The Hitchcock Touch. Deel 11: Suspicion

SUSPICION

Alfred Hitchcock viel na Rebecca in ongenade bij David O. Selznick, maar hij kon meteen aan de slag bij United Artists en R.K.O. Zijn films bleven aanvankelijk vrij Brits: de spionagefilm Foreign Correspondant en de komedie Mr. and Mrs. Smith verschilden weinig van zijn vroeger werk en Suspicion werd door de meester zelf beschouwd als een volbloed Engelse prent. Een aantal belangrijke acteurs waren Britten, de sfeer was Brits, de roman was geschreven door een Brit en bewerkt door het huisteam van Hitchcock (Joan Harrison & Alma Reville).

SUSPICION

Voor Alfred Hitchcock sprak het Britse karakter van Suspicion ook uit de onderstroom van de film: een obsessionele fascinatie voor misdaad bepaalt het emotioneel traject van het centrale personage, een jonge naïef-romantische vrouw. In dit licht moet de boutade van Hitchcock – ‘misdaad is een typisch Britse bezigheid’ – bekeken worden. In een door de Victoriaanse moraliteit getekende maatschappij is misdaad tegelijk een verleiding
én een beproeving maar vooral ook alomtegenwoordig. Misdaad is een vertrouwd gegeven en speelt zich dan ook meestal in een vertrouwde omgeving af. Een huiselijk kader waarin rust, harmonie, zekerheid en bescherming plaats maken voor hysterie, chaos, onzekerheid en dreiging.

SUSPICION

Het is geen toeval dat Alfred Hitchcock zo vaak vertrouwde huiselijke ruimtes en objecten een belangrijke rol laat spelen in zijn films. Geweld explodeert in de overbekende badkamer (Psycho) en de keuken (Torn Curtain), gevaar
dreigt in de kelder (Notorious) of de garage (Family Plot), melk (Spellbound) en koffie (Notorious) worden levensbedreigend, een schaar (Dial M for Murder) en een das (Frenzy) blijken moordwapens, een lijk zit verborgen in een opbergkist (Rope) of een bad (The trouble with Harry). Eén decorelement komt in héél wat Hitchcockfilms voor: de trap. Een trap die zowel de val/het evenwichtsverlies (Vertigo) als het kwaad/de dood (Notorious) symboliseert. Een trap die vaak tot leven gebracht wordt door een camerabeweging (Frenzy) en steeds een onderdeel is van de spanningsopbouw.

SUSPICION

In Suspicion herneemt Joan Fontaine haar rol van Rebecca: een fragiele jonge vrouw huwt een oudere man met een mysterieus verleden. De film opent met duisternis: Lina ontmoet Johnny in een treincoupé op het ogenblik dat de trein door een tunnel rijdt. Een symbolische scne, want hij zal voor haar steeds ongrijpbaar en duister blijven, als een onvertrouwde bekende, een ‘unheimlich’ wezen. Lina is gebiologeerd door Johnny en stort zich halsoverkop in een huwelijk. Het koppel kan zich daarbij vormen omdat Lina aanvankelijk enkel een (gedroomd) ideaalbeeld van Johnny wil zien en valt uit elkaar wanneer de ‘minder fraaie’ kanten van zijn karakter in haar geest (nachtmerrie) steeds onheilspellender proporties aannemen.

SUSPICION

Johnny wordt eerst onbetrouwbaar, dan een leugenaar, daarna een bedrieger en tenslotte een moordenaar. Haar verdenkingen culmineren in een aanslag. Wapen is daarbij een (vergiftigd ?) glas melk. In een grandioze scène bouwt Hitchcock de spanning op door Carry Grant te volgen wanneer hij langs een donkere trap langzaam het glas melk (geaccentueerd door Hitchcock met een lamp die in het glas geplaatst was) naar de slaapkamer van (een reeds op voorhand zieltogende) Joan Fontaine draagt. Op visuele wijze worden spanning, wantrouwen en twijfel uitgedrukt: de vrolijke societywereld van het ouderlijk huis heeft plaats gemaakt voor de pijnlijk harde realiteit van een uiteenvallend huwelijksleven

Aan François Truffaut verklaarde Hitchcock dat hij betreurde dat het filmeinde dat hij voor ogen had, uit angst voor de censor niet werd weerhouden. In de eerste versie was Johnny wel degelijk schuldig aan moord en bezegelde hij zijn eigen lot door een afscheidsbrief van Lina (waarin ze de moord aankondigt) te verzenden. Omdat een moordenaar niet mocht ontsnappen, werd even overwogen om Johnny zichzelf te laten bestraffen via zelfmoord.

SUSPICION

Maar uiteindelijk werd geopteerd voor een einde waar Johnny (schijnbaar) vrijgepleit wordt van alle verdenkingen en hij Lina zelfs van de dood redt (wanneer ze uit een rijdende auto dreigt te vallen). Het is de ‘suspicious mind’ van Lina die voor alle onheil zorgt. Voor Hitchcock was dit slot wat té positief. Toch is er een dubbele bodem: de twijfel slaat uiteindelijk over op de kijker zodat de verworven onschuld broos en twijfelachtig is. Doordat verdenkingen de motor vormen van Suspicion, krijgt de film een droomachtig karakter en een verontrustende kracht.

SUSPICION

Zoals zo vaak bij Hitchcock is het huwelijk een kunstmatig gegeven. Het is geen vereniging van persoonlijkheden maar wel een versmelting van fantasmen. Lina wordt verliefd op het avontuurlijk beeld van Johnny: de onconventionele avonturier die de ordelijke bourgeoiswereld van vader (een militair !) en moeder vernietigt. Voor Johnny is Lina de zekerheid en de onvoorwaardelijke ondersteuning die hem toelaat eeuwig kinderlijk onverantwoordelijk te blijven. De verbeelding van Lina slaat echter op hol en ze droomt van een echtgenoot die  de bedreiging tot het extreme (moord) doortrekt. Haar liefde wordt een gevecht, een strijd waarbij alles (ook het leven) dreigt verloren te gaan. Een dubbelzinnigheid die Johnny perfect uitdrukt wanneer hij haar mengeling van aantrekkingskracht en angst vertaalt in zijn commentaar bij een omhelzing: “Dacht je dat ik je ging doden of kussen ?”.

SUSPICION

Na Suspicion zouden gevaarlijke omarmingen en sadistische kusscènes nog vaak opduiken in de films van Hitchcock. De meest frappante voorbeelden krijgen we te zien in Notorious, Vertigo, North by Northwest en Marnie. Telkens gaat het om mislukte omarmingen waarbij machteloosheid, communicatiestoornissen en kwetsbaarheid samen gaan. Suspicion toont zowat een omgekeerde situatie van Vertigo: we volgen de groeiende morbide obsessie van een vrouw (Lina) voor een man (Johnny). Lina is een romantische maar frigide jonge vrouw die worstelt met een fysieke angst voor mannen en een fascinatie voor een onvatbare levensgenieter. Door groeiende frustraties belandt ze meer en meer in een ware droomwereld.

SUSPICION

De kijker krijgt de bedrieglijke realiteit van Lina door haar ogen te zien. Dit droomkarakter maakt de mannelijke hoofdfiguur tot een vleesgeworden nachtmerrie. Net als de huishoudster in Rebecca is Johnny steeds aanwezig in beeld, hij treedt nooit uit eigen initiatief in het beeldkader. Het is de geest van Lina die hem op sleeptouw neemt en de romance tot een misdaadverhaal omtovert. Johnny doet dan ook steeds wat Lina (en via haar de kijker) verwacht/hoopt/vreest. Een mooie anekdote op dat vlak is het verhaal van de stoelen. De twee antieke stoelen die haar vader als huwelijkscadeau laat leveren (en die Johnny dood prijst) verdwijnen uiteraard (Johnny verpandt ze om gokschulden te betalen) en verschijnen even voorspelbaar (wanneer Johnny wint bij kansspelen).

SUSPICION

Eenzelfde ‘selffulfilling prophecy’ treedt op bij de geplande/verwachte misdaden van Johnny. Lina vreest dat Johnny’s vriend Beaky gevaar loopt als commerciële partner van haar echtgenoot, en de man sterft ook in verdachte omstandigheden (zonder dat Johnny evenwel in de buurt was zal later blijken). Het lijkt, samen met het lezen van de boeken van een lokale misdaadschrijfster, niet meer dan een algemene repetitie voor de grote slag: het doden van Lina. Of het fameuze melkglas vergiftigd is speelt eigenlijk geen rol, wat telt is dat Lina zover in haar nachtmerrie is opgegaan dat ze ervan overtuigd is.

En dat ze zelfs hoopt dat die ‘aangekondigde dood’ haar zal verlossen. Verlossen van het lijden en de schuldgevoelens. Gevoelens die een gevolg zijn van een voor Lina onbekend iets: de emotionele kracht die in haar opborrelt, net als bij de personages van Under Capricorn en Notorious. Er is ook een link met een onvermogen om uit haar isolement breken en de ander (haar echtgenoot) echt vertrouwd te maken: hem te aanvaarden als een persoonlijkheid met een eigen leven en niet als een droombeeld ontsproten uit (en gecontroleerd door) haar verbeelding. Daarbij wil ze vooral ook haar cultureel bepaald zelfbeeld (Hitchcock schetst fijntjes haar burgerlijk milieu) beschermen.

SUSPICION

Zoals haar vader zijn militair portret aan de muur hangt, zo adverteert Lina haar deugdelijkheid en koelheid (het truttig uiterlijk tijdens de eerste ontmoeting met haar homme-fatale). Door zich hier aan vast te klampen, bezegelt ze haar lot. Net als Father Logan die in I Confess vasthoudt aan zijn waardigheid (en niet refereert naar het biechtgeheim dat een moordenaar beschermt) en zo zijn eigen veroordeling uitlokt. In beide gevallen dient een hevige crisis het hoofdpersonage te redden: de bijna-lynchpartij in I Confess en het bijna-ongeval in Suspicion. Voor de hoofdpersonages is het een ontwaken uit de droom. Voor de kijker blijven ambiguïteit en twijfel leven, ook wanneer THE END op het scherm verschenen is. Tegelijk wordt film ontmaskerd als een schuilplaats voor wie het leven niet aankan. Hitchcock zal er onder meer in Rear Window op terugkomen.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in Film & Televisie)

SUSPICION. reg. Alfred Hitchcock. sce. Samson Raphaelson, Joan Harrison en Alma Reville naar ‘Before the Fact’ van Francis Iles. fot. Harry Stradling. muz. Franz Waxman. mon. William Hamilton. pro. R.K.O. Radio Pictures. act. Cary Grant (John Aysgarth), Joan Fontaine (Lina McKinlaw), Cedric Hardwicke (generaal McKinlaw), Dame May Whitty (Mrs. McKinlaw), Isabel Jeans (Mrs. Newsham), Heather Angel (Ethel), Nigel Bruce (Beaky). U.S.A., 1941, 99 min., z/w. Dis. PolyGram Video/4 Front Video (import).

SUSPICION