Beeldenstormer Luis Buñuel gebundeld: Un Chien Andalou & La mort en ce jardin

UN CHIEN ANDALOU

Reeds in 1983 stierf Luis Buñuel, de tegelijk gereputeerde en omstreden cineast die films zoals L’âge d’or, Belle de Jour en Cet obscur objet du désir naliet. De Spaanse beeldenstormer maakte vaak indruk (Un Chien Andalou) maar stelde soms teleur (La mort en ce jardin).

LUIS BUNUEL: UN CHIEN ANDALOU

“Dali en ik pasten een soort ‘automatische schriftuur’ toe bij Un Chien Andalou,” zei Luis Buñuel, “we waren surrealisten zonder dat we het etiket hadden”. In de bundel ‘De Andalusische hond’ spreekt Buñuel over een nooit gepubliceerd boek ‘Le chien Andalou’: “Salvador Dali overtuigde me ervan dat de titel beter paste bij mijn eerste film omdat daarin niets Andalusisch zat en omdat er nergens van een hond sprake was. Wij hebben deze film bedacht toen we nog vrienden waren”. Lang voor Dali Buñuel als communist en anarchist afschilderde en er zo voor verantwoordelijk was dat hij in Hollywood, waarmee de filmer zoals het actiedrama La mort en ce jardin aangeeft een haat-liefde relatie had, buitenspel werd gezet.

LA MORT EN CE JARDIN

De film waarnaar Buñuel verwijst is Un Chien Andalou, een bundeling van droombeelden die Dali en Buñuel samen bedachten. Het opzet was een film te maken met een aaneenschakeling van de beelden die ze de nacht daarvoor hadden gedroomd. In de meest memorabele scène van de korte film wordt een oog ingesneden met een scheermes. Dat leverde een fiks schandaal op bij de release in 1929 maar toen André Breton, de geestelijke vader van de surrealistische beweging, de film prees als een surrealistisch meesterwerk omarmde de groep Buñuel.

Veel verhaal valt er niet te bespeuren in Un Chien Andalou, de obscure beelden lijken obstakels op het pad van een man die het object van zijn verlangen zoekt. Hij ontmoet een dubbelganger die hij neerschiet terwijl de vrouw ontsnapt en opduikt op een strand met een andere man. Objecten van de eerste man spoelen aan terwijl in de epiloog man en vrouw tot hun schouders in het zand begraven zitten. Deze labyrintische film is even absurd als de vele interpretaties die er achteraf aan werden gegeven, maar het blijft een fascinerend werk.

UN CHIEN ANDALOU

Volgens Buñuel ontstond het idee voor de film tijdens een gesprek over dromen: “Dali zei me ‘vannacht droomde ik dat mieren over mijn hand kropen’. En ik: ‘wel, ik droomde dat iemand het oog van een andere doorsneed’”. Zes dagen lang werkte het duo aan het uitschrijven van een scenario op basis van deze beelden.

Ze pingpongden daarbij volgens Buñuel ideeën: “Bijvoorbeeld, een vrouw grijpt een tennisracket om zich te verdedigen tegen de man die haar aanvalt; hij kijkt om zich heen en zoekt iets. Salvador, wat ziet hij? ‘Een vliegende kikker?’ Slecht! ‘Een fles cognac?’ Slecht! ‘Bon, ik zie twee touwen’. Goed, maar wat zit er achter die touwen? ‘De kerel trekt eraan en valt want hij sleurt aan iets heel zwaar’. Ah, ’t is goed dat hij valt. ‘Op de touwen liggen er twee gedroogde pompoenen’. Wat nog? ‘Twee paters’. En wat nog meer? ‘Een kanon’. Slecht, eerder iets zoals een zetel. ‘Nee, een piano’. En op die piano een, nee twee, dode ezels. ‘Magnifiek!’ Op deze wijze creëerden we irrationele, onverklaarbare beelden”.

UN CHIEN ANDALOU

Ook in de meer conventionele avonturenfilm La mort en ce jardin – na een opstand in een Zuid-Amerikaanse dorpje moet een groep mensen vluchten voor hun leven – zijn er een aantal surrealistische beelden. Vooral in het laatste deel van de film, een tocht door de jungle, hebben ze een bevreemdend effect. Net zoals Buñuels zwarte humor halen ze de kijker uit de film en zetten ze concepten zoals ‘held’ en ‘schurk’ op hun kop. Helaas komen de personages niet tot leven, wat met acteurs zoals Simone Signoret, Charles Vanel en Michel Piccoli erg jammer is. Met al dit talent op de set behoorde een onvergetelijke film tot de mogelijkheden. Nu is het een curiosum, een bonus bij het nog altijd prettig gestoorde Un Chien Andalou.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 615, mei 2011)

UN CHIEN ANDALOU; Luis Bunuel & Salvador Dali; F 1929; 16′; met Simone Mareuil, Pierre Batcheff; FILM: **** / EXTRA’S: 0; LA MORT EN CE JARDIN; Luis Bunuel; F-Mex 1956; 100′; met Simone Signoret, Charles Vanel, Michel Piccoli; FILM: ** / EXTRA’S: 0; Homescreen

UN CHIEN ANDALOU LUIS BUNUEL