The Hitchcock Touch. Deel 27: The Man Who Knew too Much (1956)
THE MAN WHO KNEW TOO MUCH
De ene Hitchcock-fan is de andere niet. Sommigen verkiezen de ‘jonge Hitchcock’ en de films uit zijn ‘Engelse periode’. Anderen houden het bij de ‘volwassen Hitchcock’ en de films uit zijn ‘Amerikaanse periode’. Daarom laaien de discussies omtrent de twee versies van The Man Who Knew too Much zo hoog op. Fans van de versie van 1934 (zie deel 7 van ‘The Hitchcock Touch’) hebben een hekel aan de remake van 1956 en verdedigers van deze laatste versie hebben dan weer geen hoge pet op van het origineel.
THE MAN WHO KNEW TOO MUCH
Nu is er een merkbaar verschil: de ‘Engelse’ versie is een snelle (en korte) thriller die draait rond actie en suspense, de ‘Amerikaanse’ versie is een trager (en langer) psychologisch drama waar karaktertekening, dramatiek en emoties centraal staan. Maar er is wel een rode draad: telkens is het beeld cruciaal en is het verhaal ook het traject van een relatie en een gezin. The Man Who Knew too Much is dan ook een on étdubbelde film met twee complementaire varianten, een sjabloon met twee krachtige en evenwaardige producten. Véél meer dus dan enerzijds een origineel (of: kladwerk) en anderzijds een kopie (of: professioneel werk).
De opening van The Man Who Knew too Much, versie 1956, maakt meteen veel duidelijk. De generiek toont ons een statisch beeld van twee cimbalen en laat ons luisteren naar een klassiek concert. Na een crescendo-slot krijgen we een tekst te lezen: wat volgt is het verhaal van “a simple crash of cymbals and how it rocked an American family“. Hitchcock legt een link naar de eerste versie, spoort ons aan om alle zintuigen te gebruiken en geeft aan dat wat volgt een variatie op bekende thema’s (muziek, cimbalen, familie, leven, transformatie) zal zijn.
THE MAN WHO KNEW TOO MUCH
Na wat een generiek uit zijn Engelse periode kon zijn geweest, brengt Hitchcock ons openingscènes die overduidelijk Amerikaans ogen. Het lijkt alsof de toeristische en gastronomische reis van To Catch a Thief wordt voortgezet op een nieuwe exotische locatie (Marokko). Een duidelijk doorsnee Amerikaans gezin reist met een bus, gaat op restaurant en bezoekt een lokale markt. Zoals te verwachten levert het feit dat ze uit hun natuurlijk milieu gerukt zijn, problemen op.
Dokter Ben McKenna loopt blind en onhandig rond: hij begrijpt de mensen niet, worstelt met hun gewoontes en schat situaties fout in. Ook zoon Hank verkijkt zich op de nieuwe omgeving: het landschap lijkt hem een doorslag van een vertrouwd Amerikaans landschap (met enkel meer licht) maar wanneer hij ongewild een opstootje veroorzaakt in de bus (door al vallend de sluier van een vrouw af te rukken) blijkt hij toch in een andere wereld te zijn beland (iin waarin hij niet zomaar onschuldig kan spelen). Alleen Jo McKenna is zich meteen bewust dat ze zich in een ‘vreemde’ wereld bevindt: ze wantrouwt de Fransman Louis Bernard (die hen uitvraagt) en registreert snel andere gebruiken (zitten en eten in het restaurant).
THE MAN WHO KNEW TOO MUCH
Haar scepticisme blijkt gewettigd wanneer kleine moeilijkheden grote problemen worden: Louis Bernard wordt op de markt neergestoken en fluistert Ben een geheim toe, een schijnbaar vriendelijk koppel (de Draytons) ontvoert Hank om de McKenna’s het zwijgen op te leggen en de op de achtergrond (soms letterlijk met deep focus opnamen) actieve geheime diensten tonen zich enkel geinteresseerd in de boodschap (een waarschuwing m.b.t. een moordcomplot). Ben en Jo besluiten daarop zelf het heft in handen te nemen. Ze trekken naar Groot-Brittannië om hun zoon uit het hol van de leeuw te redden.
Alhoewel The Man Who Knew too Much gedeeltelijk op locatie werd opgenomen, maakt Alfred Hitchcock van in de eerste scènes overdadig gebruik van achtergrond projecties. Een toeval is dat niet. Hitchcock wenst geen afleiding en streeft geen realisme na. Hij kanaliseert de aandacht naar de held (de klassieke ‘gewone man in een bizarre situatie’) en concentreert zich op de ontwikkeling van de personages. Het verhaal verloopt ook niet in een ‘waar gebeurd’ sfeer: het traject is een symbolische beproeving voor de centrale personages. Daarbij staan plot en spanning in functie van gevoelens.
THE MAN WHO KNEW TOO MUCH
Emoties die Hitchcock van bij de eerste close-ups wil laten spreken uit het gelaat en de gebaren van de betrokkenen. Daarom blijft de achtergrond aanvankelijk decor. Pas na een lange emotionele reis, gecamoufleerd als een speurtocht, wordt de locatie een integraal deel van het gebeuren. Dit tijdens twee concerten: een publiek concert in Albert Hall (plaats van de aanslag) en een privéoptreden van ex-zangeres Jo McKenna in de ambassade van de geredde minister (plaats waar Hank gevangen gehouden wordt).
Het emotionele traject van de personages is in The Man Who Knew too Much verbonden met de problematiek van gezin en man-vrouw relaties. Zoals vaak bij Alfred Hitchcock. Maar ditmaal is de vrouw niet iemand met een verstoorde moeder-kind band (Shadow of a Doubt, Stage Fright, Strangers on a Train) of iemand die een vrouw-man relatie wil consolideren (Suspicion, Notorious, Rear Window, To Catch a Thief). Jo heeft een harmonieuze relatie met haar zoontje en een ‘vaste’ echtgenoot. De spanning in de vrouw-man relatie heeft dan ook andere oorzaken. Een aantal onzekerheden met name: de vraag of de prijs voor de vrouw niet te hoog was (opgeven van job en verblijfplaats), de vraag of de machtsverhoudingen in het gezin definitief zijn vastgelegd en de vraag in hoeverre rationaliteit en/of emotionaliteit het gezinsleven tekenen.
THE MAN WHO KNEW TOO MUCH
In The Man Who Knew too Much draait alles dan ook rond de groeiende complexiteit van het huwelijksleven in de jaren vijftig. Het koppel Ben-Jo wordt geconfronteerd met uiteenlopende modellen (de strikte organisatie van het Arabische gezin en de chaotische gezinsstructuur bij de artistieke vrienden van Jo) en tegenstrijdige impulsen. Vroeg in de film heeft Ben immense moeilijkheden om te zitten en te eten in een Marrokaans restaurant. Waarmee teg úelijk zijn machohouding wordt bevestigd (weigering zich aan te passen en zich met futiliteiten bezig te houden) en ondergraven (voorbode van zijn latere falen).
De verwarring en frustratie wordt nog groter wanneer hij de ontvoering van Hank verneemt. Ben voelt zich machteloos (“I don’t know what’s the right thing to do“) en inadequaat (“You were right” moet hij aan Jo toegeven). Wanneer hij zijn vrouw kalmeermiddelen opdringt voor hij haar op de hoogte brengt, is dat een veelzeggende actie. Het is een bezwering van de ondermijning van de mannelijke autoriteit. Ben kan daardoor zijn positie in het initiatief bewaren (hij pakt de bagage terwijl Jo verdoofd slaapt). Maar hij dient wel zijn macht te gebruiken en veroorzaakt emotionele pijn bij Jo.
THE MAN WHO KNEW TOO MUCH
Met deze ‘uitschakeling’ van de echtgenote ensceneert Hitchcock op gruwelijke wijze geweld in het huwelijk (in Marnie zal hij met een verkrachting nog een stap verder zetten). En introduceert hij emotionaliteit. Jo reageert hysterisch omdat Ben haar emoties wil uitschakelen, niet omwille van het bericht (de ontvoering zet haar aan tot actie). Ben vreest zelf de controle te verliezen door emotionele betrokkenheid (niet toevallig reageerde hij ontzet omdat Bernard hem een geheim meedeelde, niet omdat de man in zijn armen stierf). Hij bezweert zijn eigen dreigende ‘val’ door zijn angsten via projectie te vernietigen.
Maar Ben kan het initiatief niet lang bewaren. Door een foute interpretatie van een aanwijzing (Ambrose Chapel is de naam van een plaats en niit van een persoon) volgt hij in Engeland het verkeerde spoor. Met als resultaat een misverstand en een zinloze vechtpartij in een atelier volgestouwd met opgezette dieren. Een ‘gratuite’ scne die symbolisch is: levenloos staat hier voor emotieloos. Want het is de emotionaliteit van Jo die Hitchcock in deze The Man Who Knew too Much-versie linkt met de plot. In twee cruciale scènes blijft ze fysiek immobiel maar werkt haar emotionaliteit bevrijdend.
THE MAN WHO KNEW TOO MUCH
Tijdens het concert in Albert Hall verijdelt haar schreeuw (een mengeling van afschuw, angst en wanhoop) de aanslag, door het zingen van ‘Que sera, sera’ in de ambassade hne is een reprise van een duet tussen moeder en zoon vroeger in de film. Alleen is de vertolking nu emotioneler: Jo zingt overdreven hard (omdat haar gezang doorheen heel het huis zou weerklinken) en Hank fluit verbeten terug. In beide ‘acties’ werken man en vrouw voor het eerst samen: op het ogenblik dat zijn echtgenote signalen geeft zoekt Ben in de loges naar de moordenaar of loopt hij door de gangen op zoek naar een geluid dat de aanwezigheid van zijn zoon verraadt.
THE MAN WHO KNEW TOO MUCH
De beweging van Ben culmineert in een worsteling (met val) en een dramatische confrontatie (na het openbreken van een deur). Het engagement van Ben brengt hem fysiek in gevaar maar re dt zowel zijn gezin als relatie. Een en ander zegt iets over Hitchcocks visie op het moderne gezin van de jaren vijftig: actie is niet langer louter mannelijk, emotie niet langer louter vrouwelijk. Enkel samenwerking kan de harmonie bewaren. En de opgekropte gewelddadigheid bezweren. In de jaren zestig zal de onderdrukte agressie volop losbarsten in Psycho, Marnie, Torn Curtain, Topaz en Frenzy. Het nieuwe evenwicht was tijdelijk in illusoir.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in Film & Televisie)
THE MAN WHO KNEW TOO MUCH. reg. Alfred Hitchcock. sce. John Michael Hayer & Angus MacPhail naar een verha al van Charles Bennett & D.B. Wyndham-Lewis. fot. Robert Burks. muz. Bernard Herrmann. mon. George Tomasini. pro. Alfred Hitchcock voor Paramount/Filmwite Productions. act. James Stewart (Dr. Ben McKenna), Doris Day (Jo McKenna), Daniel Gilin (Louis Bernard), Brenda de Banzie (Mrs. Drayton), Bernard Miles (Mr. Drayton), Ralph Truman (insp. Buchanan), Mogens Wieth (ambassadeur), Christopher Olsen (Hank McKenna), Alan Mowbray (Val Parnell), Hillary Brooke (Jan Peterson), e.a. U.S.A., 1956, 120 min.
THE MAN WHO KNEW TOO MUCH