Stephen Daldry’s Extremely Loud & Incredibly Close: Betekenis geven aan de dood
EXTREMELY LOUD & INCREDIBLE CLOSE
Kan Hollywood boeken verneuken? Reken maar, en de op serieuze thema’s geilende Stephen Daldry is daarvan het beste bewijs. Zijn kurkdroge literatuurverfilmingen The Hours en The Reader kapseisden onder gepolijst perfectionisme en morele betweterigheid. Samen met het casten van de bordkartonnen has beens Tom Hanks en Sandra Bullock voor de hoofdrollen en de vaak in de karikatuur-val trappende Max von Sydow en John Goodman in bijrollen, voorspelde dat niet veel goeds voor de verfilming van Jonathan Safran Foers in 2005 gepubliceerde hartverscheurende 9/11-roman ‘Extremely Loud & Incredibly Close’.
EXTREMELY LOUD & INCREDIBLE CLOSE
Maar zie, alles is verlicht door de literaire stem van de auteur van ‘Everything is Illuminated’, ‘Eating Animals’ en ‘Tree of Codes’. Met zijn combinatie van grenzeloos sentiment en metaforische zeggingskracht drukt Foer zo’n stempel op Extremely Loud & Incredibly Close dat Daldry’s nadrukkelijke mise-en-scène wordt ondergesneeuwd door de emotionele intensiteit van de verpletterende existentiële zoektocht van een zoon die de dood van zijn vader wil plaatsen. Mede doordat Hollywood en Daldry (met Billy Elliot) wèl uitblinken in het door kinderogen bekijken van de wereld. Hier wordt vanuit het standpunt van een negenjarige naar 9/11 gekeken, waardoor tijdens de odyssee van een vroegrijpe jongen door een beschadigde stad de klassieke thema’s ‘onschuld’ en ‘verlies van onschuld’ verbonden raken met verbeelding, vernietiging, leven en dood.
EXTREMELY LOUD & INCREDIBLE CLOSE
Centraal staat Oskar, een veelzijdige en hyperactieve New Yorkse jongen die zijn vader verloor bij de aanslagen van 11 september op de Twin Towers (terwijl zijn grootouders wisten te ontkomen aan het bombardement op Dresden tijdens WO II). In zijn poging een zin te geven aan een zinloze dood geraakt Oskar vervreemd van zijn moeder en verwikkeld in een geheime zoektocht door New York om het slot te vinden dat past bij een mysterieuze sleutel die hij vond in zijn vaders kast.
EXTREMELY LOUD & INCREDIBLE CLOSE
Een inwendige tocht waarbij de naam ‘Black’, een verdwenen stadswijk en verborgen tips opduiken en een enkel via scheurbriefjes en ja/nee-tatoeages op zijn handpalmen communicerende ‘huurder’ van zijn grootmoeder fungeert als reisgezel. Net zoals de missies die Thomas Schell oplegde aan zijn zoon om hem uit zijn isolement te halen en van zijn angsten te verlossen, gaat het hier om een therapeutische onderneming voor overlevenden die een verlies willen verwerken. Een louterend avontuur dat mentale trauma’s en emotionele wonden helpt uitzieken. Onderweg duiken thema’s op: stilte, angst, naïviteit, afwezigheid, de moeilijkheid om liefde uit te drukken, dood, uitvindingen, terreur en oorlog. En vooral ook de strijd tussen orde en chaos.
EXTREMELY LOUD & INCREDIBLE CLOSE
Oskars zwerf- en ontmoetingstocht heeft een obsessief, droomachtig karakter maar zowel de flyers op de muur van de vermisten waar hij langs loopt als de naar de naam Black luisterende mensen die hij ondervraagt leggen erg reële gevoelens bloot. Het is opmerkelijk dat de werkelijkheid binnendringt in de fictie via beelden. In zijn modernistische roman laste Foer foto’s in “om de context van Oskars leven te schetsen; niet om te tonen wat zijn ogen zien maar om zijn ogen te laten zien”.
EXTREMELY LOUD & INCREDIBLE CLOSE
Daldry gebruikt naast geluidsfragmenten (de zes telefonische boodschappen van Oskars vader op the worst day) ook beeld flashes: blauwe lucht, vliegtuigen, rook die opstijgt van de torens, rondvliegend papier, brandweerwagens, … In het knipselboek van Oskar dat moeder Linda vindt, zit een reconstructie van het op ons collectieve netvlies gebrande oerbeeld van 9/11. The falling man; maar dan via een filmische illusie achterstevoren gebracht, alsof de man naar boven zweeft. Een val omgetoverd in een vlucht van de dood naar het leven. Gedreven door de onmogelijke droom terug te keren naar papa’s bedverhaaltjes voor het slapen gaan. “Alles was veilig geweest”.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 623, maart 2012)
GENRE Drama
REGIE Stephen Daldry
SCENARIO Eric Roth naar Jonathan Safran Foer
FOTOGRAFIE Chris Menges
MUZIEK Alexander Desplat
CAST Tom Hanks (Thomas Schell), Thomas Horn (Oskar Schell), Sandra Bullock (Linda Schell), Zoe Caldwell (grootmoeder), Max von Sydow (huurder), John Goodman (Stan)
PRODUCTIE USA – 2011 – 129’
EXTREMELY LOUD & INCREDIBLE CLOSE