Dunkirk: Christopher Nolan in F- en A-modus

dec 12, 2017   //   by Ivo De Kock   //   actueel, dvd, film, genre, Nolan, oorlogsfilms, regisseur  //  No Comments

DUNKIRK

Met Dunkirk tekent Interstellar en Inception regisseur Christopher Nolan voor een van de beste films én Blu-rays van het jaar. Een auteur gedreven door perfectionisme en een heel eigen visie.

DUNKIRK

In zijn recent boek ‘1977, année électrique’ wijst Jean-Marie Durand op een kantelmoment in de geschiedenis, het jaar nul van een nieuw tijdperk. Met Apple, punk, de nieuwe filosofen, Baader-Meinhof en Star Wars in de hoofdrollen en 1977 als scharnierjaar. Die stelling is voer voor discussie maar het klopt alleszins dat film en filmbeleving sindsdien veranderd zijn. De blockbuster-gedreven filmindustrie stuurde cinema terug naar haar (kermis)verleden terwijl het zelfbewustzijn van filmmakers groeide en hun interviews beter werden dan hun films. Daar waar François Truffaut er op hamerde dat voor de grote maar ‘naïeve’ generatie filmpioniers alles diende te gebeuren terwijl men kijkt “in the darkness of the moviehouse” (dixit S.E. Hintons The Outsiders) voegden postmoderne regisseurs gretig achteraf betekenis toe.

DUNKIRK

Tegelijk keken nieuwe generaties cinefielen likkebaardend naar hoe filmmakers een werkelijkheid creëerden (camerabewegingen, acteurs, effecten,…). Twee manieren van film beleven liepen daarbij door elkaar. Volgens de theorie van de A/F-emotie respectievelijk de A-modus (A van artificieel, van rationeel kijken) en de F-modus (F van fictie, van gegrepen worden en vergeten dat je naar film kijkt). Het boeiende aan Dunkirk, de film én de Blu-ray, is dat Christopher Nolan de A- en F-emoties weer netjes uit elkaar haalt.

Met immersive cinema dompelt de film de kijker onder in een totaalervaring die niet enkel de ogen en de oren maar ook de geest van de kijker belet om afstand te nemen. F-emotie. Terwijl het Blu-ray bonusmateriaal het speeltje juist uit elkaar haalt. De documentaires volgen de cerebrale structuur van de film (Land, Air, Sea) en benadrukken de ‘creation‘ (in-camera effecten, beeldkader, bouwen pier, creëren van spanning,…). A-emotie. Twee bewegingen, meeslepen en ontzag inboezemen, van een ‘indrukwekkende’ ervaring.

DUNKIRK

Reeds met The Dark Knight gebruikte Nolan Imax opnamen om een oude Hollywood droom, “to fill the screen with emotions”, te vervullen. Want, zegt Nolan “Imax is het formaat met de hoogste resolutie ter wereld, het creëert een wereld waar je in opgaat.” Voor Dunkirk, een oorlogsfilm zonder vijanden en helden, gebruikte hij Imax-camera’s en 65 mm pellicule om de kijker met scherpere en grotere beelden dan gebruikelijk onder te dompelen in een ervaring en deel te laten worden van de film. Nolan plaatst ons in het hoofd en het lichaam van Britse en Franse soldaten die aan het begin van W.O. II gestrand zijn in Duinkerken en wachten op redding terwijl het gevaar (lees: de dood) overal loert. Een intense, viscerale, ervaring van fictie waarbij de personages te land, op zee en in de lucht onze avatars zijn.

DUNKIRK

Nolan schrapt identificatie en sympathie, grote ideeën en subtiele gevoelens om rechtstreeks naar de viscerale oorlogservaring en de emoties die daarmee verbonden zijn te gaan. Dunkirk serveert een stortvloed van primaire gevaren (bommen, kogels, water, vuur), een anthologie van nipte ontsnappingen en reddingen in extremis. De film gaat volgens Nolan “over fysische processen, over spanning van het moment en niet over suspense en achtergrondverhalen.”

DUNKIRK

Het is ook een verzameling races tegen de tijd. Nolan goochelt met natuurkundige wetten en werkt met parallelle verhaalwerkelijkheden, simultane actie en tijdsprongen. De drie verstrengelde delen van de film hebben een eigen tijdsverloop en locatie. De actie te land, op zee en in de lucht wordt in beeld gebracht met respectievelijk overwegend totaalshots, mediumshots en close-ups. En geritmeerd met een soundscape waarin componist Hans Zimmer en geluidsmonteur Richard King het geluid van een tikkende klok gebruiken als een leidraad om opwinding, spanning, angst, gevaar en paniek te evoceren. Een F-emotie die dankzij documentaires een A-emotie wordt. Of hoe film en Blu-ray complementair kunnen zijn. En meesterwerken.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 681, januari 2018)

DUNKIRK: Christopher Nolan, GB-USA-F-N 2017, 107′; met Fionn Whiteshead, Mark Rylance, Kenneth Branagh, Tom Hardy; extra’s: documentaires; FILM: **** / EXTRA’S: ****; dis. Warner.

DUNKIRK

Leave a comment