit van de fameuze graffiti slogan “barricades sluiten de straat maar openen de weg”.

APRES MAI

Après mai opent met een leraar die Pascal voorleest (“tussen ons en hemel of hel staat enkel het leven”) en, drie jaar na de bijna-revolutie van 68, de brutale mishandeling van Parijse demonstranten door de politie. De jonge scholier Gilles weet meteen tegen wie hij vecht, maar de idealen waarvoor de strijd gevoerd wordt blijven waziger. Noch anarchisme, noch communisme, noch de hippie-filosofie prikkelen zijn verbeelding ècht.

Wat Gilles aantrekt is het avontuur en de kans om zijn grafisch talent te gebruiken. Nachtelijke missies waarbij gebouwen beklad worden met anti-establishment slogans zijn spannend maar onschuldig. Tot een bewakingsagent gewond raakt en Gilles moet vluchten richting Italië. Een vrijgevochten vriendin en een militante groep filmmakers kruisen zijn pad maar terwijl liefde en hoop wegdeemsteren, en idealen botsen met de realiteit, ontluikt de artiest in Gilles.

Deze kroniek van een woelige lente en zomer is geen historische reconstructie maar een persoonlijke herinnering. Noodzakelijk subjectief en onvolledig. Assayas mijmert over zijn amoureuze avonturen en over het ontkiemen van zijn fascinatie voor tegenkultuur, drugs, psychedelische muziek (Nick Drake, Syd Barrett en Tangerine Dream sieren de soundtrack), Azië, Guy Debord, gauchisme en de spanningen tussen het globale en het lokale. Hij filosofeert ook over de clash met zijn vader (scenarist van de Maigret-reeks) en over geëngageerde cinema (meer bepaald het agit prop experiment) en de vraag of men revolutionair kan filmen met de taal van de bourgeoisie.

OLIVIER ASSAYAS

Après mai is dan ook een statement van Assayas: dit is hoe en waarom ik geworden ben wie ik ben. Vandaar het selectieve geheugen van de regisseur en de (door achterafinzichten versterkte) helderheid van zijn hoofdpersonage. Maar Après mai heeft ook een universeel karakter. De film toont hoe zowel een persoonlijkheid als een artistieke roeping vorm krijgen tijdens de adolescentie. Tegelijk is het een ode aan de oprechte naïviteit, het idealisme en het engagement van een generatie die geloofde de wereld te kunnen veranderen en de verbeelding aan de macht te kunnen brengen.

Ivo De Kock

(Artikel verschenen in De Filmkrant, maart 2013)

Après mai **** FRANKRIJK, 2012 / REGIE: OLIVIER ASSAYAS / 122 MINUTEN / MET CLÉMENT MÉTAYER, LOLA CRÉTON, FELIX ARMAND, CAROLE COMBERS, DOLORES CHAPLIN