Paul Verhoevens en José Padilha’s RoboCop: Van subversieve satire naar reactionaire ernst

ROBOCOP 2014

Dankzij Basic Instinct verwierf Paul Verhoeven eeuwige roem maar samen met Starship Troopers vormt RoboCop het hoogtepunt van zijn Amerikaanse filmcarrière. Dat wordt nog eens pijnlijk duidelijk gemaakt door de mislukte remake van José Padilha, een Braziliaan die opviel met beenharde Tropa de elite-films.

ROBOCOP 1987

Zoals de originele actiefilm speelt deze RoboCop in een futuristisch Detroit, anno 2028 “misdaadhoofdstad van het land”. Het parlement en de president zijn actief maar het conglomeraat OmniCorp trekt aan de touwtjes. Om hun ordehandhavingsmachines in de markt te zetten creëren ze een held, de na een misdadige aanslag half-dode agent Alex Murphy die als half-machine, half-mens voor een grote opkuis moet zorgen.

ROBOCOP 2014

Padilha was thuis in Rio de Janeiro’s sloppenwijken maar van Verhoevens sombere visie op de wereld en de mensheid heeft hij geen kaas gegeten. De Nederlandse cineast koos voor een satirische actiefilm die wees op fascistische reflexen in de Amerikaanse samenleving terwijl Padilha er een oerernstige actiedrama van maakt dat gefascineerd lijkt door de macht van technologie en de roep naar houvast in onzekere tijden.

ROBOCOP 1987

Verhoeven reageerde eind jaren ’80 op de spierballentaal van president Ronald Reagan en uiterst rechtse politieke actiefilms zoals Rambo II en Rambo III waar Sylvester Stallone met zijn machinegeweer voor afschrikking en afstraffing zorgde. Door dit uit te vergroten – de oorlogsmachine is letterlijk gemaakt van staal in RoboCop – ridiculiseerde Verhoeven de fascinatie die uitging van dergelijke reactionaire cinema. Tegelijk fileerde hij vlijmscherp hoe gewelddadige boeven gemanipuleerd worden door politici, hoe een politiestaat de bevolking onderdrukt en hoe ordehandhaving de belangen van big business dient.

ROBOCOP 2014

Ondanks het feit dat de groeiende ongelijkheid, de politiek-economische malaise en het verlies van vrijheden door een ontspoorde ‘war on terror’ de thema’s van Verhoeven actueel en relevant houden, leidt Padilha de aandacht af van de link tussen corporate business en groeiende staatscontrole door RoboCop te laten draaien rond een universeel (en vrijblijvend) conflict tussen automatisering en menselijkheid.

ROBOCOP 1987

Een commentaar op de Amerikaanse buitenlandpolitiek – de onderdrukking van de bevolking van een Arabisch land wordt door de progandamachine gepresenteerd als een bevrijding – wordt snel verdrongen door het drama van de agent-van-vlees-en-bloed die transformeert in een wandelend automatisch wapen. Waarbij gefocust wordt op het feit dat Murphy zijn vrije wil kwijtspeelt omdat OmniCorp het gevechtsharnas waarmee hij fusioneerde controleert. Weg is de morele verantwoordelijkheid van het individu maar vooral ook het vervreemdende karakter van de samenleving.

ROBOCOP 2014

In interviews stelt Padilha dat “er een link is tussen fascisme en de automatisering van geweld. De Amerikanen trokken zich terug uit Vietnam omdat er soldaten stierven. Wat zou er gebeurd zijn wanneer men ze vervangen had door robots? Om ordehandhavers verschikkelijke dingen te laten doen moet je ze eerste ontmenselijken, ze via training veranderen in machines”. Een interessant punt dat echter niet in RoboCop terug te vinden is; i.p.v. te peilen naar de roots van geweld wordt vaag verwezen naar de rol van ‘machines’. Sterker nog, Padilha wentelt zich vlotjes in het genot van het schieten om te schieten. Zo komt RoboCop tot leven in een scène die in zijn kille opwinding doet denken aan ‘first person shooter’ games.

ROBOCOP 1987

Een totaal gebrek aan humor en nuance (rechtse en linkse figuren zijn karikaturaal) verergert de zaken. Ook al omdat de cineast het sentiment (vrouw en kind) en de clichés (storybook slot) niet schuwt. RoboCop is ernstig, flauw moraliserend en onkritisch. Lichtjaren verwijderd van de satirische humor van Verhoevens tragisch drama van een gevallen verlosser. De nieuwe actieheld loopt netjes in de pas.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 646, juli-augustus 2014)

ROBOCOP 2014

GENRE Actie

REGIE José Padilha

SCENARIO Joshua Zetumer naar Edward Neumeier & Michael Miner

FOTOGRAFIE Lula Carvalho

MUZIEK Pedro Bromfman

CAST Joel Kinnaman (Alex Murphy/RoboCop), Gary Oldman (Dr. Dennett Norton), Michael Keaton (Raymond Sellars), Abbie Cornish (Clara Murphy), Jackie Earle Haley (Rick Mattox)

PRODUCTIE USA – 2014 – 117’

ROBOCOP 19787