Park Chan Wooks The Handmaiden: Zintuiglijke cinema van een bedrieglijke complexiteit
THE HANDMAIDEN
Na zijn geweld- en wraaktrilogie Oldboy, Sympathy for Mr. Vengeance en Lady Vengeance bleef de voormalige Zuid-Koreaanse filmcriticus Park Chan-Wook zich met Thirst profileren als een begenadigd genrefilmer. Met de duistere erotische psychologische puzzelthriller The Handmaiden schuift hij meer op richting romantisch melodrama. Maar Park Chan-Wook is nog altijd gespecialiseerd in visueel sensationele, zintuigelijke cinema. Allesbehalve mainstream.
THE HANDMAIDEN
The Handmaiden is door co-scenarist (met Jeon Seo-kyeong) Park Chan-Wook losjes gebaseerd op Sarah Waters’ bestseller ‘Fingersmith’. Het Victoriaanse Engeland maakt plaats voor het Korea tijdens de Japanse bezetting in de jaren dertig. Sookee, een jonge vrouw, wordt aangenomen als dienstmeisje door de rijke Japanse erfgename Hideko en leeft op een van de buitenwereld afgesloten landgoed waar een tirannieke oom, die met haar wil trouwen, de dienst uitmaakt. Maar Sookee, een niet bijster intelligente maar wel vingervlugge dievegge, wil samen met een oplichter die poseert als een Japanse graaf (Fujiwara) de hand leggen op het familiefortuin. Alleen blijkt, wanneer lagen van leugens en illusies worden afgepeld, de ene bedrieger schuil te gaan achter de andere leugenaar.
THE HANDMAIDEN
Dit is geen traditioneel vertelde, rechtlijnige cinema gestoeld op eenheid van toon maar een film waar de middelpuntvliedende krachten overheersen. Evenwel zonder dat de chaos omslaat in verwarring. The Handmaiden is afwisselend sensueel, pervers, mooi, brutaal, gewelddadig en poëtisch maar blijft vooral teren op magie en verwondering. Het is een verontrustende als opwindende thriller over verleiding en verraad, liefde en haat, ontplooiing en onderdrukking. Oogverblindend mooi, gelaagd en ambigu. Schijnbaar oppervlakkig maar in de grond een complexe bespiegeling over identiteit, het spelen van rollen en het behoren tot sociale klassen. Over onderdrukking, manipulatie en subversie.
THE HANDMAIDEN
Daarbij komt ook een sociaal-economische onderstroom aan de oppervlakte. De ‘graaf’ oplichter orkestreert het bedrog en de verleiding om te ontsnappen aan een armoedig en vernederend bestaan. De sleutel is voor hem echter niet alleen geld (“Frankly, I’m not that interested in money itself”) maar het verwerven van de codes en het zich toe-eigenen van het gedrag van de elite. Fujiwara leerde jarenlang welke boeken hij moest lezen en hoe hij de juiste wijn diende te bestellen. De volgende logische stap was het verwerven van het zelfvertrouwen van de rijken: “What I desire is, the manner of ordering wine without looking at the price.”
Qua toon en sfeer is The Handmaiden half-Brits, half-Koreaans en helemaal bevreemdend; Park Chan-Wook creëert een droomwereld die tegelijk surrealistisch en expressionistisch is. De plot is verwarrend en het verwisselen van vertelstandpunten desoriënterend maar we blijven geïntrigeerd kijken. Het is opmerkelijk dat het verhaal ingewikkelder lijkt wanneer je het probeert na te vertellen dan wanneer je volgt op het scherm. De valse graaf-oplichter en de bedrieglijke mentor-boekverzamelaar broeden op hetzelfde plan, een medeplichtige wordt slachtoffer, roofdier en prooi worden geliefden, erfelijke zelfmoordneigingen en melodramatische mise-en-scène blijken verstrengeld, er is sprake van een toneelstuk en een publiek, …
THE HANDMAIDEN
Niets is wat het lijkt in The Handmaiden: het landgoed van de boekverzamelaar, de personages, de verhalen, de emoties; alles lijkt te veranderen en te bewegen. Ook wat echt en wat vals is,wat reëel lijkt en geënsceneerd blijkt, wat verteld en getoond wordt. De film is opgedeeld in drie hoofdstukken van elk zo’n 45 minuten lang met telkens een andere verteller en verschillende versies van terugkerende verhalen. Door dit constant herbekijken van de dingen, van het verleden, wordt de toeschouwer verplicht om alert en met oog voor detail te kijken wil hij (ook al wisselende) betekenissen ontwaren. Wil hij zingeving vinden.
Want zoveel is duidelijk, The Handmaiden is ook een film over het maken en het vertellen van verhalen. Over het maken en smaken van kunst in het algemeen. Boeken, tekeningen en schilderijen zijn net als de vertelde verhalen – en eigenlijk ook de vrijpartijen en het bloedvergieten – artistieke creaties die zowel onze emoties als onze verbeelding prikkelen. Maar die ons vooral ook via onze fantasie bevragen over de relatie tussen mens, vrijheid, kwetsbaarheid, vervreemding en controle. En de spanning tussen authentieke, natuurlijke identiteit (de ‘pre-social self‘ waarnaar de beat generation op zoek was) en een opgedrongen, opgelegd imago (de façade die de samenleving opdringt).
THE HANDMAIDEN
Moraal, ethiek en politiek zijn dan ook als onderstroom aanwezig maar The Handmaiden is vooral een hallucinante, meeslepende en beeldschone ervaring die onze zintuigen streelt en onze emoties raakt. Voor Park Chan Wook is “The Handmaiden een heel eenvoudige film. De film deelt alles op in twee kampen en ik doe dit om een punt te maken. De film zet mannen tegenover vrouwen, bijna als ‘a battle of the sexes‘ en je hebt vrouwelijke personages die een alliantie aangaan tegenover mannelijke onderdrukkers en samen aan hen ontsnappen. In deze film zijn alle mannen slechteriken en pathetische figuren. The only cool characters are women.”
Het klopt dat The Handmaiden draait rond vrouwelijke solidariteit, liefde en tederheid. In die zin is Park Chan-Wook sterk geëvolueerd sinds de macho-fantasie Oldboy. Dat is ouder worden, zegt de filmmaker: “Dankzij mijn vrouw en mijn dochter heb ik geleerd om de wereld vanuit een vrouwelijk perspectief te bekijken; en ik zou dat vooruitgang willen noemen, ik ben als individu meer volwassen geworden.”
IVO DE KOCK
THE HANDMAIDEN: Park Chan-Wook, Zuid-Korea 2016, 139′; met Kim Min-hee, Kim Tae-ri, Ha Jung-woo; FILM: **** / EXTRA’S: 0; dis. Twin Pics.
THE HANDMAIDEN